Stan wiedzy lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej na temat zasad żywienia chorych z zespołem metabolicznym
Streszczenie
Wstęp: Zespół metaboliczny jest uznawany za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. To powiązane czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycy typu 2. Do wystąpienia przyczyniają się czynniki środowiskowe, w tym niska aktywność fizyczna oraz nieprawidłowa dieta (np. dieta wysokoenergetyczna bogata w nasycone kwasy tłuszczowe, cukry proste i sól). Ważnym elementem leczenia jest modyfikacja stylu życia oparta na zastosowaniu odpowiedniej diety bogatej w węglowodany złożone, błonnik pokarmowy oraz ryby morskie. Materiał i metody: W badaniu wzięło udział 53 lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, w tym 41 kobiet i 12 mężczyzn. Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem autorskiej ankiety, pytania dotyczyły zasad żywienia pacjentów z zespołem metabolicznym. Wyniki: Mężczyźni prezentowali wyższy poziom wiedzy niż kobiety, chociaż grupa respondentów płci męskiej była zdecydowanie mniejsza (mediana 18 vs. 17 pkt.). Wszyscy ankietowani pamiętali o konieczności wypijania 1,5 l wody dziennie. Potrafili wskazać źródła pełnowartościowego białka, na przykład mięso, drób, jaja. Respondenci wiedzieli, że sól i cukier to produkty spożywcze, które należałoby ograniczyć, aby zapobiec rozwojowi chorób cywilizacyjnych. Najmniejszą wiedzą ankietowani wykazali się w pytaniach dotyczących czynników żywieniowych, które prowadzą do powstania nadwagi/otyłości, źródeł wapnia w codziennej diecie oraz podstawowych informacji związanych z indeksem glikemicznym. Wnioski: Wyniki badań wykazały, że lekarze podstawowej opieki zdrowotnej posiadają średni poziom wiedzy na temat zasad żywienia wśród pacjentów z zespołem metabolicznym. Im lekarz był starszy (lub im dłużej pracował w zawodzie), tym miał mniejszą wiedzę.
Słowa kluczowe: zespół metabolicznylekarzżywnośćdietawiedza
Referencje
- Drzycimska-Tatka B, Drab-Rybczyńska A, Kasprzak J. Zespół metaboliczny – epidemia XXI wieku. Hygeia Public Health. 2011; 46(4): 423–430.
- Kramkowska M, Czyżewska K. Zespół metaboliczny — historia, definicje, kontrowersj. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2014; 5(1): 6–15.
- Pacholczyk M, Ferenc T, Kowalski J. Zespół metaboliczny. Część I: Definicje i kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2. Postepy Hig Med Dosw. 2008; 62: 530–542.
- Banaś I, Lewek P. Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego a częstość występowania zespołu metabolicznego w grupie dzieci i młodzieży. Family Medicine & Primary Care Review. 2015; 17(2): 79–81.
- Skoczyńska A. Znaczenie żywienia w leczeniu chorych z rozpoznaniem zespołu metabolicznego. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat. 2011; 7(1): 25–33.
- Niezgódka A, Kargulewicz A, Swora-Cwynar E. Leczenie dietetyczne zespołu metabolicznego na podstawie opisu przypadku. Forum Zaburzen Metabolicznych. 2017; 8(3): 128–135.
- Ciborowska H, Rudnicka A. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa 2017.
- Ścińska P, Pytel E, Kurowska J, et al. Suplementacja kwasami omega w różnych chorobach. Postepy Hig Med Dosw (online). 2015; 69: 838–852.
- Wolnicka K. Nowe zalecenia WHO dotyczące aktywności fizycznej. https://ncez.pzh.gov.pl/aktywnosc-fizyczna/nowe-zalecenia-who-dotyczace-aktywnosci-fizycznej/ (7.08.2022).
- Bawa S, Gajewska D, Myszkowska-Ryciak J. Zastosowanie diety śródziemnomorskiej w prewencji leczeniu zespołu metabolicznego. Kosmos Problemy Nauk Biologicznych. 2010; 59(3–4): 345–354.
- Kłosiewicz-Latoszek L. Wino czerwone – wpływ na zdrowie. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/wino-czerwone-wplyw-na-zdrowie/ (7.08.2022).
- Zych P, Szostak-Węgierek D. Dieta paleolityczna. Część II. Porównanie z dietą śródziemnomorską. Nowa Medycyna. 2014(1): 28–35.
- Ślusarska B, Kulik T, Piasecka H, et al. Wiedza i zachowania zdrowotne studentów medycyny w zakresie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Med Og Nauk Zdr. 2012; 18(1): 19–26.
- Mziray M, Żuralska R, Książek J, et al. Niedożywienie u osób w wieku podeszłym, metody jego oceny, profilaktyka i leczenie. Ann. Acad. Med. Gedan. 2016(46): 95–105.
- Niewierska A, Sowadal A, Silarska D, et al. Ocena poziomu wiedzy na temat żywienia oraz wybranych elementów stylu życia uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Piel. Zdr. Publ. 2016; 6(4): 267–273.
- Złotkowska R, Skiba M, Mroczek A, et al. Negatywne skutki aktywności fizycznej oraz uprawiania sportu. Hygeia Public Health. 2015(1): 41–46.
- Ostachowska-Gąsior A, Krzeszowska-Rosiek T, Górska S. Ocena wiedzy żywieniowej osób o wysokiej aktywności fizycznej uczęszczających do klubów fitness. Probl Hig Epidemiol. 2014; 95(4): 969–974.
- Weker H, Barańska M, Riahi A. Problem otyłośći a wiedza żywieniowa u młodzieży w wieku 13-15 lat. Roczn. PZH. 2007; 58(1): 321–326.
- Lizis S. Znajomość zasad zdrowego żywienia wśród kobiet z powiatu rzeszowskiego. Health Promotion & Physical Activity. 2019; 4(9): 7–13.
- Gaździńska A, Baran P, Wyleżoł M, et al. Ocena poziomu wiedzy żywieniowej podchorążych Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie – badania wstępne. Probl Hig Epidemiol. 2013; 94(2): 368–370.
- Taraszewska A. Podstawowe zasady zdrowego żywienia. https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/podstawowe-zasady-zdrowego-zywienia/ (7.08.2022).
- Szczepańska E, Brończyk-Puzoń A, Skrzypek M. Wiedza a wybrane zachowania żywieniowe pacjentów z otyłością w zależności od poziomu ich wykształcenia. Probl Hig Epidemiol. 2013; 94(4): 802–806.
- Gwóźdź E, Gębczyński P. Prozdrowotne właściwości owoców, warzyw i ich przetworów. Post Fitoter. 2015; 4(16): 268–271.
- Jarosz M, Rychlik E, Stoś K. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny 2020: 51, 274.
- Dybkowska E, Świderski F, Waszkiewicz-Robak B. Spożycie ryb a ryzyko wystąpienia raka prostaty. Postepy Hig Med Dosw (online). 2014(68): 1199–1205.
- Górnicka M, Pierzynowska J, Wiśniewska M, et al. Analiza spożycia suchych nasion strączkowych w latach 1999-2008 w Polsce. Bromatol. Chem. Toksykol. 2011; 44(4): 1034–1038.
- Ślusarska B, Szcześniak E, Zarzycka D. Wiedza i opinie osób studiujących na temat problemów związanych z otyłością. Med Og Nauk Zdr. 2014; 20(3): 229–234.
- Szeleszczuk Ł, Kuras M. Znaczenie wapnia w metabolizmie człowieka i czynniki wpływające na jego biodostępność w diecie. Biul. Wydz. Farm. WUM. 2014(3): 16–22.
- Huang TTK, McCrory MA. Dairy intake, obesity, and metabolic health in children and adolescents: knowledge and gaps. Nutr Rev. 2005; 63(3): 71–80.
- Jacqmain M, Doucet E, Després JP, et al. Calcium intake, body composition, and lipoprotein-lipid concentrations in adults. Am J Clin Nutr. 2003; 77(6): 1448–1452.
- Czerwonogrodzka-Senczyna A, Rymkiewicz-Kluczyńska B. Wpływ suplementacji diety wapniem na zmiany masy ciała oraz czynniki zespołu metabolicznego. Endokrynol. Ped. 2010; 1(30): 87–92.
- Mędrela-Kuder E. Poziom wiedzy młodzieży gimnazjalnej i licealnej z zakresu czynników ryzyka i profilaktyki miażdżycy, Rocz Panstw Zakl Hig 2012, t. Rocz Panstw Zakl Hig. 2012; 63(2): 219–223.
- Myśliwiec M, Walczak M, Małecka-Tendera E, et al. Stanowisko dotyczące postępowania w rodzinnej hipercholesterolemii u dzieci i młodzieży. Stanowisko Forum Ekspertów Lipidowych. Kardiol Pol. 2013; 71(10): 1099–1105.
