Psychologiczne aspekty otyłości
Streszczenie
Obecnie rośnie liczba otyłych osób, a jednocześnie obserwuje się wzrost dostępności usług dietetycznych, diet redukcyjnych czy różnego rodzaju żywności niskokalorycznej. Jakie są przyczyny takiego stanu rzeczy? Do tej pory rozpatrywano otyłość i jej konsekwencje w aspekcie chorób somatycznych, a kwestia psychologiczna była pomijana. Obecnie obserwuje się znaczny wzrost zainteresowania badaczy sferą psychologiczną osób otyłych. Nadmiernej masy ciała nie można postrzegać jedynie w kategoriach konsekwencji zwiększonej podaży kalorii. Jest ona również efektem wyuczonych mechanizmów radzenia sobie ze stresem, zaburzeniami lękowymi czy skutkiem niskiego poczucia własnej wartości oraz skuteczności. Najprawdopodobniej ludzie funkcjonują w taki sposób, ponieważ „jedzenie” zmieniło swoją funkcję. Nie jest już „tylko” dostarczaniem pokarmu, energii, stało się sposobem wyrażania uczuć, spędzania czasu, radzenia sobie z emocjami. Spożywanie posiłków wpisuje się w wiele aspektów funkcjonowania człowieka: rodzinnego, zawodowego, społecznego. Duża dostępność pożywienia, wszechobecność restauracji przyczyniają się do tego, że ludzie łatwiej sięgają po posiłki, bez względu na to, czy tego potrzebują, czy nie. W niektórych przypadkach jedzenie jest sposobem na nudę, możliwością spędzania czasu. Pewne cechy temperamentu i osobowości są charakterystyczne dla osób otyłych. Dodatkowo w ostatnim czasie wyróżnia się również coraz więcej zaburzeń psychicznych związanych z otyłością. Dostępne metody diagnostyczne oraz stan wiedzy na temat mechanizmów powstawania tych nieprawidłowości pozwalają na ich różnicowanie. Można tu wyróżnić takie zespoły, jak: zespół kompulsywnego jedzenia, syndrom jedzenia nocnego, jedzenie pod wpływem stresu, zaburzenia odżywiania związane ze snem i inne.
Słowa kluczowe: otyłośćtemperamentzaburzenia psychiczneredukcja masy ciałapsychodietetyka
Referencje
- World Health Organization. http://www.who.int/features/factfiles/obesity/en/.
- Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Otyłość – definicja, epidemiologia, patogeneza. Postępy Nauk Medycznych. 2013; 26(4): 301–306.
- Juruć A, Bogdański P. Osobowość w rozmiarze XXL. Psychologiczne czynniki ryzyka otyłości. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2011; 2(1): 34–42.
- Respondek W. Zasady leczenia otyłości. Postępy Nauk Medycznych. 2011; 24(9): 782–789.
- Juruć A, Wierusz-Wysocka B, Bogdański P. Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej masy ciała. Farmacja Współczesna. 2011; 4: 119–126.
- Karasu SR. Of mind and matter: psychological dimensions in obesity. Am J Psychother. 2012; 66(2): 111–128.
- Suzuki K, Jayasena CN, Bloom SR. Obesity and appetite control. Exp Diabetes Res. 2012; 2012: 824305.
- Jaracz M, Pulkowska-Ulfig J, Tomaszewska M, et al. Temperament u osób otyłych – doniesienia wstępne. Journal of Health Sciences. 2014; 13(14): 163–171.
- Mikołajczyk E, Samochowiec J. Cechy osobowości pacjentek z zaburzeniami odżywiania. Psychiatria. 2004; 1(2): 91–95.
- Zdziewchowska K. Temperament a ryzyko uzależnienia od jedzenia u kobiet. In: Topolewska E, Skimina E, Skrzek S. ed. Młoda psychologia. Liberi Libri, Warszawa 2014: 175–194.
- Sullivan S, Cloninger CR, Przybeck TR, et al. Personality characteristics in obesity and relationship with successful weight loss. Int J Obes (Lond). 2007; 31(4): 669–674.
- Łukasik IM, Witek A. Emocjonalne uwarunkowania zachowań konsumenckich młodych dorosłych. Lubelski Rocznik Pedagogiczny. 2013; 32: 295–312.
- Collins JC, Bentz JE. Behavioral and psychological factors in obesity. The Journal of Lancaster General Hospital. 2009; 4: 124–127.
- Makara-Studzińska M, Zaborska A. Otyłość a obraz własnego ciała. Psychiatria Polska. 2009; 43(1): 109–114.
- Carr D, Jaffe K. The psychological consequences of weight change trajectories: evidence from quantitative and qualitative data. Econ Hum Biol. 2012; 10(4): 419–430.
- Brytek-Matera A. Obraz własnego ciała u otyłych kobiet: przyczyny i stopień niezadowolenia, związek z obniżoną samooceną i strategiami radzenia sobie ze stresem. Psychiatria Polska. 2010; 44(2): 267–275.
- Pietrzykowska M, Nowicka-Sauer K, Cwaliński T, et al. Występowanie zaburzeń psychicznych wśród osób z otyłością. Family Medicine & Primary Care Review. 2014; 16(2): 146–147.
- Değirmenci T, Kalkan-Oğuzhanoğlu N, Sözeri-Varma G, et al. Psychological Symptoms in Obesity and Related Factors. Noro Psikiyatr Ars. 2015; 52(1): 42–46.
- Bąk-Sosnowska M. zaburzenia towarzyszące otyłości. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2010; 1(2): 92–99.
- Banach J, Szymańska J. zespół gwałtownego objadania się - stan wiedzy. Curr Probl Psychiatry. 2011; 12(3): 318–321.
- Tomalski T, Żak-Gołąb A, Zahorska-Markiewicz B. Czy rezygnacja z terapii odchudzającej wiąże się z występowaniem żarłocznego jedzenia? Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Mterii. 2008; 4(2): 53–57.
- Bąk-Sosnowska M. Miejsce psychologa w leczeniu otyłości. Forum Med Rodz. 2009; 3(4): 297–303.
- Jakuszkowiak K, Cubała WJ. Zespół jedzenia nocnego – rozpowszechnienie, diagnoza i leczenie. Psychiatria. 2004; 1(2): 107–111.
- Koszowska A, Dittfeld A, Zubelewicz-Szkodzińska B. Psychologiczny aspekt odżywiania oraz wpływ wybranych substancji na zachowania i procesy myślowe. Hygeia Public Health. 2013; 48(3): 279–284.
- Tsigos C, Hainer V, Basdevant A, et al. Tłumaczenie: Zahorska-Markiewicz B. Postępowanie w otyłości dorosłych: europejskie wytyczne dla praktyki klinicznej. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 2009; 5(3): 87–98.
- Bąk-Sosnowska M. Interwencja psychologiczna w zespole kompulsywnego jedzenia. Psychiatria Polska. 2009; 43(4): 445–456.