Zespół metaboliczny — historia, definicje, kontrowersje

Streszczenie

Terminologia związana z zespołem metabolicznym (MetS) ma bogatą historię. Pojęcie to odnosi się do wielu zaburzeń o charakterze metabolicznym, takich jak otyłość, upośledzona tolerancja glukozy, insulinooporność i/lub hiperinsulinemia, dyslipidemia czy nadciśnienie tętnicze. Ich współwystępowanie zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego o podłożu miażdżycowym oraz cukrzycy typu 2. Od dziesięcioleci toczy się dyskusja na temat właściwych definicji oraz kryteriów rozpoznania MetS. Pierwszymi uczonymi, który podjęli tematykę zaburzeń metabolicznych, byli Nicolaas Tulp (XVII w.) oraz Joannes Babtysta Morgagni (VXIII w.). Wśród współtwórców terminologii MetS wymienia się również między innymi polskiego lekarza, autora określenia cukrzyca skojarzona — Jakuba Węgierko, niemieckich uczonych Hanefelda i Leonhardta, którzy jako pierwsi wprowadzili termin „zespół metaboliczny” czy Geralda Reavena, wskazującego na istnienie kompleksu czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, nazywanego „zespołem X”. Na przełomie XX i XXI wieku, w celu ustalenia jednoznacznych wytycznych MetS, kryteria diagnostyczne tego schorzenia podawały różne organizacje. Począwszy od wytycznych WHO z 1998 roku, poprzez zalecenia NCEP-ATP III z 2001 i kolejno 2005 roku, konsensus w tym zakresie wydało IDF w porozumieniu z AHA/NHLBI w 2009 roku. Z drugiej strony, pojawiające się wątpliwości dotyczące między innymi różnorodności definicji, wartości progowych, elementów składowych, jak również samej terapii zespołu metabolicznego, wskazują na konieczność prowadzenia dalszych badań w tym zakresie. W opracowaniu dokonano przeglądu literatury tematu oraz syntezy danych w zakresie terminologii zespołu metabolicznego, podjęto próbę przedstawienia tej jednostki chorobowej w ujęciu historycznym, jak również wskazano na kontrowersje związane z tym zagadnieniem.