Poczucie własnej skuteczności i prężności zaradczej u kobiet wykazujących cechy uzależnienia od jedzenia i stosujących dietę redukującą masę ciała
Streszczenie
Wstęp: Zachowania typowe dla uzależnienia od jedzenia stanowią nie tylko wyzwanie diagnostyczne, ale uznawane są także za czynnik, który w kombinacji z innymi zmiennymi psychologicznymi (np. niskim poczuciem własnej skuteczności) negatywnie wpływa na efektywność terapii dietetycznej. Celem pracy była ocena nasilenia wybranych zachowań typowych dla uzależnienie od jedzenia, poczucia własnej skuteczności oraz prężności zaradczej, w grupie kobiet stosujących dietę redukująca masę ciała. Materiał i metody: Grupę respondentek stanowiło 145 kobiet stosujących dietę redukującą masę ciała. Badanie przekrojowe przeprowadzone zostało metodą ankietową. W badaniu wykorzystano trzy wystandaryzowane narzędzia badawcze: kwestionariusz Yale Food Addiction Scale Version 2.0 do oceny symptomów typowych dla uzależnienia od jedzenia; skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności (GSES) do oceny poczucia własnej skuteczności oraz skalę The Brief Resilience Coping Scale do oceny prężności poznawczej. Wyniki: Pełne kryteria symptomów typowych dla uzależnienia od jedzenia spełniało 24 kobiet, co stanowiło 16,55% całej grupy. Niepełne kryteria, bez kryterium klinicznego, spełniały 43 respondentki, co stanowiło 29,66% całej grupy. Osoby wykazujące zachowania typowe dla uzależnienia od jedzenia z osobami, w porównaniu do osób, które tych cech nie spełniają, charakteryzowały się niższym nasileniem poczucia własnej skuteczności (U Manna-Whitneya = –2,781; p = 0,005). W przypadku prężności zaradczej nie odnotowano istotnych statystycznie różnic (U Manna-Whitneya = –0,700; p > 0,05). Wnioski: Osoby wykazujące zachowania typowe dla uzależnienia od jedzenia cechowały się niskim poczuciem własnej skuteczności. Taki układ zmiennych psychologicznych może negatywnie wpływać na efektywność terapii dietetycznej.
Słowa kluczowe: otyłośćpoczucie własnej skutecznościuzależnienie od jedzeniaprężność poznawcza
Referencje
- Bąk‑Sosnowska M, Białkowska M, Bogdański P, et al. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Med. Prakt. 2022; 2022: 1–87.
- Bąk-Sosnowska M. Differential criteria for binge eating disorder and food addiction in the context of causes and treatment of obesity. Psychiatr Pol. 2017; 51(2): 247–259.
- Adams RC, Sedgmond J, Maizey L, et al. Food Addiction: Implications for the Diagnosis and Treatment of Overeating. Nutrients. 2019; 11(9).
- Vasiliu O. Current Status of Evidence for a New Diagnosis: Food Addiction-A Literature Review. Front Psychiatry. 2021; 12: 824936.
- Zawertailo L, Attwells S, deRuiter WK, et al. Food Addiction and Tobacco Use Disorder: Common Liability and Shared Mechanisms. Nutrients. 2020; 12(12).
- Chanduszko-Salska J, Ogińska-Bulik N. Psychologiczne wyznaczniki redukcji nadwagi u kobiet Acta UniversitatisLodziensis. Folia Psychologica. 2002; 6: 51–60.
- Chanduszko-Salska J. Psychologiczne uwarunkowania nadmiernego zaabsorbowania jedzeniem. Psychiatria. 2013; 10(1): 1–8.
- Bandura A. Health promotion by social cognitive means. Health Educ Behav. 2004; 31(2): 143–164.
- Obara-Gołębiowska M. Analiza psychologicznych aspektów samoregulacji odżywiania się oraz poczucia skuteczności w przestrzeganiu diety w grupie młodych kobiet w wieku 19-22 lata. Journal of Education, Health and Sport. 2016; 6(12): 543–551.
- Sińska B, Jaworski M, Panczyk M, et al. The Role of Resilience and Basic Hope in the Adherence to Dietary Recommendations in the Polish Population during the COVID-19 Pandemic. Nutrients. 2021; 13(6).
- Cechowski W, Chodkiewicz J, Gąsior K. Kwestionariusz Oceny Prężności (KOP-26): Konstrukcja i właściwości psychometryczne narzędzia. Polskie Forum Psychologiczne. 2016; 1(9): 76–92.
- Poprawa RW, Lewandowska B, Włodarczyk M, et al. A Polish adaptation and validation of the Yale Food Addiction Scale 2.0. Alcoholism and Drug Addiction. 2020; 33(4): 283–312.
- Juczyński Z. Skala Uogólnionej Własnej Skuteczności, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa 2009.
- Piórowska A, Piórowski K, Basińska M, et al. BriefResilienceCopingScale – polska adaptacja Krótkiej Skali Prężności Zaradczej. Przegląd Pedagogiczny. 2017; 1: 215–227.
- Pape M, Herpertz S, Schroeder S, et al. Food Addiction and Its Relationship to Weight- and Addiction-Related Psychological Parameters in Individuals With Overweight and Obesity. Front Psychol. 2021; 12: 736454.
- Hardy R, Fani N, Jovanovic T, et al. Food addiction and substance addiction in women: Common clinical characteristics. Appetite. 2018; 120: 367–373.
- da Silva Júnior AE, de Lima Macena M, de Oliveira AD, et al. Prevalence of food addiction and its association with anxiety, depression, and adherence to social distancing measures in Brazilian university students during the COVID-19 pandemic: a nationwide study. Eat Weight Disord. 2022; 27(6): 2027–2035.
- Steward T, Mestre-Bach G, Vintró-Alcaraz C, et al. Food addiction and impaired executive functions in women with obesity. Eur Eat Disord Rev. 2018; 26(6): 574–584.
- Ramirez Luque DB, Rocha Huaman NL, Calizaya-Milla YE, et al. Body Self-Perception, Dietary Self-Efficacy, and Body Mass Index in Young Adults: A Cross-Sectional Survey. Int J Gen Med. 2023; 16: 193–202.
- Oikarinen N, Jokelainen T, Heikkilä L, et al. Low eating self-efficacy is associated with unfavorable eating behavior tendencies among individuals with overweight and obesity. Sci Rep. 2023; 13(1): 7730.
- Palascha A, van Kleef E, van Trijp HCM. How does thinking in Black and White terms relate to eating behavior and weight regain? J Health Psychol. 2015; 20(5): 638–648.
