Artykuł jest tłumaczeniem pracy: Grądalski T, Hospice and Palliative Care Evaluation Symptoms and Problems Checklist (HOPE-SP-CL): A simple tool in the eligibility process for patients in palliative and hospice care. Palliat. Med. Pract. 2023, tom 17, nr 1: 62–67. DOI: 10.5603/PMPI.a2023.0007. Należy cytować wersję pierwotną.

Szanowny Panie Redaktorze,

nie milkną dyskusje dotyczące optymalnego modelu kwalifikowania pacjentów do opieki paliatywnej i hospicyjnej (OPH) [1]. Aktualny system prawny w Polsce określa jedynie ogólne ramy organizacyjne tego procesu. Są one ograniczone wyłącznie listą rozpoznań schorzeń nierokujących nadziei na wyleczenie lub również, co wynika z przyjętej w rozporządzeniu Ministra Zdrowia definicji OPH, niepoddających się leczeniu przyczynowemu [2].

Proces kwalifikacji do objęcia opieką przebiega dwuetapowo. W pierwszym etapie analizowane jest skierowanie lekarskie i dołączona dokumentacja medyczna przez jednostkę OPH. Wykorzystywane są przy tym informacje umieszczone na skierowaniu i w dostępnej dokumentacji medycznej chorego. Wystawiający skierowanie ma obowiązek umieszczenia na nim informacji niezbędnych do rozpoczęcia leczenia i opieki [3], ustawodawca nie precyzuje jednak, jakie wskazania medyczne (poza rozpoznaniem choroby) są istotne dla podejmowania właściwych decyzji o kwalifikacji bądź dyskwalifikacji. Tymczasem na podstawie tych informacji jednostka OPH powinna w chwili rejestracji zakwalifikować pacjenta jako przypadek pilny lub stabilny. W konsekwencji temu pierwszemu należy zaoferować rozpoczęcie opieki wcześniej (ustalić termin konsultacji w domu pacjenta lub przyjęcia do opieki stacjonarnej). W drugim etapie kwalifikowania, podczas pierwszej konsultacji, lekarz OPH podejmuje ostateczną decyzję o przyjęciu lub odmowie przyjęcia, na podstawie badania klinicznego.

Obecnie jednostki OPH kierują się wskazaniami medycznymi do objęcia opieką (także do rozpoczęcia jej w trybie pilnym lub stabilnym) dobieranymi ad hoc. Wynika to z braku jednolitych zaleceń i różnych uwarunkowań środowiskowych (np. duże miasto vs. obszar wiejski). W niedawno przeprowadzonym przeglądzie literatury przedstawiono wskazania medyczne dotyczące pacjentów dorosłych, z podziałem na te zależne od zaawansowania schorzenia i na związane z potrzebami chorych [4]. O ile określenie stopnia zaawansowania schorzenia zagrażającego życiu (life threatening) w praktyce nie nastręcza większych trudności, to próba zdefiniowania potrzeb pacjentów, które wykraczają poza elementy opieki paliatywnej (realizowanej w ramach innych specjalności medycznych), stanowi wciąż spore wyzwanie. Najczęściej wymienia się tutaj znaczne natężenie, złożoność lub uporczywość problemów, trudności w określeniu spójnych celów opieki, szczególnie u kresu życia, co wymaga dynamicznego i kompleksowego wsparcia zespołu wielodyscyplinarnego.

W literaturze pojawiają się różne metody określenia zarówno potrzeb pacjentów w zakresie OPH, jak i obciążenia chorego objawami, czy problemami. Metoda skriningowa powinna obejmować sfery fizyczną, emocjonalną i społeczną pacjenta oraz potrzeby osób opiekujących się, a zarazem być prosta i akceptowalna w stosowaniu. Ocena, moim zdaniem, nie powinna wyznaczać sztywnej granicy warunkującej przyjęcie, lecz pozostawiać lekarzowi wystarczającą elastyczność w podejmowaniu właściwej decyzji, zależnej od indywidualnych uwarunkowań środowiskowych, w których funkcjonuje dana jednostka OPH. Dodatkowo narzędzie, za pomocą którego dokonywana jest ocena pacjenta podczas przyjęcia, powinno umożliwiać łatwe dokumentowanie powodów, jakimi kierowała się osoba podejmująca określoną decyzję o przyjęciu, bądź odmowie przyjęcia. W przyszłości mogłoby ono posłużyć na przykład do monitorowania profilu chorych przyjmowanych, wypisywanych, porównywania jakości opieki, czy finansowania świadczeń.

Cennym narzędziem skriningowym służącym do oceny potrzeb pacjentów w zakresie OPH wydaje się być funkcjonująca od kilkudziesięciu lat w Niemczech prosta lista kontrolna problemów Hospice and Palliative Care Evaluation Symptoms and Problems Checklist (HOPE-SP-CL) [5, 6]. Siedemnaście problemów ocenianych jest w niej przez osobę z zespołu OPH w czterostopniowej skali słownej (brak, niewielkie, średnie, duże) przy pomocy punktacji od 0 do 3. Suma punktów obrazuje stopień obciążenia problemami od 0 (najmniejsze) do 51 (największe). Wyróżnia się w niej kategorię problemów fizycznych, pielęgnacyjnych, psychologicznych i społecznych, z opcjonalnym problemem dodatkowym (tab. 1). HOPE-SP-CL wywodzi się ze skali Edmonton Symptom Assessment System (ESAS) [7], rekomendowanej jako narzędzie skriningowe w standardach konsultantów krajowych [8], jest również zbieżne z Podsumowaniem prac Zespołu ds. OPH [9]. W dobie rosnącej świadomości kompetencji zawodowych pielęgniarek opieki paliatywnej opisywane narzędzie mogłoby być z powodzeniem wykorzystywane w procesie kwalifikowania chorych do opieki także przez tę grupę zawodową [10]. Warto zatem rozważyć wdrożenie tego narzędzia do warunków krajowych.

Deklaracja konfliktu interesów

Autor oświadcza, że nie występuje konflikt interesów.

Finansowanie

Brak.