Dotychczas opisywano typowy przebieg pogarszania się stanu fizycznego pacjentów w schyłkowej fazie różnych chorób. Niewykluczone, że u tych chorych przykre doznania związane ze sferą społeczną, psychologiczną i duchową mogą również układać się w określony schemat. Autorzy niniejszej pracy podjęli próbę określenia i porównania zmieniających się potrzeb psychologicznych, społecznych i duchowych pacjentów w schyłkowej fazie choroby w okresie ostatniego roku ich życia. W tym celu poddali analizie dane pochodzące z dwóch długookresowych badań jakościowych, opartych na zbieraniu pogłębionych wywiadów dotyczących doświadczeń i potrzeb osób z chorobami terminalnymi. W badanej grupie znalazło się 48 chorych na zaawansowanego raka płuca (n = 24) lub schyłkową niewydolność serca (n = 24), od których zebrano w sumie 112 pogłębionych wywiadów. Uzyskane dane przeanalizowano indywidualnie w odniesieniu do każdego pacjenta, a następnie ogólnie, w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia. Stwierdzono, że pod koniec życia pacjenci mają szczególne potrzeby społeczne, psychologiczne i duchowe. Status społeczny chorych na raka płuca odzwierciedlał ich pogarszający się stan fizyczny, natomiast ich dobrostan psychologiczny i stan duchowy pogarszały się równolegle na czterech etapach: rozpoznanie choroby, powrót do domu po leczeniu, postęp choroby i stan terminalny. U chorych na zaawansowaną niewydolność serca status społeczny i stan psychologiczny pogarszały się stopniowo, postępując za pogarszającą się sprawnością fizyczną; zmianom tym towarzyszyły cierpienia duchowe o zmiennym nasileniu. Holistyczna opieka nad chorymi w końcowym okresie ich życia powinna uwzględniać wszystkie wymienione aspekty. Stwierdzenie i uwzględnienie w praktyce klinicznej powtarzalności zmian statusu społecznego, stanu psychologicznego i duchowego może ułatwić lekarzom dyskusję z chorymi i ich opiekunami na temat możliwego przebiegu zdarzeń, a przez to przyczynić się do zmniejszenia stresu związanego z postępem choroby.