Wpływ edukacji żywieniowej na preferencje żywieniowe dzieci chorych na cukrzycę typu 1 — badanie pilotażowe
Streszczenie
WSTĘP: :: Edukacja zdrowotna w grupie chorych na cukrzycę typu 1 jest istotnym elementem procesu terapeutycznego. Preferencje żywieniowe wpływają na zachowania żywieniowe, ponieważ decydują o odrzuceniu lub akceptacji danego produktu spożywczego, jak również o częstotliwości jego spożywania. Celem pracy jest ocena wpływu edukacji żywieniowej na zmiany w preferencjach żywieniowych oraz częstotliwości spożycia wśród dzieci chorych na cukrzycę typu 1. MATERIAŁ I METODY: :: Badaniami objęto 65 pacjentów ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 1 z w wieku 10–18 lat. Oceniono preferencje pokarmowe oraz częstotliwości spożycia produktów spożywczych (na podstawie Food Frequency Questionnaires) w trzech punktach czasowych. WYNIKI: Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono pozytywny wpływ edukacji żywieniowej, przejawiający się w istotnie rzadszym spożyciu niepożądanych produktów tj.: parówki, pasztet, czekolada, drożdżówki, chipsy, ketchup i śmietana. Po pierwszej wizycie odnotowano spadek preferencji wśród produktów najbardziej lubianych, między innymi: parówek (p = 0,00), pierogów i ketchupu. W czasie ostatniego badania respondenci zaliczyli do produktów preferowanych: dorsza smażonego, kurczaka w galarecie, ryż brązowy, jogurt naturalny, rybę pieczoną (p = 0,00) oraz kaszę gryczaną (p = 0,00). WNIOSKI: :: Na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, że dobrze przeprowadzona edukacja żywieniowa w grupie dzieci chorych na cukrzycę typu 1 oraz ich rodzin pozytywnie wpływa na obniżenie częstości spożycia niepolecanych produktów spożywczych, mimo utrzymywania się w zakresie tych produktów wysokiej preferencji.
Słowa kluczowe: edukacja żywieniowacukrzyca typu 1preferencje żywieniowedzieci
Referencje
- Kobos E, Pietrzak M, Sienkiewicz Z. Edukacja terapeutyczna w cukrzycy typu 1 u dzieci. Nowa Pediatria. 2014(1): 18–26.
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2016. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabet Klin. 2016; 5(supl A): A43–A48.
- Gawęcki J, Baryłko-Pikielna N. Zmysły a jakość żywności i żywienia. Wyd. Akademii Rolniczej im.Augusta Cieszkowskiego, Poznań 2007.
- Wądołowska L, Babicz-Zielińska E, Czarnocińska J. Food choice models and their relation with food preferences and eating frequency in the Polish population: POFPRES study. Food Policy. 2008; 33(2): 122–134.
- Falk LW, Sobal J, Bisogni CA, et al. Managing healthy eating: definitions, classifications, and strategies. Health Educ Behav. 2001; 28(4): 425–439.
- Babicz-Zielińska E. Wybrane aspekty badań upodobań żywieniowych. Żyw Człow Metab. 1998; 25: 195–200.
- Svačina Š, Ovesná P, Kuhn M, et al. Influence of metabolic state and diabetes on the outcome at the end of first year after gastric banding. Obes Surg. 2000; 10(4): 372–375.
- Le Floch JP, Le Lievre G, Sadoun J, et al. Taste impairment and related factors in type I diabetes mellitus. Diabetes Care. 1989; 12(3): 173–178.
- Zhou Lh, Liu Xm, Feng Xh, et al. Expression of alpha-gustducin in the circumvallate papillae of taste buds of diabetic rats. Acta Histochem. 2009; 111(2): 145–149.
- Stolbová K, Hahn A, Benes B, et al. Gustometry of diabetes mellitus patients and obese patients. Int Tinnitus J. 1999; 5(2): 135–140.
- Negrato CA, Tarzia O. Buccal alterations in diabetes mellitus. Diabetol Metab Syndr. 2010; 2: 3.
- Moore PA, Guggenheimer J, Etzel KR, et al. Type 1 diabetes mellitus, xerostomia, and salivary flow rates. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 2001; 92(3): 281–291.
- Hartman M, Deja G, Klimacka-Nawrot E, et al. Odbiór smaku słonego, słodkiego i umami oraz preferencje pokarmowe dzieci z cukrzycą typu 1 – doniesienie wstępne. Ann Acad Med Siles. 2012; 66(4): 7–16.
- Kułaga Z, et al. Siatki centylowe wysokości, masy ciała i wskaźników masy ciała dzieci i młodzieży w Polsce – wyniki badania OLAF. Stand Med. 2010; 7: 690–700.
- Goldstein-Kuchs DJ. Assessment of nutritional statusbin renal diseases. 4th ed. In: Mitch WE, Klahr S. ed. Handbook of nutrition and the kidney. Lippincott, Williams& Wilkins, Philadelphia 2002: 42–92.
- Sadowska J, Kałdońska K. Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia dzieci chorych na cukrzycę typu 1. Bromat Chem Toksykol XLII. 2009; 2: 137–146.
- Topolska K, Cieślik E, Bodzioch A, et al. Preferencje młodzieży gimnazjalnej z terenu województwa małopolskiego w zakresie spożycia mleka i produktów mlecznych. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2010; 2(69): 76–84.
- Jeżewska-Zychowicz M, Łyszkowska D. Ocena wybranych zachowań żywieniowych młodzieży w wieku 13-15 lat i ich uwarunkowań na przykładzie środowiska miejskiego. Żyw Człow Met. 2003; 30 (1/2): 572–577.
- Czarnocińska J, Wądołowska L, Przysławski J, et al. Ocena postaw żywieniowych Polaków w zakresie spożycia mleka i produktów mlecznych. Nowiny Lekarskie. 2005; 74(4): 384–388.
- Babicz-Zielińska E. Zachowania konsumentów w stosunku do żywności i żywienia. Żywność. 2001; 4(29): 5–15.
- Woyarowska B. Edukacja zdrowotna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010: Warszawa.
- Ogden J. Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
- Bawa S, Weker H, Vućkowić A. Preferencje pokarmowe i nawyki żywieniowe dzieci z nadwagą i otyłością prostą w wieku 2-7 lat. Annales UMCS. 2003; 58(suppl 8): 69–74.
- Christensen NK, King EB, Hardy S, et al. Food Practices and Preferences in Youth With Diabetes. Diabetes Spectrum. 2007; 20(1): 33–39.
- Pieszko-Klejnowska M, Myśliwiec M, Łysiak-Szydłowska W. Wstępna ocena poprawności sposobu odżywiania dzieci z cukrzycą typu 1. Diabetol Prakt. 2006; 7(3): 143–149.
- Hampson SE, Skinner TC, Hart J, et al. Effects of educational and psychosocial interventions for adolescents with diabetes mellitus: a systematic review. Health Technol Assess. 2001; 5(10): 1–79.
- Murphy HR, Rayman G, Skinner TC. Psycho-educational interventions for children and young people with Type 1 diabetes. Diabet Med. 2006; 23(9): 935–943.
- Clement S. Diabetes self-management education. Diabetes Care. 1995; 18(8): 1204–1214.
- Lange K, Sassmann H, von Schütz W, et al. Prerequisites for age-appropriate education in type 1 diabetes: a model programme for paediatric diabetes education in Germany. Pediatr Diabetes. 2007; 8 Suppl 6: 63–71.
- Martin D, Lange K, Sima A, et al. SWEET group. Recommendations for age-appropriate education of children and adolescents with diabetes and their parents in the European Union. Pediatr Diabetes. 2012; 13 Suppl 16: 20–28.
- Chaney D, Coates V, Shevlin M, et al. Diabetes education: what do adolescents want? J Clin Nurs. 2012; 21(1-2): 216–223.
