Kontrowersje wokół glutenu
Streszczenie
Dieta bezglutenowa jest obecnie przedmiotem wielu badań i kontrowersji, co jest spowodowane zarówno doniesieniami sugerującymi znaczenie glutenu w patomechanizmie wielu chorób, jak i agresywnym marketingiem i promowaniem diety bezglutenowej w środkach masowego przekazu. W literaturze można wyróżnić trzy zasadnicze nieprawidłowe reakcje na gluten: alergiczną, autoimmunizacyjną oraz inne immunologicznie mediowane nadwrażliwości. Celiakia jest chorobą, w której dochodzi do odpowiedzi immunologicznej na spożyty gluten u osób genetycznie predysponowanych, natomiast alergia na pszenicę i jej komponenty, w tym gluten, jest klasyczną alergią pokarmową IgE-zależną. Stosunkowo niedawno sklasyfikowanym schorzeniem jest nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS). Jest to wariant nietolerancji pokarmowej diagnozowany u pacjentów, u których wykluczono celiakię i alergię na pszenicę. To schorzenie dość kontrowersyjne ze względu na utrudnioną diagnostykę, częstą autodiagnozę pacjentów i wykazywany w badaniach silny efekt nocebo, który jest odwrotnością efektu placebo. Obecnie prowadzone są badania analizujące znaczenie glutenu w innych jednostkach chorobowych, między innymi zespole jelita drażliwego i chorobach autoimmunologicznych. Istnieją także przesłanki o korzystnym wpływie glutenu na organizm ludzki, między innymi poprzez pozytywny wpływ na mikroflorę jelit, czy możliwe działanie protekcyjne w chorobach układu sercowo-naczyniowego. W świetle obecnych dowodów naukowych dieta bezglutenowa nie powinna być stosowana profilaktycznie u osób zdrowych, a osoby wykazujące objawy nietolerancji glutenu lub cierpiące na określone schorzenia nie powinny wdrażać jej bez odpowiedniej diagnozy i konsultacji z lekarzem.
Słowa kluczowe: glutendieta bezglutenowaceliakiachoroba trzewnanieceliakalna nadwrażliwość na glutenchoroby autoimmunologicznezespół jelita drażliwego
Referencje
- Stępień M, Bogdański P. Nadwrażliwość na gluten - fakty i kontrowersje. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2013; 4(4): 183S–191S.
- Koning F. Adverse Effects of Wheat Gluten. Ann Nutr Metab. 2015; 67 Suppl 2: 8–14.
- Obtułowicz K, Waga J, Dyga W. Gluten - mechanizmy nietolerancji, objawy i możliwości lecznicze IgE-zależnej alergii na gluten w świetle aktualnych badań kliniczno-immunologicznych. Przegl Lek. 2015; 72(12): 747S–753S.
- Elli L, Branchi F, Tomba C, et al. Diagnosis of gluten related disorders: Celiac disease, wheat allergy and non-celiac gluten sensitivity. World J Gastroenterol. 2015; 21(23): 7110–7119.
- Allen PJ. Gluten-Related Disorders: Celiac Disease, Gluten Allergy, Non-Celiac Gluten Sensitivity. Pediatr Nurs. 2015; 41(3): 146–150.
- Ścibor K, Ostrowska-Nawarycz L, Kopański Z, et al. Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku. J Clini Health. 2015(1): 18–24.
- Husby S, Koletzko S, Korponay-Szabo I. ESPGHAN Guidelines for the Diagnosis of Coeliac Disease. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr. 2012; 54: 136–160.
- Grzymisławski M, Stankowiak-Kulpa H, Włochal M. Celiakia – standardy diagnostyczne i terapeutyczne 2010 roku. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2010; 1(1): 12S–21S.
- Pulido O, Zarkadas M, Dubois S, et al. Clinical features and symptom recovery on a gluten-free diet in Canadian adults with celiac disease. Can J Gastroenterol. 2013; 27(8): 449–453.
- Laurikka P, Salmi T, Collin P, et al. Gastrointestinal symptoms in celiac dsease patients on a long-term gluten-free diet. Nutrients. 2016; 8(7): 429.
- Sapone A, Bai JC, Ciacci C, et al. Spectrum of gluten-related disorders: consensus on new nomenclature and classification. BMC Med. 2012; 10: 13.
- Akutko K, Pytrus T, Iwańczak B. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – charakterystyka i leczenie. Pediatria Polska. 2016; 91(4): 345–349.
- Hozyasz K. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – choroba ponownie odkryta. Family Medicine & Primary Care Review. 2016; 18(1): 79S–83S.
- Catassi C, Bai JC, Bonaz B, et al. Non-Celiac Gluten sensitivity: the new frontier of gluten related disorders. Nutrients. 2013; 5(10): 3839–3853.
- Biesiekierski JR, Newnham ED, Shepherd SJ, et al. Characterization of Adults With a Self-Diagnosis of Nonceliac Gluten Sensitivity. Nutr Clin Pract. 2014; 29(4): 504–509.
- Branchi F, Aziz I, Conte D, et al. The rise and fall of gluten! Proc Nutr Soc. 2015; 74(3): 221–226.
- Biesiekierski JR, Peters SL, Newnham ED, et al. No effects of gluten in patients with self-reported non-celiac gluten sensitivity after dietary reduction of fermentable, poorly absorbed, short-chain carbohydrates. Gastroenterology. 2013; 145(2): 320–328.e1.
- Di Sabatino A, Volta U, Salvatore C, et al. Small Amounts of Gluten in Subjects With Suspected Nonceliac Gluten Sensitivity: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Cross-Over Trial. Clin Gastroenterol Hepatol. 2015; 13(9): 1604–12.e3.
- Zanini B, Baschè R, Ferraresi A, et al. Randomised clinical study: gluten challenge induces symptom recurrence in only a minority of patients who meet clinical criteria for non-coeliac gluten sensitivity. Aliment Pharmacol Ther. 2015; 42(8): 968–976.
- Carroccio A, Mansueto P, Iacono G, et al. Non-celiac wheat sensitivity diagnosed by double-blind placebo-controlled challenge: exploring a new clinical entity. Am J Gastroenterol. 2012; 107(12): 1898–906; quiz 1907.
- De Giorgio R, Volta U, Gibson PR. Sensitivity to wheat, gluten and FODMAPs in IBS: facts or fiction? Gut. 2016; 65(1): 169–178.
- Marí-Bauset S, Zazpe I, Mari-Sanchis A, et al. Evidence of the gluten-free and casein-free diet in autism spectrum disorders: a systematic review. J Child Neurol. 2014; 29(12): 1718–1727.
- Lange KW, Hauser J, Reissmann A. Gluten-free and casein-free diets in the therapy of autism. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2015; 18(6): 572–575.
- Ly V, Bottelier M, Hoekstra PJ, et al. Elimination diets' efficacy and mechanisms in attention deficit hyperactivity disorder and autism spectrum disorder. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2017 [Epub ahead of print].
- Julio-Pieper M, Bravo JA, Aliaga E, et al. Review article: intestinal barrier dysfunction and central nervous system disorders--a controversial association. Aliment Pharmacol Ther. 2014; 40(10): 1187–1201.
- Drago S, El Asmar R, Di Pierro M, et al. Gliadin, zonulin and gut permeability: Effects on celiac and non-celiac intestinal mucosa and intestinal cell lines. Scand J Gastroenterol. 2006; 41(4): 408–419.
- de Punder K, Pruimboom L. The dietary intake of wheat and other cereal grains and their role in inflammation. Nutrients. 2013; 5(3): 771–787.
- Denham JM, Hill ID. Celiac disease and autoimmunity: review and controversies. Curr Allergy Asthma Rep. 2013; 13(4): 347–353.
- Bhatia BK, Millsop JW, Debbaneh M, et al. Diet and psoriasis, part II: celiac disease and role of a gluten-free diet. J Am Acad Dermatol. 2014; 71(2): 350–358.
- Wu JJ, Nguyen TU, Poon KYT, et al. The association of psoriasis with autoimmune diseases. J Am Acad Dermatol. 2012; 67(5): 924–930.
- Lundin KEA, Wijmenga C. Coeliac disease and autoimmune disease-genetic overlap and screening. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2015; 12(9): 507–515.
- Ch'ng CL, Jones MK, Kingham JGC. Celiac disease and autoimmune thyroid disease. Clin Med Res. 2007; 5(3): 184–192.
- Zubarik R, Ganguly E, Nathan M, et al. Celiac disease detection in hypothyroid patients requiring elevated thyroid supplementation: A prospective cohort study. Eur J Intern Med. 2015; 26(10): 825–829.
- Serena G, Camhi S, Sturgeon C, et al. The Role of Gluten in Celiac Disease and Type 1 Diabetes. Nutrients. 2015; 7(9): 7143–7162.
- Antvorskov JC, Josefsen K, Engkilde K, et al. Dietary gluten and the development of type 1 diabetes. Diabetologia. 2014; 57(9): 1770–1780.
- Sildorf SM, Fredheim S, Svensson J, et al. Remission without insulin therapy on gluten-free diet in a 6-year old boy with type 1 diabetes mellitus. BMJ Case Rep. 2012; 2012.
- Marcason W. Is there evidence to support the claim that a gluten-free diet should be used for weight loss? J Am Diet Assoc. 2011; 111(11): 1786.
- Lebwohl B, Cao Y, Zong G, et al. Long term gluten consumption in adults without celiac disease and risk of coronary heart disease: prospective cohort study. BMJ. 2017; 357: j1892.
- Lebwohl B, Hu F, Sampson L, et al. Low gluten diets may be associated with higher risk of type 2 diabetes. American Heart Association Meeting Report Presentation. 2017; 11.
- Jenkins DJ, Kendall CW, Vuksan V, et al. Effect of wheat bran on serum lipids: influence of particle size and wheat protein. J Am Coll Nutr. 1999; 18(2): 159–165.
- Jenkins DJ, Kendall CW, Vidgen E, et al. High-protein diets in hyperlipidemia: effect of wheat gluten on serum lipids, uric acid, and renal function. Am J Clin Nutr. 2001; 74(1): 57–63.
- Caminero A, Nistal E, Herrán AR, et al. Differences in faecal bacteria populations and faecal bacteria metabolism in healthy adults and celiac disease patients. Biochimie. 2012; 94(8): 1724–1729.
- De Palma G, Nadal I, Collado MC, et al. Effects of a gluten-free diet on gut microbiota and immune function in healthy adult human subjects. Br J Nutr. 2009; 102(8): 1154–1160.
