36 Ocena porównawcza dwu metod obliczania dawek w odbytnicy podczas śródjamowej brachyterapii (BT) chorych na raka szyjki i trzonu macicy

Abstract

Radioterapia nowotworów ginekologicznych wiąże się z wysokim ryzykiem uszkodzeń popromiennych pęcherza i odbytnicy. W skojarzonym leczeniu napromienianiem dawka, jaką otrzymuje pkt referencyjny w odbytnicy stanowi sumę dawek fizycznych z BT śródjamowej oraz napromieniania wiązką zewnętrzną. W Klinice Onkologii i Radioterapii AMG, rozkład dawki w miednicy małej podczas BT obliczany jest komputerowo dla każdej chorej. Punktową dawkę maksymalną w odbytnicy wyznacza się na podstawie wprowadzonego doodbytniczo ołowianego drucika w osłonie plastikowej (R1).

Od 1995 roku dodatkowo dawkę tę wyznacza się w punkcie referencyjnym, zgodnie z zaleceniami ICRU (raport Nr 38) lokalizując tylną ścianę pochwy gazikami zawierającymi cieniującą na radiogramach nitkę (R2). Ponadto u wszystkich chorych obliczane są równoważne dawki biologiczne wyliczane z zastosowaniem modelu liniowo-kwadratowego (α/β=4).

Celem pracy było porównanie dawek fizycznych i odpowiadających im dawek biologicznych (r1 i r2) obliczonych przy użyciu obu wymienionych metod. Analiza dotyczyła 124 aplikacji cezu u 102 chorych na raka szyjki lub trzonu macicy, leczonych śródjamowo podczas skojarzonego lub pooperacyjnego napromieniania.

W 83% przypadków wartość bezwzględna dawek R1 była niższa od R2. Wartości średnie dawek R1 i R2 nosiły odpowiednio: 13,2±4,3 Gy i 16,4±4,4 Gy. Różnica między średnimi wynosząca 3,7 Gy jest zamienna statystycznie (test t-Studenta dla danych sparowanych, p=0,000), zarówno w przypadkach stosowania wyłącznie owoidów jak i pełnego układu (owoidów i sondy domacicznej). Różnica średnich pozostawała znamienna (p=0,016) przy uwzględnieniu 10% błędu metody. Wartości średnie dawek biologicznych r1 i r2 wynosiły odpowiednio: 16,8±8,0 Gy i 24,0±9,6 Gy, a średnia różnica dawek wynosiła 7,2 Gy (p=0,000).

Wnioski

Wykazano istotną różnicę między dawkami wyznaczonymi dwiema metodami. W większości przypadków dawki w odbytnicy wyznaczone przy użyciu doodbytniczego drucika były niższe od dawek obliczonych w punkcie referencyjnym wg ICRU. Wprowadzenie osłon obszaru brachyterapii podczas leczenia wiązką zewnętrzną na podstawie obliczeń dawek R1 oznacza możliwość podania zbyt wysokiej dawki całkowitej na odbytnicę, co zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań popromiennych. Z tego powodu metoda obliczenia dawki w odbytnicy przy użyciu doodbytniczego drucika nie powinna być zalecana.