Historia leczenia żywieniowego w Polsce
Streszczenie
Dostępne od 55 lat całkowite żywienie pozajelitowe (CŻP) ma długą historię, której początki sięgają 1628 roku, kiedy to Wiliam Harvey odkrył i opisał układ krwionośny. Jednak dopiero w 1937 roku Robert Elman zastosował hydrolizaty aminokwasów u chorych po operacjach, co opisał w pierwszym na świecie podręczniku zatytułowanym Żywienie pozajelitowe w chirurgii. Następnym ważnym krokiem w rozwoju żywienia pozajelitowego było odkrycie przez Arvida Wretlinda w 1961 roku bezpiecznej emulsji tłuszczowej do podawania dożylnego o nazwie Intralipid. Jednak najważniejszy krok umożliwiający bezpieczne żywienie ludzi niemogących przyjmować normalnego pożywienia drogą doustną wykonał amerykański chirurg polskiego pochodzenia Stanley Dudrick, który w 1967 roku udowodnił, że stężona (40%) glukoza może być bezpiecznie podawana przez cewnik wprowadzony do żyły głównej górnej, co umożliwiło bezpieczne żywienie chorych zagrożonych śmiercią głodową.
W Polsce CŻP zostało wprowadzone do praktyki klinicznej w 1948 roku przez amerykańskiego chirurga Roberta Elmana, który na zaproszenie Zarządu Głównego Towarzystwa Chirurgów Polskich odwiedzał uczelnie medyczne w Warszawie, Krakowie i Gdańsku.
Słowa kluczowe: żywienie pozajelitowehistoria żywienia klinicznegoPolskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego
Referencje
- Elman R. Parenteral alimentation in surgery: with special reference to proteins and amino acids. Hoeber, New York 1947.
- Bross W, Aroński A. Nowe możliwości odżywiania pozajelitowego. In: Pamiętnik II Zjazdu Anestezjologów Polskich. Warszawa 7–8.12.1962. , Warszawa 1962: 165–167.
- Bross W, Aroński A. O dożylnym stosowaniu emulsji tłuszczowych. In: Biuletyn XII Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich. TChP, Gdańsk 1962: 94–95.
- Jędrzejewski R. Parenteralna hiperalimentacja. Pol Tyg Lek. 1972(27): 396–398.
- Kańska B, Fedeczko D. Całkowita alimentacja dożylna w stanach wymagających intensywnego leczenia. Anest Reanim Intens Terap. 1973(5): 397–400.
- Szczygieł B. Hiperalimentacja w chirurgii. In: 48 Zjazd Towarzystwa Chirurgów Polskich, Warszawa 23–25.09.1976. TChP, Warszawa 1976.
- Szczygieł B. Problemy żywienia krytycznie chorych w chirurgii. In: Pamiętnik 51. Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich. Łódź, 19-21.09.1983. TChP, Warszawa 1983.
- Pertkiewicz M, Korta T, Szczygieł B. Organizacja i zasady działania Zespołu Żywienia Poza- i Dojelitowego Instytutu Chirurgii AM w Warszawie. In: Pamiętnik 51 Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich. Łódź, 19–21.09.1983. TChP, Warszawa 1983: 124–130.
- Pertkiewicz M, Korta T. Standardy żywienia pozajelitowego i dojelitowego. PZWL, Warszawa 2005.
- Sobotka L, Allison SP. Podstawy żywienia klinicznego: edycja czwarta. Scientifica, Kraków 2013.
- Książyk J. Standardy leczenia żywieniowego w pediatrii. PZWL, Warszawa 2017.
- Książyk J. Zalecenia leczenia żywieniowego u dzieci. PZWL, Warszawa 2021.
- Ksiazyk J, Lyszkowska M, Kierkus J, et al. Home parenteral nutrition in children: the Polish experience. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 1999; 28(2): 152–156.
- Ciesielski L, Łupiński S. Kompendium żywienia ciężko chorych. Kutnowskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa Łódź, 1990.
- Spodaryk M. Podstawy leczenia żywieniowego u dzieci: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wyd UJ, Kraków 2001.
- Spodaryk M, Paluszkiewicz P. Praktyczne aspekty leczenia żywieniowego. Wyd UJ, Kraków 2008.
- Spodaryk M. Podstawy leczenia żywieniowego. Scientifica, Kraków 2019.
- Kłęk S. Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Scientifica, Kraków 2014.
- Szczygieł B, Socha J. Żywienie pozajelitowe i dojelitowe w chirurgii. PZWL, Warszawa 1994.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 marca 1999 roku wprowadzające jednostopniową specjalizację we wszystkich specjalnościach medycznych i trwający 5 dni obowiązkowy kurs „Podstawy leczenia żywieniowego w chirurgii” (Dz.U. nr 31, poz. 212).
- Pertkiewicz M. Całkowite żywienie pozajelitowe w domu. In: Pamiętnik 53. Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich. TChP, Poznań 1989.
- Pertkiewicz M. Długotrwałe żywienie pozajelitowe w szpitalu i w domu. In: Szczygieł B, Socha J. ed. Żywienie pozajelitowe i dojelitowe w chirurgii. PZWL, Warszawa 1994: 353–366.
- Ksiazyk J, Lyszkowska M, Kierkus J, et al. Home parenteral nutrition in children: the Polish experience. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 1999; 28(2): 152–156.
- Wu ZH, Huang DX, Zhang YW, et al. Normal gestation after 5 years on home parenteral nutrition. Clin Nutr. 1993; 12(1): 43–46.
- Pertkiewicz M. Żywienie pozajelitowe kobiet w ciąży w warunkach domowych. In: Szawłowski AW. ed. Żywienie w chorobach nowotworowych. PZWL, Warszawa 2020: 545–573.
- Sobotka L. Basics in Clinical Nutrition: Refeeding syndrome. e-SPEN, the European e-Journal of Clinical Nutrition and Metabolism. 2010; 5(3): e146–e147.
- Kapała A. Praktyczny przewodnik po ONS: oral nutrition suport. Scientifica, Kraków 2015.
- Szawłowski AW, Gromadzka-Ostrowska J, Paluszkiewicz P, Słodkowski M, Sobocki J. Żywienie w chorobach nowotworowych. PZWL, Warszawa 2022.