Hiperalgezja opioidowa jako problem w leczeniu bólu. Mechanizmy powstawania, rozpoznanie i leczenie

Abstract

Opioidy od dawna stosuje się w celu łagodzenia bólu. Niekiedy jednak ich podawanie prowadzi do narastania tolerancji na ich działanie. I choć zwykle ten problem rozwiązuje się poprzez zwiększenie dawki opioidu, to jednak takie działanie nie jest skuteczne we wszystkich przypadkach. Czasami dawki leków przeciwbólowych muszą być zwiększane bardzo szybko. Jest to prawdopodobnie spowodowane zmianami w receptorach opioidowych, a także w organizacji i działaniu ośrodkowego układu nerwowego. Zmiany te powodują najczęściej ułatwienie przewodnictwa bólowego, co w mniejszym lub większym stopniu osłabia działanie przeciwbólowe tych samych leków. Dotychczas zidentyfikowano kilka takich mechanizmów, ale niewykluczone, że jest ich więcej. Chodzi tu przede wszystkim o zmiany konformacji receptorów opioidowych, a przez to ich działania z receptorów hamujących na pobudzające. Zarówno po dłuższym stosowaniu opioidów, jak i pod wpływem długotrwałego bólu dochodzi do uaktywnienia układu glutaminergicznego (między innymi receptorów NMDA), do zwiększonej syntezy dynorfiny A w rdzeniu kręgowym i prawdopodobnie w wątrobie, a także do zmiany w organizacji pracy komórek On-Off w pniu mózgu. W artykule omówiono sposoby leczenia hiperalgezji opioidowej, które przynajmniej potencjalnie są w stanie znacznie polepszyć skuteczność działania przeciwbólowego opioidów.