KARTKI Z HISTORII

Janusz Ostrowski1, Lech Walasek2, Bolesław Rutkowski3

Poczet Członków Honorowych Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego. Część XI — Profesor Kazimierz Trznadel

Honorary Members of the Polish Society of Nephrology. Part XI — Professor Kazimierz Trznadel

W pierwszym numerze czasopisma „Forum Nefrologiczne” z 2013 roku ukazała się pierwsza praca autorów niniejszego opracowania dotycząca członków honorowych Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego (PTN). Numer ten był poświęcony nestorowi polskiej interny, nefrologii i transplantologii prof. Tadeuszowi Orłowskiemu. W kolejnych publikacjach, ukazujących się co kwartał, zaprezentowano kolejnych dziewięciu członków honorowych PTN, pochodzących z Polski i zagranicy, w ostatnim numerze „Forum” — wybitnego amerykańskiego uczonego, prof. Shaula Massry’ego. W niniejszej publikacji bohaterem jest prof. Kazimierz Trznadel, twórca stacji dializ (trzeciej w Polsce) w Wojskowej Akademii Medycznej (WAM) w Łodzi, kierownik II Kliniki Chorób Wewnętrznych, współzałożyciel PTN, wybitny polski nefrolog, nauczyciel wielu przyszłych znakomitych polskich nefrologów, wspaniały człowiek [1, 2].

Kazimierz Trznadel urodził się 3 października 1926 roku w Borkach Nizińskich koło Mielca w Małopolsce jako piąte dziecko Magdaleny i Wojciecha Trznadlów. Jego rodzice byli rolnikami. Do wybuchu II wojny światowej ukończył szkołę powszechną. W czasie okupacji kontynuował naukę w formie samokształcenia, a już po wojnie, w 1948 roku, ukończył szkołę średnią. Zamierzał studiować na znanym Uniwersytecie Karola w Pradze, ale powołanie do odbycia służby wojskowej zdecydowało o jego dalszej karierze zawodowej. W 1949 roku ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy w Szczecinie, uzyskał stopień chorążego. Jeszcze w tym samym roku podjął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi jako słuchacz Fakultetu Wojskowo-Medycznego. Po ukończeniu studiów otrzymał przydział służbowy na stanowisko lekarza w 39 Pułku Piechoty w Zgorzelcu, a następnie w 10 Pułku Łączności we Wrocławiu. Tutaj rozpoczęła się przygoda przyszłego profesora z Kliniką Nefrologii, pierwszą w Polsce, kierowaną przez prof. Zdzisława Wiktora. We wrocławskiej klinice Kazimierz Trznadel zdobywał pierwsze doświadczenia w pracy klinicznej i naukowej (ryc. 1).

Rycina 1. Profesor Kazimierz Trznadel (fot. Janusz Ostrowski)

W 1959 roku dr Kazimierz Trznadel w stopniu kapitana został asystentem III Kliniki Chorób Wewnętrznych WAM kierowanej przez prof. Andrzeja Himmla. To w tej klinice, kierowanej później już przez siebie, przeszedł wszystkie szczeble pracy służbowej, zawodowej i naukowej. Jednym z największych Jego ówczesnych osiągnięć było zorganizowanie w 1961 roku pierwszego wojskowego, a trzeciego w kraju ośrodka dializ w zakresie leczenia ostrej niewydolności nerek i ostrych zatruć. Doktor Trznadel przygotowywał się do realizacji tego przedsięwzięcia między innymi w ośrodkach dializ w klinikach kierowanych przez prof. Andrzeja Biernackiego w Warszawie i prof. Jana Roguskiego w Poznaniu. Ośrodek początkowo był wyposażony w cztery aparaty „sztucznej nerki Fishera” (produkowanej we Freiburgu w ówczesnej Niemieckiej Republice Federalnej) i świadczył usługi wojskowej służbie zdrowia, a także ludności cywilnej z około 1/3 powierzchni naszego kraju. W wyniku pełnych zaangażowania i ofiarności działań w ośrodku wypracowano organizacyjne formy pracy ośrodka, uściślono wskazania do dializoterapii oraz techniczne aspekty dializ. Szeroko rozwinięto tu leczenie wymuszoną diurezą, dializą otrzewnową i hemodializą. W późniejszym okresie w ośrodku wykonywane były także zabiegi hemoperfuzji, a dr Trznadel był jednym z pionierów tych nowoczesnych metod leczenia. W tym czasie brał udział w opracowaniu modelu jednostki urologiczno-nefrologicznej wyposażonej w aparaturę dializacyjną, przeznaczoną do pracy w warunkach polowych. W 1969 roku rozpoczął program przewlekłych hemodializ (ryc. 2).

Rycina 2. Doktor Kazimierz Trznadel (w środku) podczas jednej z pierwszych hemodializ w ośrodku łódzkim. (fot. ze zbiorów prof. Kazimierza Trznadla)

W 1962 roku major Kazimierz Trznadel uzyskał II stopień specjalizacji w zakresie chorób wewnętrznych, a w roku 1965 — tytuł naukowy doktora nauk medycznych na podstawie pracy doktorskiej zatytułowanej „Próba oceny aktualnego modelu organizacyjnego PSzW z uwzględnieniem wymogów medycyny klinicznej i warunków współczesnej wojny”. Po usunięciu ze stanowiska i przejściu prof. Andrzeja Himmla na emeryturę w trudnym 1968 roku (dr Trznadel głosował przeciwko usunięciu swojego przełożonego ze stanowiska), nowym szefem został prof. Konstanty Markiewicz. W 1972 roku dr Trznadel, już jako podpułkownik, na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy habilitacyjnej zatytułowanej „Kliniczne i doświadczalne badania nad patogenezą dializacyjnego zespołu zaburzeń równowagi biologicznej” uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk medycznych. Zarówno praca doktorska, jak i habilitacyjna zostały uznane przez rektora WAM za najlepsze rozprawy na Uczelni w danym roku akademickim [3, 4].

W 1975 roku łódzka uczelnia wojskowa przeszła reorganizację instytutową. W jej wyniku prof. Kazimierz Trznadel został kierownikiem nowo utworzonej II Kliniki Chorób Wewnętrznych, która następnie przekształciła się w II Klinikę Chorób Wewnętrznych, Interny Polowej i Toksykologii. W tym czasie nawiązał bardzo ścisłą współpracę naukową z innymi jednostkami naukowymi Akademii, zwłaszcza z Zakładem Fizjologii kierowanym przez prof. Józefa Kędziorę i Zakładem Patofizjologii kierowanym przez prof. Henryka Tchórzewskiego. W 1978 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1985 roku — profesorem zwyczajnym (ryc. 3).

Rycina 3. Profesor Kazimierz Trznadel (w środku) wśród współpracowników Kliniki (fot. ze zbiorów prof. Kazimierza Trznadla)

Tematyka badań prof. Trznadla była starannie dobrana i często miała nowatorski charakter. Głównym kierunkiem jego badań były zagadnienia dotyczące powikłań hemodializoterapii, stresu oksydacyjnego w zabiegach pozaustrojowego oczyszczania krwi, toksykologii oraz nefrologii klinicznej. Profesor jest autorem bądź współautorem ponad 210 prac naukowych publikowanych w wielu renomowanych czasopismach medycznych, takich jak Clinical Nephrology, Nephron, Kidney International, Free Radical Biology czy Medicine. Odbył kilka zagranicznych staży naukowych, między innymi w Wielkiej Brytanii (w Glasgow i Londynie), w Szwecji (w Lund) i w Czechosłowacji (w Pradze). Wygłosił ponad 100 referatów na konferencjach krajowych i zagranicznych. Już w 1963 roku uczestniczył w II Kongresie Międzynarodowego Towarzystwa Nefrologicznego w Pradze. Poza tym był promotorem 12 doktoratów i opiekunem czterech postępowań habilitacyjnych przyszłych profesorów. Wśród jego najbliższych współpracowników byli przyszli profesorowie: Marek Luciak, Lech Walasek, Lucjan Pawlicki. W 1991 roku, przedwcześnie i nie z własnej woli, w wieku 65 lat przeszedł na emeryturę. Nie zakończył jednak praktyki jako lekarz w pracy ambulatoryjnej, dalej wykorzystując swoją wielką wiedzę i doświadczenie w leczeniu chorych. Do chwili obecnej bierze udział w wielu krajowych zjazdach i konferencjach PTN (ryc. 4).

Rycina 4. Profesor Kazimierz Trznadel (z lewej) podczas konferencji z okazji 50-lecia dializoterapii w Krakowie w 2014 roku. (fot. Janusz Ostrowski)

Profesor pełnił wiele ważnych funkcji. W WAM był członkiem Senatu, dziekanem Wydziału Lekarskiego, prorektorem, zastępcą Komendanta ds. Klinicznych. W wojsku, gdzie doszedł do stopnia pułkownika, był członkiem Komisji Mieszanej Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) i Polskiej Akademii Nauk (PAN), Rady Naukowej MON ds. Medycyny i Farmacji Wojskowej, Rady Wyższego Szkolnictwa Wojskowego i Nauki oraz innych. W latach 1982–1991 pełnił funkcję Głównego Specjalisty Wojska Polskiego ds. Toksykologii. Aktywnie działał także na polu interny i nefrologii. Był członkiem Komisji Nefrologicznej Wydziału Nauk Medycznych PAN, Przewodniczącym Sekcji Nefrologicznej Towarzystwa Internistów Polskich (TIP), członkiem założycielem PTN, członkiem Zarządu Głównego TIP oraz członkiem Europejskiego Towarzystwa Dializy i Transplantacji. Przez wiele lat był sekretarzem, a także zastępcą redaktora naczelnego Biuletynu Wojskowej Akademii Medycznej, obecnie jest członkiem Rady Naukowej Nefrologii i Dializoterapii Polskiej.

Za swoje wybitne osiągnięcia podczas pełnienia służby wojskowej, a także naukowe, dydaktyczno-wychowawcze i organizacyjne, Profesor otrzymał wiele odznaczeń, wyróżnień i nagród. Zaliczyć do nich należy między innymi Krzyż Oficerski i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”, Honorową Odznakę Województwa Łódzkiego, Honorową Odznakę Miasta Łodzi, Medal okolicznościowy 60-lecia Łodzi Akademickiej, Odznakę „Za zasługi dla województwa piotrkowskiego”, Odznakę „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”, nagrody Ministra Obrony Narodowej I i II stopnia, Medal 100-lecia TIP, Członkostwo Honorowe PTN, TIP oraz inne. Za osiągnięcia w swojej Uczelni w 2002 roku został wyróżniony doktoratem honoris causa WAM (ryc. 5) [5–7].

Rycina 5. Kopia tekstu laudacji wygłoszonej przez prof. Lucjana Pawlickiego z okazji 80. rocznicy urodzin prof. Kazimierza Trznadla

Profesor Kazimierz Trznadel był i jest powszechnie szanowanym lekarzem, zarówno przez pacjentów, jak i współpracowników. Zapewnia mu to wielka, ugruntowana wiedza teoretyczna oraz praktyczna. Cenione są także Jego spokój, rozwaga, dyplomacja i umiejętności organizacyjne, a także serdeczność w stosunku do Kolegów. To wszystko pozwoliło osiągnąć tak wiele celów w działalności zawodowej, dydaktycznej i naukowej na Uczelni oraz w towarzystwach naukowych. W przyszłym roku Kazimierz Trznadel będzie obchodził kolejny piękny jubileusz. W 2016 roku w Łodzi odbędzie się też kolejny, XII Zjazd PTN. Życzymy zatem Panu Profesorowi dużo zdrowia, długich lat życia oraz dotychczasowej aktywności zarówno osobistej, jak i zawodowej.

Adres do korespondencji:

dr hab. Janusz Ostrowski

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny

III Oddział Chorób Wewnętrznych i Nefrologii

ul. Wieniecka 49, 87–800 Włocławek

tel.: 54 4129600, faks: 54 4129610

e-mail: ostryjan@poczta.onet.pl

PIŚMIENNICTWO

1. Ostrowski J., Rutkowski B. Poczet Członków Honorowych Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego. Część I. Profesor dr hab. med. Tadeusz Orłowski. Forum Nefrol. 2013; 1: 71–75.

2. Ostrowski J., Rutkowski B. Poczet Członków Honorowych Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego. Część X. Profesor Shaul G. Massry. Forum Nefrol. 2015; 8: 148–152.

3. Ostrowski J., Rutkowski B. Początki dializoterapii w Polsce. Via Medica. Gdańsk 2011.

4. Cholewa M., Markiewicz K., Zach E. Zarys działalności Kliniki (1952–1981). Biul. Woj. Ak. Med. 1982; 1/2: 1–9.

5. Pełka W. Jubileusz płk. prof. zw. dr hab. med. Kazimierza Trznadla. Biul. Woj. Ak. Med. 1986; 4: 361–373.

6. Pawlicki L. Jubileusz prof. Kazimierza Trznadla. Skalpel 2007; 3: 8–10.

7. Ostrowski J. Rozmowa z prof. Kazimierzem Trznadlem. Łódź 2006.

1 III Oddział Chorób Wewnętrznych i Nefrologii, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Włocławku

Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego

2 Klinika Chorób Wewnętrznych 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy

3 Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Gdański Uniwersytet Medyczny