Agoniści receptora dla witaminy D — mechanizmy selektywności działania

Abstract

Witamina D od dawna nie jest traktowana jedynie jako czynnik odpowiedzialny za homeostazę wapnia i fosforu oraz metabolizm kości. Odkrycie, że receptor dla witaminy D (VDR) kontroluje transkrypcję wielu genów całkowicie niemających związku z „klasycznie” pojmowanym działaniem witaminy D, spowodowało, że substancja ta znalazła się w centrum zainteresowania także w profilaktyce i leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworów, przewlekłych nefropatii, chorób o podłożu autoimmunologicznym i wielu innych. Pobudzanie wchłaniania wapnia przez kalcytriol nie pozwala jednak zastosować witaminy D lub jej prekursorów nie tylko w wymienionych, nowych wskazaniach. Przydatność tych form leku jest także ograniczona u pacjentów z wtórną (nerkopochodną) nadczynnością przytarczyc. Z tego względu rozpoczęto intensywne badania nad analogami witaminy D, które, pozostając agonistami VDR w większości swoich pożądanych działań, nie prowadzą jednak do wzrostu wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego lub ich efekt w tym zakresie jest znacznie zredukowany. W pracy przedstawiono zarys mechanizmów działania VDR pod wpływem połączenia z różnymi ligandami, w tym niehiperkalcemizującymi analogami witaminy D, oraz omówiono niektóre czynniki regulujące ten niezwykle złożony proces. Szczególną uwagę poświęcono proponowanym mechanizmom selektywności działania nowych agonistów VDR.