Odwodnienie — patofizjologia i klinika

Abstract

U osób dorosłych woda stanowi około 60% całkowitej masy ciała. Całkowita woda ustroju znajduje się w dwóch podstawowych przedziałach — dwie trzecie jej objętości w przestrzeni wewnątrzkomórkowej, a jedna trzecia w przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Mimo dziennych wahań podaży płynów i wody organizm dzięki mechanizmom równowagi wodnej utrzymuje stały skład płynów w poszczególnych przedziałach. Właściwa objętość przedziału zewnątrzkomórkowego jest niezbędna dla utrzymania prawidłowego średniego ciśnienia tętniczego i prawidłowej objętości napełnienia lewej komory serca. Mechanizm utrzymania równowagi płynowej zależy od współdziałania dwóch kluczowych dróg: aferentnej zależnej od osmoreceptorów wrażliwych na zmiany efektywnej objętości krwi krążącej oraz drogi eferentnej regulującej wielkość wydzielania sodu przez nerki. Stężenie sodu determinuje objętość przestrzeni płynowej zewnątrzkomórkowej. Niedobór płynów/hipowolemia mogą być wynikiem zmniejszonej podaży, utraty czy ucieczki płynu do tak zwanej trzeciej przestrzeni. Z klinicznego punktu widzenia odwodnienie jest stanem, w którym dochodzi do nadmiernej utraty wody z lub bez sodu przekraczającej możliwości kompensacyjne organizmu. Zaburzenia gospodarki wodnej są związane z zaburzeniami gospodarki sodowej, a odwodnienie może mieć charakter izotoniczny, hipotoniczny lub hipertoniczny. Odwodnienie powoduje przede wszystkim zaburzenia regulacji ciśnienia tętniczego, spadki ortostatyczne ciśnienia tętniczego czy zasłabnięcie. Odpowiedź neurohormonalnana odwodnienie pozwalająca na utrzymanie ciśnienia tętniczego wiąże się z aktywacją układu sympatycznego i zwiększeniem stężenia angiotensyny II w krążeniu. Obraz kliniczny stanu odwodnienia zależy od hipowolemii i zmniejszenia objętości płynuprzestrzeni pozakomórkowej i wewnątrzkomórkowej. Dominują objawy ze strony układu krążenia i ośrodkowego układu nerwowego.