dostęp otwarty

Tom 17, Nr 3 (2020)
Artykuł przeglądowy
Opublikowany online: 2020-08-30
Pobierz cytowanie

Leki przeciwpsychotyczne II generacji w terapii objawów negatywnych schizofrenii

Agata Szulc
·
Psychiatria 2020;17(3):134-144.

dostęp otwarty

Tom 17, Nr 3 (2020)
Artykuły przeglądowe
Opublikowany online: 2020-08-30

Streszczenie

Farmakoterapia schizofrenii jest trudnym i złożonym procesem, szczególnie w kontekście objawów negatywnych. Konieczne jest właściwe rozpoznanie grup pacjentów, a w szczególności indywidualnych pacjentów ― w zależności czy objawy negatywne są pierwotne, czy wtórne, przeważające czy znaczące, czy też przeważające i przetrwałe. Piśmiennictwo dotyczące oceny skuteczności różnych leków przeciwpsychotycznych II generacji w leczeniu objawów negatywnych jest niejednorodne, a ocena objawów negatywnych, oparta na różnych metodologiach, dotyczy przede wszystkim różnorodnych grup pacjentów, którzy najprawdopodobniej w zróżnicowany sposób reagują na badane leki, w zależności od tego, czy wykazują znaczące, przeważające lub też przeważające i przetrwałe objawy negatywne. Dodatkowo zdecydowana większość badań dotyczy ogólnej populacji chorych na schizofrenię, wśród których oceniano między innymi nasilenie objawów negatywnych. W związku z tym ocena tych badań i ich porównanie między sobą jest praktycznie niemożliwe. Wybór leku przeciwpsychotycznego II generacji, który wykazywałby zdecydowaną przewagę nad innymi, jest również trudny. W ramach niniejszego opracowania wykonano przegląd literatury dotyczącej badań randomizowanych bezpośrednio porównujących kluczowe leki przeciwpsychotyczne II generacji stosowane w terapii objawów negatywnych. W większości analizowanych badań nie wykazano istotnych statystycznie różnic pomiędzy analizowanymi lekami (porównanie risperidonu, amisulprydu, arypiprazolu, olanzapiny pomiędzy sobą). Tylko w pojedynczych badaniach wykazano przewagę olanzapiny nad risperidonem w ocenie wpływu obu tych leków na objawy negatywne. Należy jednak podkreślić, że wyniki cechowały się ograniczoną wiarygodnością w zakresie możliwości wnioskowania o bezpośrednim wpływie leków na objawy negatywne. Przyczynę takiego stanu rzeczy należy upatrywać między innymi w tym, że w badaniach tych nie korygowano uzyskiwanych efektów o czynniki zakłócające, których wpływ na objawy negatywne został potwierdzony. Natomiast w grupie chorych z przeważającymi i przetrwałymi objawami negatywnymi stwierdza się przewagę kariprazyny nad risperidonem. Uzupełniająca analiza opracowań wtórnych dla analizowanych leków wykazała wyższą skuteczność leków II generacji nad lekami I generacji i placebo w różnych grupach pacjentów z objawami negatywnymi. Należy jednak podkreślić, że badania ze względu na swoją niejednorodność są trudne do porównania. Dodatkowym problemem, który pojawia się w kontekście badań klinicznych, a także codziennej praktyki, jest właściwa diagnoza i odróżnienie pierwotnych objawów negatywnych od wtórnych objawów negatywnych.

Streszczenie

Farmakoterapia schizofrenii jest trudnym i złożonym procesem, szczególnie w kontekście objawów negatywnych. Konieczne jest właściwe rozpoznanie grup pacjentów, a w szczególności indywidualnych pacjentów ― w zależności czy objawy negatywne są pierwotne, czy wtórne, przeważające czy znaczące, czy też przeważające i przetrwałe. Piśmiennictwo dotyczące oceny skuteczności różnych leków przeciwpsychotycznych II generacji w leczeniu objawów negatywnych jest niejednorodne, a ocena objawów negatywnych, oparta na różnych metodologiach, dotyczy przede wszystkim różnorodnych grup pacjentów, którzy najprawdopodobniej w zróżnicowany sposób reagują na badane leki, w zależności od tego, czy wykazują znaczące, przeważające lub też przeważające i przetrwałe objawy negatywne. Dodatkowo zdecydowana większość badań dotyczy ogólnej populacji chorych na schizofrenię, wśród których oceniano między innymi nasilenie objawów negatywnych. W związku z tym ocena tych badań i ich porównanie między sobą jest praktycznie niemożliwe. Wybór leku przeciwpsychotycznego II generacji, który wykazywałby zdecydowaną przewagę nad innymi, jest również trudny. W ramach niniejszego opracowania wykonano przegląd literatury dotyczącej badań randomizowanych bezpośrednio porównujących kluczowe leki przeciwpsychotyczne II generacji stosowane w terapii objawów negatywnych. W większości analizowanych badań nie wykazano istotnych statystycznie różnic pomiędzy analizowanymi lekami (porównanie risperidonu, amisulprydu, arypiprazolu, olanzapiny pomiędzy sobą). Tylko w pojedynczych badaniach wykazano przewagę olanzapiny nad risperidonem w ocenie wpływu obu tych leków na objawy negatywne. Należy jednak podkreślić, że wyniki cechowały się ograniczoną wiarygodnością w zakresie możliwości wnioskowania o bezpośrednim wpływie leków na objawy negatywne. Przyczynę takiego stanu rzeczy należy upatrywać między innymi w tym, że w badaniach tych nie korygowano uzyskiwanych efektów o czynniki zakłócające, których wpływ na objawy negatywne został potwierdzony. Natomiast w grupie chorych z przeważającymi i przetrwałymi objawami negatywnymi stwierdza się przewagę kariprazyny nad risperidonem. Uzupełniająca analiza opracowań wtórnych dla analizowanych leków wykazała wyższą skuteczność leków II generacji nad lekami I generacji i placebo w różnych grupach pacjentów z objawami negatywnymi. Należy jednak podkreślić, że badania ze względu na swoją niejednorodność są trudne do porównania. Dodatkowym problemem, który pojawia się w kontekście badań klinicznych, a także codziennej praktyki, jest właściwa diagnoza i odróżnienie pierwotnych objawów negatywnych od wtórnych objawów negatywnych.
Pobierz cytowanie
Informacje o artykule
Tytuł

Leki przeciwpsychotyczne II generacji w terapii objawów negatywnych schizofrenii

Czasopismo

Psychiatria

Numer

Tom 17, Nr 3 (2020)

Typ artykułu

Artykuł przeglądowy

Strony

134-144

Opublikowany online

2020-08-30

Wyświetlenia strony

912

Wyświetlenia/pobrania artykułu

620

DOI

10.5603/PSYCH.2020.0030

Rekord bibliograficzny

Psychiatria 2020;17(3):134-144.

Autorzy

Agata Szulc

Referencje (67)
  1. Szulc A, Samochowiec J, Gałecki P, et al. Recommendations for the treatment of schizophrenia with negative symptoms. Standards of pharmacotherapy by the Polish Psychiatric Association (Polskie Towarzystwo Psychiatryczne), part 1. Psychiatria Polska. 2019; 53(3): 497–524.
  2. Kirkpatrick B, Mucci A, Galderisi S. Primary, Enduring Negative Symptoms: An Update on Research. Schizophr Bull. 2017; 43(4): 730–736.
  3. Marder SR, Alphs L, Anghelescu IG, et al. Issues and perspectives in designing clinical trials for negative symptoms in schizophrenia. Schizophr Res. 2013; 150(2-3): 328–333.
  4. Szulc A, Dudek D, Samochowiec J, et al. Recommendations for the treatment of schizophrenia with negative symptoms. Standards of pharmacotherapy by the Polish Psychiatric Association (Polskie Towarzystwo Psychiatryczne), part 2. Psychiatria Polska. 2019; 53(3): 525–540.
  5. Feldman PD, Kaiser CJ, Kennedy JS, et al. Comparison of risperidone and olanzapine in the control of negative symptoms of chronic schizophrenia and related psychotic disorders in patients aged 50 to 65 years. J Clin Psychiatry. 2003; 64(9): 998–1004.
  6. Gurpegui M, Alvarez E, Bousoño M, et al. A randomized, 1-year follow-up study of olanzapine and risperidone in the treatment of negative symptoms in outpatients with schizophrenia. J Clin Psychopharmacol. 2006; 26(3): 238–249.
  7. Chrzanowski WK, Marcus RN, Torbeyns A, et al. Effectiveness of long-term aripiprazole therapy in patients with acutely relapsing or chronic, stable schizophrenia: a 52-week, open-label comparison with olanzapine. Psychopharmacology (Berl). 2006; 189(2): 259–266.
  8. Lecrubier Y, Quintin P, Bouhassira M, et al. The treatment of negative symptoms and deficit states of chronic schizophrenia: olanzapine compared to amisulpride and placebo in a 6-month double-blind controlled clinical trial. Acta Psychiatr Scand. 2006; 114(5): 319–327.
  9. Pigott TA, Carson WH, Saha AR, et al. Aripiprazole Study Group. Aripiprazole for the prevention of relapse in stabilized patients with chronic schizophrenia: a placebo-controlled 26-week study. J Clin Psychiatry. 2003; 64(9): 1048–1056.
  10. Németh G, Laszlovszky I, Czobor P, et al. Cariprazine versus risperidone monotherapy for treatment of predominant negative symptoms in patients with schizophrenia: a randomised, double-blind, controlled trial. Lancet. 2017; 389(10074): 1103–1113.
  11. Gómez-Revuelta M, Pelayo-Terán JM, Juncal-Ruiz M, et al. Antipsychotic Treatment Effectiveness in First Episode of Psychosis: PAFIP 3-Year Follow-Up Randomized Clinical Trials Comparing Haloperidol, Olanzapine, Risperidone, Aripiprazole, Quetiapine, and Ziprasidone. Int J Neuropsychopharmacol. 2020; 23(4): 217–229.
  12. Cheng Z, Yuan Y, Han X, et al. An open-label randomised comparison of aripiprazole, olanzapine and risperidone for the acute treatment of first-episode schizophrenia: Eight-week outcomes. J Psychopharmacol. 2019; 33(10): 1227–1236.
  13. Lestari ET, Effendy E, Amin MM, et al. The Comparison of Olanzapine and Risperidone Treatment in Male Schizophrenic Patients using Positive and Negative Syndromes Scale (PANSS). Open Access Maced J Med Sci. 2018; 6(4): 638–642.
  14. Suresh Kumar PN, Anish PK, Rajmohan V. Olanzapine has better efficacy compared to risperidone for treatment of negative symptoms in schizophrenia. Indian J Psychiatry. 2016; 58(3): 311–316.
  15. Shoja Shafti S, Gilanipoor M. A Comparative Study between Olanzapine and Risperidone in the Management of Schizophrenia. Schizophr Res Treatment. 2014; 2014: 307202.
  16. Chen JJ, Chan HY, Chen CH, et al. Risperidone and olanzapine versus another first generation antipsychotic in patients with schizophrenia inadequately responsive to first generation antipsychotics. Pharmacopsychiatry. 2012; 45(2): 64–71.
  17. Crespo-Facorro B, Pérez-Iglesias R, Mata I, et al. Effectiveness of haloperidol, risperidone and olanzapine in the treatment of first-episode non-affective psychosis: results of a randomized, flexible-dose, open-label 1-year follow-up comparison. J Psychopharmacol. 2011; 25(6): 744–754.
  18. Crespo-Facorro B, Pérez-Iglesias R, Mata I, et al. Long-term (3-year) effectiveness of haloperidol, risperidone and olanzapine: results of a randomized, flexible-dose, open-label comparison in first-episode nonaffective psychosis. Psychopharmacology (Berl). 2012; 219(1): 225–233.
  19. Ritchie CW, Chiu E, Harrigan S, et al. A comparison of the efficacy and safety of olanzapine and risperidone in the treatment of elderly patients with schizophrenia: an open study of six months duration. Int J Geriatr Psychiatry. 2006; 21(2): 171–179.
  20. Cuesta MJ, Jalón EG, Campos MS, et al. Cognitive effectiveness of olanzapine and risperidone in first-episode psychosis. Br J Psychiatry. 2009; 194(5): 439–445.
  21. Hatta K, Sato K, Hamakawa H, et al. Effectiveness of second-generation antipsychotics with acute-phase schizophrenia. Schizophr Res. 2009; 113(1): 49–55.
  22. Sacchetti E, Valsecchi P, Parrinello G, et al. QUERISOLA Group. A randomized, flexible-dose, quasi-naturalistic comparison of quetiapine, risperidone, and olanzapine in the short-term treatment of schizophrenia: the QUERISOLA trial. Schizophr Res. 2008; 98(1-3): 55–65.
  23. Keefe RSE, Sweeney JA, Gu H, et al. Efficacy and tolerability of olanzapine, quetiapine, and risperidone in the treatment of early psychosis: a randomized, double-blind 52-week comparison. Am J Psychiatry. 2007; 164(7): 1050–1060.
  24. Stroup TS, Lieberman JA, McEvoy JP, et al. CATIE Investigators. Effectiveness of olanzapine, quetiapine, risperidone, and ziprasidone in patients with chronic schizophrenia following discontinuation of a previous atypical antipsychotic. Am J Psychiatry. 2006; 163(4): 611–622.
  25. Keefe RSE, Young CA, Rock SL, et al. HGGN Study Group. One-year double-blind study of the neurocognitive efficacy of olanzapine, risperidone, and haloperidol in schizophrenia. Schizophr Res. 2006; 81(1): 1–15.
  26. Stroup TS, Lieberman JA, McEvoy JP, et al. CATIE Investigators. Effectiveness of olanzapine, quetiapine, and risperidone in patients with chronic schizophrenia after discontinuing perphenazine: a CATIE study. Am J Psychiatry. 2007; 164(3): 415–427.
  27. Wang X, Savage R, Borisov A, et al. Efficacy of risperidone versus olanzapine in patients with schizophrenia previously on chronic conventional antipsychotic therapy: a switch study. J Psychiatr Res. 2006; 40(7): 669–676.
  28. Gureje O, Miles W, Keks N, et al. Olanzapine vs risperidone in the management of schizophrenia: a randomized double-blind trial in Australia and New Zealand. Schizophr Res. 2003; 61(2-3): 303–314.
  29. van Bruggen J, Tijssen J, Dingemans P, et al. Symptom response and side-effects of olanzapine and risperidone in young adults with recent onset schizophrenia. Int Clin Psychopharmacol. 2003; 18(6): 341–346.
  30. Conley RR, Mahmoud R. A randomized double-blind study of risperidone and olanzapine in the treatment of schizophrenia or schizoaffective disorder. Am J Psychiatry. 2001; 158(5): 765–774.
  31. Purdon SE, Jones BD, Stip E, et al. Neuropsychological change in early phase schizophrenia during 12 months of treatment with olanzapine, risperidone, or haloperidol. The Canadian Collaborative Group for research in schizophrenia. Arch Gen Psychiatry. 2000; 57(3): 249–258.
  32. Tran PV, Hamilton SH, Kuntz AJ, et al. Double-blind comparison of olanzapine versus risperidone in the treatment of schizophrenia and other psychotic disorders. J Clin Psychopharmacol. 1997; 17(5): 407–418.
  33. Robinson DG, Gallego JA, John M, et al. A Randomized Comparison of Aripiprazole and Risperidone for the Acute Treatment of First-Episode Schizophrenia and Related Disorders: 3-Month Outcomes. Schizophr Bull. 2015; 41(6): 1227–1236.
  34. Li H, Luo J, Wang C, et al. Efficacy and safety of aripiprazole in Chinese Han schizophrenia subjects: a randomized, double-blind, active parallel-controlled, multicenter clinical trial. Schizophr Res. 2014; 157(1-3): 112–119.
  35. Sato G, Yoshimura S, Yamashita H, et al. The neurocognitive effects of aripiprazole compared with risperidone in the treatment of schizophrenia. Hiroshima J Med Sci. 2012; 61(4): 75–83.
  36. Liemburg E, Aleman A, Bous J, et al. An open randomized pilot trial on the differential effects of aripiprazole versus risperidone on anhedonia and subjective well-being. Pharmacopsychiatry. 2011; 44(3): 109–113.
  37. Chan HY, Lin WW, Lin SK, et al. Efficacy and safety of aripiprazole in the acute treatment of schizophrenia in Chinese patients with risperidone as an active control: a randomized trial. J Clin Psychiatry. 2007; 68(1): 29–36.
  38. Hwang TJ, Lee SM, Sun HJ, et al. Amisulpride versus risperidone in the treatment of schizophrenic patients: a double-blind pilot study in Taiwan. J Formos Med Assoc. 2003; 102(1): 30–36.
  39. Sechter D, Peuskens J, Fleurot O, et al. Amisulpride Study Group. Amisulpride vs. risperidone in chronic schizophrenia: results of a 6-month double-blind study. Neuropsychopharmacology. 2002; 27(6): 1071–1081.
  40. Peuskens J, Bech P, Möller HJ, et al. Amisulpride vs. risperidone in the treatment of acute exacerbations of schizophrenia. Amisulpride study group. Psychiatry Res. 1999; 88(2): 107–117.
  41. Kane JM, Osuntokun O, Kryzhanovskaya LA, et al. A 28-week, randomized, double-blind study of olanzapine versus aripiprazole in the treatment of schizophrenia. J Clin Psychiatry. 2009; 70(4): 572–581.
  42. Pawar GR, Phadnis P, Paliwal A. Evaluation of efficacy, safety, and cognitive profile of amisulpride per se and its comparison with olanzapine in newly diagnosed schizophrenic patients in an 8-week, double-blind, single-centre, prospective clinical trial. ISRN Psychiatry. 2012; 2012: 703751.
  43. Bhowmick S, Hazra A, Ghosh M. Amisulpride versus olanzapine in the treatment of schizophrenia in Indian patients: randomized controlled trial. Aust N Z J Psychiatry. 2010; 44(3): 237–242.
  44. Quednow BB, Wagner M, Westheide J, et al. Cognitive improvement in schizophrenic patients does not require a serotonergic mechanism: randomized controlled trial of olanzapine vs amisulpride. Neuropsychopharmacology. 2005; 30(2): 381–390.
  45. Mortimer A, Martin S, Lôo H, et al. SOLIANOL Sudy Group. A double-blind, randomized comparative trial of amisulpride versus olanzapine for 6 months in the treatment of schizophrenia. Int Clin Psychopharmacol. 2004; 19(2): 63–69.
  46. Tollefson GD, Sanger TM. Negative symptoms: a path analytic approach to a double-blind, placebo- and haloperidol-controlled clinical trial with olanzapine. Am J Psychiatry. 1997; 154(4): 466–474.
  47. Krause M, Zhu Y, Huhn M, et al. How well do patients with a first episode of schizophrenia respond to antipsychotics: A systematic review and meta-analysis. Eur Neuropsychopharmacol. 2017; 27(9): 835–844.
  48. Boyer P, Lecrubier Y, Puech AJ, et al. Treatment of negative symptoms in schizophrenia with amisulpride. Br J Psychiatry. 1995; 166(1): 68–72.
  49. Danion JM, Rein W, Fleurot O. Improvement of schizophrenic patients with primary negative symptoms treated with amisulpride. Amisulpride Study Group. Am J Psychiatry. 1999; 156(4): 610–616.
  50. Loo H, Poirier-Littre MF, Theron M, et al. Amisulpride versus placebo in the medium-term treatment of the negative symptoms of schizophrenia. Br J Psychiatry. 1997; 170: 18–22.
  51. Fusar-Poli P, Papanastasiou E, Stahl D, et al. Treatments of Negative Symptoms in Schizophrenia: Meta-Analysis of 168 Randomized Placebo-Controlled Trials. Schizophr Bull. 2015; 41(4): 892–899.
  52. Leucht S, Arbter D, Engel RR, et al. How effective are second-generation antipsychotic drugs? A meta-analysis of placebo-controlled trials. Mol Psychiatry. 2009; 14(4): 429–447.
  53. Paillère-Martinot ML, Lecrubier Y, Martinot JL, et al. Improvement of some schizophrenic deficit symptoms with low doses of amisulpride. Am J Psychiatry. 1995; 152(1): 130–134.
  54. Leucht S, Corves C, Arbter D, et al. Second-generation versus first-generation antipsychotic drugs for schizophrenia: a meta-analysis. Lancet. 2009; 373(9657): 31–41.
  55. Rummel-Kluge C, Komossa K, Schwarz S, et al. A meta-analysis of head-to-head comparisons of second-generation antipsychotics in the treatment of schizophrenia. Am J Psychiatry. 2009; 166(2): 152–163.
  56. Lindenmayer JP, Khan A, Iskander A, et al. A randomized controlled trial of olanzapine versus haloperidol in the treatment of primary negative symptoms and neurocognitive deficits in schizophrenia. J Clin Psychiatry. 2007; 68(3): 368–379.
  57. Buchanan RW, Panagides J, Zhao J, et al. Asenapine versus olanzapine in people with persistent negative symptoms of schizophrenia. J Clin Psychopharmacol. 2012; 32(1): 36–45.
  58. Kinon BJ, Noordsy DL, Liu-Seifert H, et al. Randomized, double-blind 6-month comparison of olanzapine and quetiapine in patients with schizophrenia or schizoaffective disorder with prominent negative symptoms and poor functioning. J Clin Psychopharmacol. 2006; 26(5): 453–461.
  59. Sirota P, Pannet I, Koren A, et al. Quetiapine versus olanzapine for the treatment of negative symptoms in patients with schizophrenia. Hum Psychopharmacol. 2006; 21(4): 227–234.
  60. Ciudad A, Olivares JM, Bousoño M, et al. A randomized, 1-year follow-up study of olanzapine and risperidone in the treatment of negative symptoms in outpatients with schizophrenia. J Clin Psychopharmacol. 2006; 26(3): 238–249.
  61. Riedel M, Müller N, Strassnig M, et al. Quetiapine has equivalent efficacy and superior tolerability to risperidone in the treatment of schizophrenia with predominantly negative symptoms. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005; 255(6): 432–437.
  62. Ruhrmann S, Kissling W, Lesch OM, et al. Efficacy of flupentixol and risperidone in chronic schizophrenia with predominantly negative symptoms. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2007; 31(5): 1012–1022.
  63. Hanson E, Healey K, Wolf D, et al. Assessment of Pharmacotherapy for Negative Symptoms of Schizophrenia. Current Psychiatry Reports. 2010; 12(6): 563–571.
  64. Wójciak P, Rybakowski J. Clinical picture, pathogenesis and psychometric assessment of negative symptoms of schizophrenia. Psychiatria Polska. 2018; 52(2): 185–197.
  65. Wójciak P, Domowicz K, Rybakowski J. Objawy negatywne schizofrenii pierwotne i wtórne, zespół deficytowy, uporczywe objawy negatywne. Neuropsychiatria i Neuropsychologia. 2017; 12(3): 108–117.
  66. Chiappelli J, Nugent KL, Thangavelu K, et al. Assessment of trait and state aspects of depression in schizophrenia. Schizophr Bull. 2014; 40(1): 132–142.
  67. Huang M, Huang Yi, Yu L, et al. Relationship between negative symptoms and neurocognitive functions in adolescent and adult patients with first-episode schizophrenia. BMC Psychiatry. 2016; 16(1): 344.

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp z o.o., ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel.:+48 58 320 94 94, faks:+48 58 320 94 60, e-mail:  viamedica@viamedica.pl