Działania niepożądane ze strony układu krwiotwórczego — zwane inaczej dyskrazjami krwi — występują stosunkowo rzadko podczas stosowania leków psychotropowych. Mogą one jednak stanowić poważne zagrożenie dla życia pacjenta. Do najczęściej spotykanych dyskrazji polekowych należą: neutropenia i agranulocytoza, małopłytkowość, eozynofilia oraz niedokrwistość aplastyczna. Wszystkie grupy leków stosowanych w psychiatrii mogą prowadzić do rozwoju powyższych zaburzeń, przy czym jeden lek może być odpowiedzialny za rozwój różnych dyskrazji. Do leków o najwyższym potencjale wywoływania poważnych hematologicznych działań niepożądanych należą: klozapina, fenotiazynowe leki przeciwpsychotyczne, karbamazepina, kwas walproinowy, mianseryna oraz mirtazapina. Przy stosowaniu powyższych leków konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności oraz monitorowanie parametrów hematologicznych. Zalecane jest również unikanie łączenia leków obarczonych wysokim ryzykiem wywoływania dyskrazji. Ryzyko wystąpienia agranulocytozy przy stosowaniu klozapiny jest szacowane na około 0,8–1%. Rozpoznanie polekowych dyskrazji krwi może sprawiać trudności klinicystom, ponieważ często manifestują się one powszechnie występującymi objawami: osłabieniem, gorączką, objawami przeziębieniowymi, bólem gardła czy suchym kaszlem. Dlatego konieczne jest zachowanie dużej czujności diagnostycznej przy wystąpieniu objawów banalnej infekcji dróg oddechowych u pacjentów leczonych jednym z leków o znanym potencjale wywoływania dyskrazji krwi. Przy wystąpieniu poważnych hematologicznych działań niepożądanych postępowaniem z wyboru jest natychmiastowe odstawienie leku odpowiedzialnego za wywołanie zaburzenia. W leczeniu cytopenii polekowych stosuje się między innymi rekombinowane preparaty czynników wzrostu kolonii granulocytów oraz szeroko widmowe antybiotyki podawane drogą dożylną. Rokowanie przy wczesnym rozpoznaniu i wdrożeniu odpowiedniego postępowania jest na ogół dobre. Objawy wycofują się w ciągu kilku, kilkunastu dni. Możliwy jest jednak rozwój zagrażających życiu powikłań, jak posocznica czy krwawienia śródczaszkowe. W artykule scharakteryzowano bliżej najczęściej występujące polekowe dyskrazje krwi oraz dokonano przeglądu piśmiennictwa dotyczącego ryzyka rozwoju zaburzeń hematologicznych podczas stosowania poszczególnych grup leków psychotropowych.
Psychiatria 2011; 8, 3: 97–109

Słowa kluczowe: psychofarmakoterapiadziałania niepożądanedyskrazje krwiagranulocytozaneutropenianiedokrwistość aplastycznatrombocytopeniaeozynofilia