Tom 8, Nr 3 (2011)
Inne materiały uzgodnione z Redakcją
Opublikowany online: 2011-10-20
Hematologiczne działania niepożądane leków psychotropowych — wskazówki dla lekarza praktyka
Tomasz Pawełczyk, Agnieszka Pawełczyk, Jolanta Rabe-Jabłońska
Psychiatria 2011;8(3):97-109.
Tom 8, Nr 3 (2011)
Akademia "Psychiatrii"
Opublikowany online: 2011-10-20
Streszczenie
Działania niepożądane ze strony układu krwiotwórczego — zwane inaczej dyskrazjami krwi — występują stosunkowo
rzadko podczas stosowania leków psychotropowych. Mogą one jednak stanowić poważne zagrożenie
dla życia pacjenta. Do najczęściej spotykanych dyskrazji polekowych należą: neutropenia i agranulocytoza, małopłytkowość,
eozynofilia oraz niedokrwistość aplastyczna. Wszystkie grupy leków stosowanych w psychiatrii
mogą prowadzić do rozwoju powyższych zaburzeń, przy czym jeden lek może być odpowiedzialny za rozwój
różnych dyskrazji. Do leków o najwyższym potencjale wywoływania poważnych hematologicznych działań niepożądanych
należą: klozapina, fenotiazynowe leki przeciwpsychotyczne, karbamazepina, kwas walproinowy,
mianseryna oraz mirtazapina. Przy stosowaniu powyższych leków konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności
oraz monitorowanie parametrów hematologicznych. Zalecane jest również unikanie łączenia leków obarczonych
wysokim ryzykiem wywoływania dyskrazji. Ryzyko wystąpienia agranulocytozy przy stosowaniu klozapiny
jest szacowane na około 0,8–1%. Rozpoznanie polekowych dyskrazji krwi może sprawiać trudności klinicystom,
ponieważ często manifestują się one powszechnie występującymi objawami: osłabieniem, gorączką, objawami
przeziębieniowymi, bólem gardła czy suchym kaszlem. Dlatego konieczne jest zachowanie dużej czujności
diagnostycznej przy wystąpieniu objawów banalnej infekcji dróg oddechowych u pacjentów leczonych jednym
z leków o znanym potencjale wywoływania dyskrazji krwi. Przy wystąpieniu poważnych hematologicznych działań
niepożądanych postępowaniem z wyboru jest natychmiastowe odstawienie leku odpowiedzialnego za wywołanie
zaburzenia. W leczeniu cytopenii polekowych stosuje się między innymi rekombinowane preparaty czynników wzrostu kolonii granulocytów oraz szeroko widmowe antybiotyki podawane drogą dożylną. Rokowanie
przy wczesnym rozpoznaniu i wdrożeniu odpowiedniego postępowania jest na ogół dobre. Objawy
wycofują się w ciągu kilku, kilkunastu dni. Możliwy jest jednak rozwój zagrażających życiu powikłań, jak
posocznica czy krwawienia śródczaszkowe. W artykule scharakteryzowano bliżej najczęściej występujące
polekowe dyskrazje krwi oraz dokonano przeglądu piśmiennictwa dotyczącego ryzyka rozwoju zaburzeń
hematologicznych podczas stosowania poszczególnych grup leków psychotropowych.
Psychiatria 2011; 8, 3: 97–109
Streszczenie
Działania niepożądane ze strony układu krwiotwórczego — zwane inaczej dyskrazjami krwi — występują stosunkowo
rzadko podczas stosowania leków psychotropowych. Mogą one jednak stanowić poważne zagrożenie
dla życia pacjenta. Do najczęściej spotykanych dyskrazji polekowych należą: neutropenia i agranulocytoza, małopłytkowość,
eozynofilia oraz niedokrwistość aplastyczna. Wszystkie grupy leków stosowanych w psychiatrii
mogą prowadzić do rozwoju powyższych zaburzeń, przy czym jeden lek może być odpowiedzialny za rozwój
różnych dyskrazji. Do leków o najwyższym potencjale wywoływania poważnych hematologicznych działań niepożądanych
należą: klozapina, fenotiazynowe leki przeciwpsychotyczne, karbamazepina, kwas walproinowy,
mianseryna oraz mirtazapina. Przy stosowaniu powyższych leków konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności
oraz monitorowanie parametrów hematologicznych. Zalecane jest również unikanie łączenia leków obarczonych
wysokim ryzykiem wywoływania dyskrazji. Ryzyko wystąpienia agranulocytozy przy stosowaniu klozapiny
jest szacowane na około 0,8–1%. Rozpoznanie polekowych dyskrazji krwi może sprawiać trudności klinicystom,
ponieważ często manifestują się one powszechnie występującymi objawami: osłabieniem, gorączką, objawami
przeziębieniowymi, bólem gardła czy suchym kaszlem. Dlatego konieczne jest zachowanie dużej czujności
diagnostycznej przy wystąpieniu objawów banalnej infekcji dróg oddechowych u pacjentów leczonych jednym
z leków o znanym potencjale wywoływania dyskrazji krwi. Przy wystąpieniu poważnych hematologicznych działań
niepożądanych postępowaniem z wyboru jest natychmiastowe odstawienie leku odpowiedzialnego za wywołanie
zaburzenia. W leczeniu cytopenii polekowych stosuje się między innymi rekombinowane preparaty czynników wzrostu kolonii granulocytów oraz szeroko widmowe antybiotyki podawane drogą dożylną. Rokowanie
przy wczesnym rozpoznaniu i wdrożeniu odpowiedniego postępowania jest na ogół dobre. Objawy
wycofują się w ciągu kilku, kilkunastu dni. Możliwy jest jednak rozwój zagrażających życiu powikłań, jak
posocznica czy krwawienia śródczaszkowe. W artykule scharakteryzowano bliżej najczęściej występujące
polekowe dyskrazje krwi oraz dokonano przeglądu piśmiennictwa dotyczącego ryzyka rozwoju zaburzeń
hematologicznych podczas stosowania poszczególnych grup leków psychotropowych.
Psychiatria 2011; 8, 3: 97–109
Słowa kluczowe
psychofarmakoterapia; działania niepożądane; dyskrazje krwi; agranulocytoza; neutropenia; niedokrwistość aplastyczna; trombocytopenia; eozynofilia
Tytuł
Hematologiczne działania niepożądane leków psychotropowych — wskazówki dla lekarza praktyka
Czasopismo
Psychiatria
Numer
Tom 8, Nr 3 (2011)
Typ artykułu
Inne materiały uzgodnione z Redakcją
Strony
97-109
Opublikowany online
2011-10-20
Wyświetlenia strony
1523
Wyświetlenia/pobrania artykułu
44666
Rekord bibliograficzny
Psychiatria 2011;8(3):97-109.
Słowa kluczowe
psychofarmakoterapia
działania niepożądane
dyskrazje krwi
agranulocytoza
neutropenia
niedokrwistość aplastyczna
trombocytopenia
eozynofilia
Autorzy
Tomasz Pawełczyk
Agnieszka Pawełczyk
Jolanta Rabe-Jabłońska