Postępowanie żywieniowe u osób starszych w podstawowej opiece zdrowotnej
Streszczenie
Niedożywienie wśród osób starszych to istotny problem zdrowotny, który wpływa negatywnie na
jakość życia i zwiększa ryzyko śmiertelności. Przyczyny niedożywienia w grupie pacjentów w podeszłym
wieku są wielopłaszczyznowe, związane zarówno z procesem starzenia się organizmu,
wielochorobowością, jak i stanem psychicznym. Istotnym aspektem wpływającym na ryzyko rozwoju
niedożywienia jest współwystępujący stan zapalny, wynikający najczęściej z przewlekłej choroby,
co zostało ujęte w kryteriach rozpoznania niedożywienia GLIM (ang. Global Leadership Initiative on
Malnutrition). Badania naukowe potwierdzają liczne korzyści, jakie może odnieść pacjent w wieku
podeszłym ze stosowania wsparcia żywieniowego, m.in.: poprawa apetytu, zwiększenie sprawności
fizycznej, odporności oraz poprawa jakości życia. Pacjent niedożywiony wymaga skutecznej
interwencji żywieniowej, której pierwszą formą powinno być poradnictwo dietetyczne uzupełnione
o włączenie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego. Wytyczne European Society of Clinical
Nutrition (ESPEN) z 2022 roku wskazują na praktyczne zastosowanie suplementacji doustnej u pacjentów
geriatrycznych z niedożywieniem lub zagrożonych niedożywieniem i chorobą przewlekłą,
w sytuacji gdy poradnictwo dietetyczne jest niewystarczające.
Celem pracy jest przedstawienie zasad rozpoznawania niedożywienia osób starszych oraz prowadzenia
interwencji żywieniowej, jak również pokazanie, że możliwe jest skuteczne planowanie
interwencji żywieniowej w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej z uzyskaniem wymiernych
korzyści w postaci poprawy stanu odżywienia i jednoczesnej akceptacji tej formy wsparcia przez
pacjentów w wieku podeszłym.
Słowa kluczowe: niedożywienieosoby starszeżywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Referencje
- Pourhassan M, Cederholm T, Donini LM, et al. Severity of inflammation is associated with food intake in hospitalized geriatric patients-a merged data analysis. Nutrients. 2023; 15(14): 3079.
- Sobotka L. Podstawy żywienia klinicznego. Wyd. IV. Wydawnictwo Scientifica, Kraków 2013.
- Allison SP. Malnutrition, disease, and outcome. Nutrition. 2000; 16(7-8): 590–593.
- Zmarzły A. Leczenie niedożywienia w opiece ambulatoryjnej – doustna żywność medyczna. Lekarz POZ. 2019; 5(2): 161–164.
- Dent E, Wright ORL, Woo J, et al. Nutritional screening and dietitian consultation rates in a geriatric evaluation and management unit. Nutr Diet. 2018; 75(1): 11–16.
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009.
- Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2016/128 z dnia 25 września 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 w odniesieniu do szczegółowych wymogów dotyczących składu żywności specjalnego przeznaczenia medycznego oraz informacji na jej temat.
- Studenski SA, Peters KW, Alley DE, et al. The FNIH sarcopenia project: rationale, study description, conference recommendations, and final estimates. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2014; 69(5): 547–558.
- Cederholm T, Jensen GL, Correia MI, et al. GLIM criteria for the diagnosis of malnutrition e A consensus report from the global clinical nutrition community. Clin Nutr. 2019; 38(1): 1–9.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. z 2017 r., poz. 2295).
- Nutrition support for adults: oral nutrition support, enteral tube feeding and parenteral nutrition. NICE: Guidelines. National Institute for Health and Care Excellence, London 2017.
- Smith A., Prescribing Support Consultant Dietitian, Hertfordshire and West Essex ICB, Quick Guide: Oral nutritional supplement (ONS) prescribing in primary care. NHS 2022. https://www.hweclinicalguidance.nhs.uk/all-clinical-areas-documents/download?cid=1094&checksum=41bfd20a38bb1b0bec75acf0845530a7 (26.02.2024).
- Ambulatoryjna opieka zdrowotna w 2022 r. Informacja sygnalna GUS 19.06.2023.
- Zdrowie i ochrona zdrowia w 2021 r. Analizy statystyczne GUS Warszawa–Kraków, 2022.
- Dominguez LJ, Barbagallo M. The multidomain nature of malnutrition in older persons. J Am Med Dir Assoc. 2017; 18(11): 908–912.
- Volkert D, Beck A, Cederholm T, et al. ESPEN practical guideline: Clinical nutrition and hydration in geriatrics. Clin Nutr. 2022; 41(4): 958–989.
- Małgorzewicz S. Żywienie kliniczne: praktyczne zagadnienia. Tom 1–2. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2020.
- Veronese N, Stubbs B, Punzi L, et al. Effect of nutritional supplementations on physical performance and muscle strength parameters in older people: A systematic review and meta-analysis. Ageing Res Rev. 2019; 51: 48–54.
- Cramer J, Cruz-Jentoft A, Landi F, et al. Impacts of high-protein oral nutritional supplements among malnourished men and women with sarcopenia: a multicenter, randomized, double-blinded, controlled trial. Journal of the American Medical Directors Association. 2016; 17(11): 1044–1055.
- Kishino Y, Sugimoto T, Kimura Ai, et al. Epidemiological and clinical significance of cognitive frailty: A mini review. Ageing Res Rev. 2018; 44(6): 1–7.
- Randi J, Tangvik RD, Frøydis K, et al. Effects of oral nutrition supplements in persons with dementia: A systematic review. Geriatr Nurs . 2021; 42(1): 117–123.
- Pilgrim AL, Robinson SM, Sayer AA, et al. An overview of appetite decline in older people. Nurs Older People. 2015; 27(5): 29–35.
- Wernio E, Dardzińska J, Małgorzewicz S. Anoreksja wieku podeszłego – epidemiologia, przyczyny, konsekwencje zdrowotne. Geriatria. 2016; 10: 32–38.
- Mengqi Li, Si Z, Shuang Wu, et al. Effectiveness of oral nutritional supplements on older people with anorexia: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Nutrients. 2021; 13: 835.
- Kłęk S. Rola leczenia żywieniowego w procesie gojenia ran. Leczenie Ran. 2013; 10(4): 95–99.
- Benati G, Delvecchio S, Cilla D, et al. Impact on pressure ulcer healing of an arginine-enriched nutritional solution in patients with severe cognitive impairment. Arch Gerontol Geriatr Suppl. 2001; 7: 43–47.
- Daher GS, Choi KY, Wells JW, et al. A systematic review of oral nutritional supplement and wound healing. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2022; 131(12): 1358–1368.
- Cereda E, Klersy C, Serioli M, et al. A nutritional formula enriched with arginine, zinc, and antioxidants for the healing of pressure ulcers: a randomized trial. Ann Intern Med . 2015(3): 167–174.
- Smith TR, Cawood AL, Walters ER. Ready-made oral nutritional supplements improve nutritional outcomes and reduce health care use — a randomised trial in older malnourished people in primary care. Nutrients. 2020; 12: 517.