Tom 19 (2024): Continuous Publishing
Artykuł przeglądowy
Opublikowany online: 2024-10-28
Wyświetlenia strony
184
Wyświetlenia/pobrania artykułu
116
Zastosowanie owoców jagodowych w profilaktyce i leczeniu insulinooporności, cukrzycy typu 2 oraz zaburzeń metabolicznych wchodzących w skład zespołu metabolicznego (ZM)
DOI: 10.5603/pżk.98202
Postępy Żywienia Klinicznego 2024;19:107-116.
Streszczenie
Zaburzenia wchodzące w skład zespołu metabolicznego, tj. otyłość brzuszna, insulinooporność, hiperglikemia, nadciśnienie, choroby sercowo-naczyniowe, hiperlipidemia, dotyczą coraz młodszych osób oraz przyczyniają się do zwiększonego ryzyka zgonów. Cukrzyca typu 2 jest jednym z najszybciej szerzących się schorzeń obserwowanych w krajach wysokorozwiniętych. Wśród przyczyn tego zjawiska, oprócz spadku aktywności fizycznej, upatruje się złe nawyki żywieniowe, a co za tym idzie wzrost częstości występowania nadwagi i otyłości. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) zaznacza, że jednym z elementów profilaktyki cukrzycy typu 2 jest wykrycie w odpowiednim czasie insulinooporności oraz wprowadzenie prawidłowego postępowania żywieniowego lub, jeśli już cukrzyca typu 2 zostanie zdiagnozowania, wprowadzenie odpowiedniej dietoterapii w celu unormowania glikemii oraz zapobiegania jej postępowi i konsekwencjom. Praca poglądowa ma na celu wskazanie zalet i właściwości owoców jagodowych, ze szczególnym uwzględnieniem borówki amerykańskiej (Vaccinium corymbosum L.) i jagody czarnej (Vaccinium myrtillus L.), w profilaktyce i leczeniu insulinooporności, cukrzycy typu 2 oraz zaburzeń metabolicznych wchodzących w skład zespołu metabolicznego (ZM).
Słowa kluczowe: insulinooporośćcukrzyca typu 2zespół metabolicznyowoce jagodoweprofilaktyka (schorzeń zespołu metabolicznego)
Referencje
- NFZ o zdrowiu. Cukrzyca. 2019. https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/zdrowe-dane/raporty/nfz-o-zdrowiu-cukrzyca.
- OECD and European Union. Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle. OECD Publishing. 2018.
- Cukrzyca w liczbach. https://pacjent.gov.pl/artykul/cukrzyca-w-liczbach.
- NFZ o zdrowiu. https://zdrowedane.nfz.gov.pl/pluginfile.php/205/mod_resource/content/4/nfz_o_zdrowiu_cukrzyca.pdf.
- NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC). Worldwide trends in diabetes since 1980: a pooled analysis of 751 population-based studies with 4.4 million participants. Lancet. 2016; 387(10027): 1513–1530.
- Sieradzki J. Cukrzyca i zespół metaboliczny. In: Szczeklik A. ed. Choroby wewnętrzne—Stan wiedzy na rok 2011. Medycyna Praktyczna, Kraków 2011: 1274–1318.
- Bhargava K, Jaeschke R. Evidence-based Medicine: An overview. J Sci Res Med Sci . 2001; 3(2): 105–112.
- Strategia prewencji i leczenia cukrzycy w Polsce 2015–2025. https://ippez.pl/wp-content/uploads/2019/03/Cukrzyca-20251.pdf.
- Saliburska J, Kuśnierek J. Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2010; 1(3): 177–183.
- Drzycimska-Tatka B, Drab-Rybczyńska A, Kasprzak J. Zespół metaboliczny–epidemia XXI wieku. Hygeia Public Health. 2011; 46(4): 423–430.
- Ferrannini E, Natali A, Capaldo B, et al. Insulin resistance, hyperinsulinemia, and blood pressure: role of age and obesity. European Group for the Study of Insulin Resistance (EGIR). Hypertension. 1997; 30(5): 1144–1149.
- Bednarska-Chabowska D, Adamiec R. Zespół X — otwarty problem współczesnej medycyny. Przegląd Lekarski. 1998; 55(9): 450–456.
- Barter PJ, Gotto AM, LaRosa JC, et al. HDL cholesterol, very low levels of LDL cholesterol, and cardiovascular events. N Engl J Med. 2007; 357(13): 1301–1310.
- Matulewicz N, Karczewska-Kupczewska M. Insulinooporność a przewlekła reakcja zapalna. Postepy Hig Med Dosw. 2016; 70: 1245–1257.
- Olszanecka-Glinianowicz M. Zmiana nawyków żywieniowych - podstawa leczenia. Mag.Pielęg.Położ. 2013; 7/8: 28.
- Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes. 2023; 3(1): 1–140.
- Araszkiewicz A, Bandurska-Stankiewicz E, Budzyński, A, et al. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020 — Stanowisko PTD. Diabetologia Praktyczna. 2020; 6(1): 1–106.
- Jarosz M. Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej. In: Jarosz M. ed. Dietetyka, żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017: 93–97.
- Jarosz M, Rychlik E. Normy żywienia. Tabele zbiorcze. In: Jarosz M. ed. Dietetyka, żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017: 35–61.
- Szostak WB, Cichocka A. Dieta śródziemnomorska w profilaktyce i leczeniu chorób układu krążenia i cukrzycy. Wyd. Medyk, Warszawa 2015.
- Baranik A, Ostrowska L. Praktyczne zalecenia dotyczące żywienia chorych z cukrzycą typu 2 i otyłością, Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2011; 2(4): 222–230.
- Dzienis-Strączkowska S, Szelachowska M, Karolczuk-Zarachowicz M. Cynamon–rola w leczeniu cukrzycy? Kurier Medyczny - diabetologia. 2013.
- Kulczyński B, Gramza-Michałowska A. Znaczenie wybranych przypraw w chorobach sercowo-naczyniowych. Postepy Hig Med Dosw. 2016; 70(1131): 1141–10.5604/17322693.1224252.
- Jarosz M, Siuba M, Gugała S. Indeks glikemiczny a masa ciała. Żywienie Człowieka i Metabolizm. 2008; 35(5-6): 443–454.
- Kulczyński B, Gramza-Michałowska A. Znaczenie indeksu i ładunku glikemicznego w zapobieganiu rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Problemy Higieny i Epidemiologii. 2015; 96: 51–56.
- Brownlee M. Biochemistry and molecular cell biology of diabetic complications. Nature. 2001; 414(6865): 813–820.
- Jurgowiak M, Oliński R. Wolne rodniki a starzenie się. Kosmos. 1995; 44(1): 71–88.
- Zabłocka A, Janusz M. Dwa oblicza wolnych rodników tlenowych. Postepy Hig Med Dosw. 2008; 62: 118–124.
- Bartosz G. Druga twarz tlenu. Wolne rodniki w przyrodzie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003: 99–120.
- Reaktywne formy tlenu. Zakład Chemii Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny. https://www.docsity.com/pl/reaktywne-formy-tlenu-charakterystyka-zagadnienia/5793827/.
- Piotrowska A, Góralczyk M, Żebrowska-Krasuska M. Owoce jagodowe i ich przetwory jako źródła przeciwutleniaczy. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego. 2013; 2: 98–103.
- Szajdek A, Borowska J. Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2004; 11(4 Spec).
- Muzolf-Panek M. Aktywność przeciwutleniająca i proutleniająca katechin występujących w herbacie zielonej (rozprawa doktorska). Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu ,Wydział Towaroznawstwa Katedra Instrumentalnych Metod Oceny Jakości, Poznań 2009.
- Grajek W. Rola przeciwutleniaczy w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia nowotworów i chorób krążenia. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2004; 1: 3–11.
- Vinson J, Dabbagh Y, Serry M, et al. Plant Flavonoids, Especially Tea Flavonols, Are Powerful Antioxidants Using an in Vitro Oxidation Model for Heart Disease. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2002; 43(11): 2800–2802.
- Muraki I, Imamura F, Manson JE, et al. Fruit consumption and risk of type 2 diabetes: results from three prospective longitudinal cohort studies. BMJ. 2013; 347: f5001.
- Gozdecka G, Kaniewska J, Domoradzki M, et al. Ocena zawartości wybranych składników bioaktywnych w przetworach z borówki czernicy. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2015; 1(98): 170–180.
- Piątkowsa E, Kopeć A, Leszczyńska T. Antocyjany–charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2011; 4(77): 24–35.
- Szaniawska M, Taraba A, Szymczyk K. Budowa, właściwości i zastosowanie antocyjanów. Engineering Sciences And Technologies. 2015(2).
- Majtkowski W, Balcerek M, Majtkowska G. Porównanie zawartości związków fenolowych i aktywności antyoksydacyjnej u wybranych gatunków traw z kolekcji Ogrodu Botanicznego KCRZG w Bydgoszczy. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2016(280): 79–86.
- Gheribi E. Związki polifenolowe w owocach i warzywach. Medycyna Rodzinna. 2011; 4: 111–115.
- Rosołowska-Huszcz D. Antyoksydanty w profilaktyce i terapii cukrzycy typu II. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2007; 6(55): 62–70.
- Katsube N, Iwashita K, Tsushida T, et al. Induction of apoptosis in cancer cells by Bilberry (Vaccinium myrtillus) and the anthocyanins. J Agric Food Chem. 2003; 51(1): 68–75.
- Pires TC, Caleja C, Santos-Buelga C, et al. Vaccinium myrtillus L. Fruits as a Novel Source of Phenolic Compounds with Health Benefits and Industrial Applications - A Review. Curr Pharm Des. 2020; 26(16): 1917–1928.
- Calvano A, Izuora K, Oh EC, et al. Dietary berries, insulin resistance and type 2 diabetes: an overview of human feeding trials. Food Funct. 2019; 10(10): 6227–6243.
- Burton-Freeman B, Brzeziński M, Park E, et al. A Selective Role of Dietary Anthocyanins and Flavan-3-ols in Reducing the Risk of Type 2 Diabetes Mellitus: A Review of Recent Evidence. Nutrients. 2019; 11(4).
- Różańska D, Regulska-Ilow B. The significance of anthocyanins in the prevention and treatment of type 2 diabetes. Adv Clin Exp Med. 2018; 27(1): 135–142.
- Sezer ED, Oktay LM, Karadadaş E, et al. Assessing Anticancer Potential of Blueberry Flavonoids, Quercetin, Kaempferol, and Gentisic Acid, Through Oxidative Stress and Apoptosis Parameters on HCT-116 Cells. J Med Food. 2019; 22(11): 1118–1126.
- Stull AJ. Blueberries' Impact on Insulin Resistance and Glucose Intolerance. Antioxidants (Basel). 2016; 5(4).
- Kowalska K, Olejnik A. Current evidence on the health-beneficial effects of berry fruits in the prevention and treatment of metabolic syndrome. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2016; 19(6): 446–452.
- Wankhade UD, Zhong Y, Lazarenko OP, et al. Sex-Specific Changes in Gut Microbiome Composition following Blueberry Consumption in C57BL/6J Mice. Nutrients. 2019; 11(2).
- Moze S, Polak T, Gasperlin L, et al. Phenolics in Slovenian bilberries ( Vaccinium myrtillus L.) and blueberries ( Vaccinium corymbosum L.). J Agric Food Chem. 2011; 59(13): 6998–7004.
- Kunachowicz H, Przygoda B, Nadolna I, Iwanow K. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo lekarskie PZWL 2018.