Tom 19, Nr 1 (2023)
Wytyczne / stanowisko ekspertów
Opublikowany online: 2023-01-16
Pobierz cytowanie

Toksyna botulinowa w spastyczności o różnej etiologii — rekomendacje interdyscyplinarnej grupy ekspertów

Jarosław Sławek12, Marcin Bonikowski3, Małgorzata Dec-Ćwiek45, Bożena Kłysz6, Iwona Sarzyńska-Długosz6
·
Pol. Przegl. Neurol 2023;19(1):1-23.
Afiliacje
  1. Zakład Pielęgniarstwa Neurologiczno-Psychiatrycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny, Polska
  2. Oddział Neurologii i Udarowy Szpitala św. Wojciecha w Gdańsku, Podmiot Leczniczy „Copernicus” sp. z o.o., Polska
  3. Oddział Neurologiczno-Rehabilitacyjny, Mazowieckie Centrum Neuropsychiatrii sp. z o.o. w Zagórzu k. Warszawy, Polska
  4. Katedra Neurologii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska
  5. Oddział Kliniczny Neurologii, Szpital Uniwersytecki w Krakowie
  6. II Klinika Neurologii, Oddział Rehabilitacji Neurologicznej, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Polska

dostęp płatny

Tom 19, Nr 1 (2023)
Rekomendacje i zalecenia ekspertów
Opublikowany online: 2023-01-16

Streszczenie

Toksyna botulinowa typu A (BoNT-A, botulinum neurotoxin type A) jest zarejestrowana i refundowana w Polsce w spastyczności po udarze mózgu oraz u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPDz*). Jednakże zjawisko spastyczności spowodowane innymi schorzeniami, takimi jak na przykład pourazowe uszkodzenia mózgu i rdzenia kręgowego, stwardnienie rozsiane, MPDz u dorosłych czy wrodzone paraplegie spastyczne (HSP, hereditary spastic paraplegias), ma taki sam charakter, choć może mieć inne wzorce zależnie od miejsca i charakteru uszkodzenia układu nerwowego. Chorzy z tymi schorzeniami są pozbawieni skutecznego leczenia tylko z powodu zapisów rejestracyjnych czy refundacyjnych. Jednakże w charakterystykach niektórych preparatów toksyny botulinowej nie jest sprecyzowana etiologia, a większość rekomendacji dotyczących stosowania BoNT-A odnosi się do spastyczności w ogóle, bez wskazywania specyficznej etiologii. Celem pracy jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy, popartej badaniami klinicznymi, ale także doświadczeniem własnym grupy ekspertów na temat spastyczności o innych etiologiach niż udar mózgu i MPDz w okresie dziecięcym. Autorzy rekomendują stosowanie BoNT-A w leczeniu spastyczności umiarkowanej i ciężkiej niezależnie od jej etiologii.

Streszczenie

Toksyna botulinowa typu A (BoNT-A, botulinum neurotoxin type A) jest zarejestrowana i refundowana w Polsce w spastyczności po udarze mózgu oraz u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPDz*). Jednakże zjawisko spastyczności spowodowane innymi schorzeniami, takimi jak na przykład pourazowe uszkodzenia mózgu i rdzenia kręgowego, stwardnienie rozsiane, MPDz u dorosłych czy wrodzone paraplegie spastyczne (HSP, hereditary spastic paraplegias), ma taki sam charakter, choć może mieć inne wzorce zależnie od miejsca i charakteru uszkodzenia układu nerwowego. Chorzy z tymi schorzeniami są pozbawieni skutecznego leczenia tylko z powodu zapisów rejestracyjnych czy refundacyjnych. Jednakże w charakterystykach niektórych preparatów toksyny botulinowej nie jest sprecyzowana etiologia, a większość rekomendacji dotyczących stosowania BoNT-A odnosi się do spastyczności w ogóle, bez wskazywania specyficznej etiologii. Celem pracy jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy, popartej badaniami klinicznymi, ale także doświadczeniem własnym grupy ekspertów na temat spastyczności o innych etiologiach niż udar mózgu i MPDz w okresie dziecięcym. Autorzy rekomendują stosowanie BoNT-A w leczeniu spastyczności umiarkowanej i ciężkiej niezależnie od jej etiologii.

Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

spastyczność, stwardnienie rozsiane, uraz czaszkowo-mózgowy, uraz kręgosłupowo-rdzeniowy, wrodzone paraplegie spastyczne, mózgowe porażenie dziecięce, toksyna botulinowa typu A

Informacje o artykule
Tytuł

Toksyna botulinowa w spastyczności o różnej etiologii — rekomendacje interdyscyplinarnej grupy ekspertów

Czasopismo

Polski Przegląd Neurologiczny

Numer

Tom 19, Nr 1 (2023)

Typ artykułu

Wytyczne / stanowisko ekspertów

Strony

1-23

Opublikowany online

2023-01-16

Wyświetlenia strony

830

Wyświetlenia/pobrania artykułu

319

DOI

10.5603/PPN.a2023.0003

Rekord bibliograficzny

Pol. Przegl. Neurol 2023;19(1):1-23.

Słowa kluczowe

spastyczność
stwardnienie rozsiane
uraz czaszkowo-mózgowy
uraz kręgosłupowo-rdzeniowy
wrodzone paraplegie spastyczne
mózgowe porażenie dziecięce
toksyna botulinowa typu A

Autorzy

Jarosław Sławek
Marcin Bonikowski
Małgorzata Dec-Ćwiek
Bożena Kłysz
Iwona Sarzyńska-Długosz

Referencje (72)
  1. Dysport® (abobotulinumtoxinA) [prescribing information]. Boulogne-Billancourt: Ipsen Biopharm Ltd; 2012. (October 8, 2020).
  2. Sławek J, Koziorowski D, Dec-Ćwiek M, et al. Rekomendacje interdyscyplinarnej grupy ekspertów w zakresie kompleksowego i długofalowego leczenia spastyczności toksyną botulinową typu A. Pol Przegl Neurol. 2018; 14(2): 47–59.
  3. Wissel J, Ward AB, Erztgaard P, et al. European consensus table on the use of botulinum toxin type A in adult spasticity. J Rehabil Med. 2009; 41(1): 13–25.
  4. Schillebeeckx F, Mills PB, Ip A, et al. Worldwide Survey of Clinician Practice on use of Adjunctive Therapies Following Botulinum Toxin Injection for Spasticity. J Rehabil Med. 2022; 54: jrm00320.
  5. Royal College of Physians. Spasticity in adults: management using botulinum toxin. city in adults: management using botulinum toxin, published: 20 March 2018 https://www.rcplondon.ac.uk/guidelines-policy/spasticity-adults-management-using-botulinum-toxin. (March 20, 2018).
  6. Barnes MP, Kent RM, Semlyen JK, et al. Spasticity in multiple sclerosis. Neurorehabil Neural Repair. 2003; 17(1): 66–70.
  7. Pozzilli C. Advances in the management of multiple sclerosis spasticity: experiences from recent studies and everyday clinical practice. Expert Rev Neurother. 2013; 13(12 Suppl): 49–54.
  8. Oreja-Guevara C, González-Segura D, Vila C. Spasticity in multiple sclerosis: results of a patient survey. Int J Neurosci. 2013; 123(6): 400–408.
  9. Safarpour Y, Mousavi T, Jabbari B. Botulinum toxin treatment in multiple sclerosis — a review. Curr Treat Options Neurol. 2017; 19(10): 33.
  10. Snow BJ, Tsui JK, Bhatt MH, et al. Treatment of spasticity with botulinum toxin: a double-blind study. Ann Neurol. 1990; 28(4): 512–515.
  11. Grazko MA, Polo KB, Jabbari B. Botulinum toxin A for spasticity, muscle spasms, and rigidity. Neurology. 1995; 45(4): 712–717.
  12. Hyman N, Barnes M, Bhakta B, et al. Botulinum toxin (Dysport) treatment of hip adductor spasticity in multiple sclerosis: a prospective, randomised, double blind, placebo controlled, dose ranging study. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2000; 68(6): 707–712.
  13. Giovannelli M, Borriello G, Castri P, et al. Early physiotherapy after injection of botulinum toxin increases the beneficial effects on spasticity in patients with multiple sclerosis. Clin Rehabil. 2007; 21(4): 331–337.
  14. Paoloni M, Giovannelli M, Mangone M, et al. Does giving segmental muscle vibration alter the response to botulinum toxin injections in the treatment of spasticity in people with multiple sclerosis? A single-blind randomized controlled trial. Clin Rehabil. 2013; 27(9): 803–812.
  15. Cioncoloni D, Taddei S, Bielli S, et al. Meaningful improvement in walking performance after botulinum neurotoxin A (BoNT-A) in chronic spastic patients. NeuroRehabilitation. 2014; 34(1): 185–192.
  16. Phadke CP, Davidson C, Ismail F, et al. The effect of neural lesion type on botulinum toxin dosage: a retrospective chart review. PM R. 2014; 6(5): 406–411.
  17. Schramm A, Ndayisaba JP, Auf dem Brinke M, et al. Spasticity treatment with onabotulinumtoxin A: data from a prospective German real-life patient registry. J Neural Transm (Vienna). 2014; 121(5): 521–530.
  18. Esquenazi A, Bavikatte G, Bandari DS, et al. Long-term observational results from the ASPIRE study: onabotulinumtoxinA treatment for adult lower limb spasticity. PM R. 2021; 13(10): 1079–1093.
  19. Esquenazi A, Francisco GE, Feng W, et al. Real-world adherence to onabotulinumtoxinA treatment for spasticity: insights from the ASPIRE study. Arch Phys Med Rehabil. 2021; 102(11): 2172–2184.e6.
  20. Francisco GE, Bandari DS, Bavikatte G, et al. High clinician- and patient-reported satisfaction with individualized onabotulinumtoxinA treatment for spasticity across several etiologies from the ASPIRE study. Toxicon X. 2020; 7: 100040.
  21. Francisco GE, Jost WH, Bavikatte G, et al. Individualized onabotulinumtoxinA treatment for upper limb spasticity resulted in high clinician- and patient-reported satisfaction: long-term observational results from the ASPIRE study. PM R. 2020; 12(11): 1120–1133.
  22. Harriss J, Roche N, Cantú-Brito C, et al. Spasticity in practice (SPACE): an international non-interventional study of botulinum neurotoxin type A in treatment-naïve subjects with spasticity. Neurol Neurochir Pol. 2021; 55(2): 165–173.
  23. Gold R, Oreja-Guevara C. Advances in the management of multiple sclerosis spasticity: multiple sclerosis spasticity guidelines. Expert Rev Neurother. 2013; 13(12 Suppl): 55–59.
  24. Oreja-Guevara C, Gairin XM, Frutos Cd, et al. Documento de consenso sobre la espasticidad en pacientes con esclerosis múltiple. Rev Neurol. 2013; 57(8): 359–373.
  25. Comi G, Solari A, Leocani L, et al. Italian Consensus Group on treatment of spasticity in multiple sclerosis. Italian consensus on treatment of spasticity in multiple sclerosis. Eur J Neurol. 2020; 27(3): 445–453.
  26. Leitlinien für Diagnostik und Therapie in der Neurologie. Herausgegeben von der Kommission Leitlinien der Deutschen Gesellschaft für Neurologie. www.dmsg.de/dokumentearchiv/ dgnkknms_msll_20120412_final.pdf (April 12, 2012).
  27. Dressler D, Bhidayasiri R, Bohlega S, et al. Botulinum toxin therapy for treatment of spasticity in multiple sclerosis: review and recommendations of the IAB-Interdisciplinary Working Group for Movement Disorders task force. J Neurol. 2017; 264(1): 112–120.
  28. Zakrzewska-Pniewska B, Adamczyk-Sowa M, Brola W, et al. Leczenie i postępowanie objawowe w stwardnieniu rozsianym Rekomendacje Sekcji SM i Neuroimmunologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Pol Przegl Neurol. 2020; 15(4): 191–217.
  29. Baccouche I, Bensmail D, Leblong E, et al. Goal-setting in multiple sclerosis-related spasticity treated with botulinum toxin: the GASEPTOX study. Toxins (Basel). 2022; 14(9).
  30. Sköld C, Levi R, Seiger A. Spasticity after traumatic spinal cord injury: nature, severity, and location. Arch Phys Med Rehabil. 1999; 80(12): 1548–1557.
  31. Maynard FM, Karunas RS, Waring 3rd WP. Epidemiology of spasticity following traumatic spinal cord injury. Arch Phys Med Rehabil. 1990; 71(8): 566–569.
  32. Walter JS, Sacks J, Othman R, et al. A database of self-reported secondary medical problems among VA spinal cord injury patients: its role in clinical care and management. J Rehabil Res Dev. 2002; 39(1): 53–61.
  33. Wedekind C, Lippert-Grüner M. Long-term outcome in severe traumatic brain injury is significantly influenced by brainstem involvement. Brain Inj. 2005; 19(9): 681–684.
  34. Rekand T, Hagen EM, Grønning M. Spasticity following spinal cord injury [Article in English, Norwegian]. Tidsskr Nor Laegeforen. 2012; 132(8): 970–973.
  35. Levi R, Hultling C, Seiger A. The Stockholm Spinal Cord Injury Study: 2. Associations between clinical patient characteristics and post-acute medical problems. Paraplegia. 1995; 33(10): 585–594.
  36. Gracies JM, Brashear A, Jech R, et al. Safety and efficacy of abobotulinumtoxinA for hemiparesis in adults with upper limb spasticity after stroke or traumatic brain injury: a double-blind randomised controlled trial. Lancet Neurol. 2015; 14(10): 992–1001.
  37. Gracies JM, O'Dell M, Vecchio M, et al. International AbobotulinumtoxinA Adult Upper Limb Spasticity Study Group. Effects of repeated abobotulinumtoxinA injections in upper limb spasticity. Muscle Nerve. 2018; 57(2): 245–254.
  38. Gracies JM, Esquenazi A, Brashear A, et al. International AbobotulinumtoxinA Adult Lower Limb Spasticity Study Group. Efficacy and safety of abobotulinumtoxinA in spastic lower limb: randomized trial and extension. Neurology. 2017; 89(22): 2245–2253.
  39. Verplancke D, Snape S, Salisbury CF, et al. A randomized controlled trial of botulinum toxin on lower limb spasticity following acute acquired severe brain injury. Clin Rehabil. 2005; 19(2): 117–125.
  40. Marciniak C, Rader L, Gagnon C. The use of botulinum toxin for spasticity after spinal cord injury. Am J Phys Med Rehabil. 2008; 87(4): 312–7; quiz 318.
  41. Yan Xu, Lan J, Liu Y, et al. Efficacy and safety of botulinum toxin type A in spasticity caused by spinal cord injury: a randomized, controlled trial. Med Sci Monit. 2018; 24: 8160–8171.
  42. Palazón-García R, Alcobendas-Maestro M, Esclarin-de Ruz A, et al. Treatment of spasticity in spinal cord injury with botulinum toxin. J Spinal Cord Med. 2019; 42(3): 281–287.
  43. Dong Y, Wu T, Hu X, et al. Efficacy and safety of botulinum toxin type A for upper limb spasticity after stroke or traumatic brain injury: a systematic review with meta-analysis and trial sequential analysis. Eur J Phys Rehabil Med. 2017; 53(2): 256–267.
  44. Piccione F, Tonin P, Cerasa A, et al. Combined botulinum toxin type A and electrical stimulation in individuals with C5-C6 and C6-C7 tetraplegia: a pilot study. Spinal Cord Ser Cases. 2020; 6(1): 70.
  45. Richardson D, Sheean G, Werring D, et al. Evaluating the role of botulinum toxin in the management of focal hypertonia in adults. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2000; 69(4): 499–506.
  46. Muller F, Cugy E, Ducerf C, et al. Safety and self-reported efficacy of botulinum toxin for adult spasticity in current clinical practice: a prospective observational study. Clin Rehabil. 2012; 26(2): 174–179.
  47. Esquenazi A, Mayer N, Lee S, et al. PROS Study Group. Patient registry of outcomes in spasticity care. Am J Phys Med Rehabil. 2012; 91(9): 729–746.
  48. Bonikowski M, Sławek J. Safety and efficacy of botulinum toxin type A preparations in cerebral palsy — an evidence-based review. Neurol Neurochir Pol. 2021; 55(2): 158–164.
  49. Barnes M, Schnitzler A, Medeiros L, et al. Efficacy and safety of NT 201 for upper limb spasticity of various etiologies — a randomized parallel-group study. Acta Neurol Scand. 2010; 122(4): 295–302.
  50. Bergfeldt U, Borg K, Kullander K, et al. Focal spasticity therapy with botulinum toxin: effects on function, activities of daily living and pain in 100 adult patients. J Rehabil Med. 2006; 38(3): 166–171.
  51. Intiso D, Simone V, Di Rienzo F, et al. High doses of a new botulinum toxin type A (NT-201) in adult patients with severe spasticity following brain injury and cerebral palsy. NeuroRehabilitation. 2014; 34(3): 515–522.
  52. Andringa A, van Wegen E, van de Port I, et al. The effect of botulinum toxin-A on neural and non-neural components of wrist hyper-resistance in adults with stroke or cerebral palsy. PM R. 2022; 14(4): 486–495.
  53. Jacobson D, Löwing K, Kullander K, et al. A first clinical trial on botulinum toxin-A for chronic muscle-related pain in cerebral palsy. Front Neurol. 2021; 12: 696218.
  54. Maanum G, Jahnsen R, Stanghelle JK, et al. Effects of botulinum toxin A in ambulant adults with spastic cerebral palsy: a randomized double-blind placebo controlled-trial. J Rehabil Med. 2011; 43(4): 338–347.
  55. Marchiori C, Roche N, Vuillerme N, et al. Effect of multisite botulinum toxin injections on gait quality in adults with cerebral palsy. Disabil Rehabil. 2014; 36(23): 1971–1974.
  56. Bergfeldt U, Sköld C, Julin P. Short Form 36 assessed health-related quality of life after focal spasticity therapy. J Rehabil Med. 2009; 41(4): 279–281.
  57. Andraweera ND, Andraweera PH, Lassi ZS, et al. Effectiveness of botulinum toxin A injection in managing mobility-related outcomes in adult patients with cerebral palsy: systematic review. Am J Phys Med Rehabil. 2021; 100(9): 851–857.
  58. Shribman S, Reid E, Crosby AH, et al. Hereditary spastic paraplegia: from diagnosis to emerging therapeutic approaches. Lancet Neurol. 2019; 18(12): 1136–1146.
  59. De Beukelaer N, Bar-On L, Hanssen B, et al. Muscle characteristics in pediatric hereditary spastic paraplegia vs. bilateral spastic cerebral palsy: an exploratory study. Front Neurol. 2021; 12: 635032.
  60. Salinas S, Proukakis C, Crosby A, et al. Hereditary spastic paraplegia: clinical features and pathogenetic mechanisms. Lancet Neurol. 2008; 7(12): 1127–1138.
  61. Klebe S, Stolze H, Kopper F, et al. Gait analysis of sporadic and hereditary spastic paraplegia. J Neurol. 2004; 251(5): 571–578.
  62. Bellofatto M, De Michele G, Iovino A, et al. Management of hederitary spastic paraplegia: a systematic review of the literature. Front Neurol. 2019; 10: 3.
  63. Meyyazhagan A, Bhotla HK, Pappuswamy M, et al. The puzzle of hereditary spastic paraplegia: from epidemiology to treatment. Int J Mol Sci. 2022; 23(14): 7665.
  64. Meyyazhagan A, Orlacchio A. Hereditary spastic paraplegia: an update. Int J Mol Sci. 2022; 23(3).
  65. Hecht MJ, Stolze H, Auf dem Brinke M, et al. German Spasticity Education Group. Botulinum neurotoxin type A injections reduce spasticity in mild to moderate hereditary spastic paraplegia--report of 19 cases. Mov Disord. 2008; 23(2): 228–233.
  66. Servelhere KR, Faber I, Martinez A, et al. Botulinum toxin for hereditary spastic paraplegia: effects on motor and non-motor manifestations. Arq Neuropsiquiatr. 2018; 76(3): 183–188.
  67. Paparella G, Vavla M, Bernardi L, et al. Efficacy of a combined treatment of botulinum toxin and intensive physiotherapy in hereditary spastic paraplegia. Front Neurosci. 2020; 14: 111.
  68. de Lima FD, Faber I, Servelhere K, et al. Randomized trial of botulinum toxin type A in hereditary spastic paraplegia — the SPASTOX trial. Mov Disord. 2021; 36(7): 1654–1663.
  69. van Lith BJH, den Boer J, van de Warrenburg BPC, et al. Functional effects of botulinum toxin type A in the hip adductors and subsequent stretching in patients with hereditary spastic paraplegia. J Rehabil Med. 2019; 51(6): 434–441.
  70. de Niet M, de Bot ST, van de Warrenburg BPC, et al. Functional effects of botulinum toxin type-A treatment and subsequent stretching of spastic calf muscles: a study in patients with hereditary spastic paraplegia. J Rehabil Med. 2015; 47(2): 147–153.
  71. Rousseaux M, Launay MJ, Kozlowski O, et al. Botulinum toxin injection in patients with hereditary spastic paraparesis. Eur J Neurol. 2007; 14(2): 206–212.
  72. Riccardo M, Angela L, Angela D, et al. Combined treatment Fkt-botulinum toxin type A (Btx-A) in patients with Strumpell-Lorrain disease. Curr Pharm Des. 2016; 22(6): 758–763.

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

 

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., Grupa Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel. +48 58 320 94 94, faks +48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl