Multimedialna platforma wiedzy medycznej Internetowa Księgarnia Medyczna Kalendarium Konferencji
Polski Przegląd Neurologiczny
MENU
Na skróty Zdeponuj artykuł Wytyczne dla autorów Ahead of print Recenzenci 2022

Tom 16, Nr 1 (2020)
Wytyczne / stanowisko ekspertów
Opublikowany online: 2020-03-29
Dodaj do koszyka: 49,00 PLN
Pobierz cytowanie

Toksyna botulinowa w leczeniu dystonii oraz połowiczego kurczu twarzy — rekomendacje Sekcji Schorzeń Pozapiramidowych Polskiego Towarzystwa Neurologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Choroby Parkinsona i Innych Zaburzeń Ruchowych

Jarosław Sławek12, Andrzej Bogucki3, Sławomir Budrewicz4, Małgorzata Dec-Ćwiek5, Artur Drużdż6, Dariusz Koziorowski7, Anna Łusakowska8, Stanisław Ochudło9, Anna Potulska-Chromik8, Monika Rudzińska-Bar1011, Małgorzata Tyślerowicz12
DOI: 10.5603/PPN.2020.0001
·
Pol. Przegl. Neurol 2020;16(1):1-23.
Afiliacje
  1. Zakład Pielęgniarstwa Neurologiczno-Psychiatrycznego, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska
  2. Oddział Neurologii, Szpital św. Wojciecha, Podmiot Leczniczy Copernicus sp. z o.o., Al. Jana Pawła II 50, 80–462 Gdańsk–Zaspa, Polska
  3. Klinika Chorób Układu Pozapiramidowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska
  4. Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Polska
  5. Klinika Neurologii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska
  6. Oddział Neurologii Szpitala Miejskiego im. J. Strusia w Poznaniu, Polska
  7. Klinika Neurologii, Wydziału Nauk o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, Polska
  8. Klinika Neurologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, Polska
  9. Oddział Neurologii i Oddział Udarowy, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Polska
  10. Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowiew, Kraków, Polska
  11. Krakowska Akademia Neurologii, Kraków, Polska
  12. Oddział Neurologiczny, Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi, Polska

dostęp płatny

Tom 16, Nr 1 (2020)
Rekomendacje i zalecenia ekspertów
Opublikowany online: 2020-03-29

Streszczenie

Neurotoksyna botulinowa typu A (BoNT-A, botulinum neurotoxin type A) jest od 30 lat stosowana w leczeniu dystonii ogniskowych i segmentalnych. W tym czasie ewoluowały poglądy na temat leczenia oraz przybyło wiele nowych publikacji. Szczególna zmiana dotyczy dystonii szyjnej. Wprowadzenie dekadę temu koncepcji collum-caput (Col-Cap) spowodowało zmianę paradygmatu leczenia tej postaci dystonii ogniskowej, a także rozwinięcie metod podawania leku pod kontrolą ultrasonografii. Obecnie w Polsce są dostępne trzy preparaty BoNT-A. Nazwy uznane przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków oraz nazwy handlowe preparatów to odpowiednio: onabotulinumtoxinA: Botox®, abobotulinumtoxinA: Dysport®, incobotulinum toxinA: Xeomin®. Są to leki o zróżnicowanych charakterystykach produktu leczniczego i zakresie wskazań klinicznych oraz dawkowania. Leczenie dystonii w Polsce odbywa się w ramach programu lekowego i jest w pełni refundowane. Wiedza na temat rozpoznawania dystonii oraz możliwości jej leczenia pogłębiła się w ostatnim czasie, ale chorzy nadal dość długo czekają na ustalenie diagnozy i włączenie do leczenia. Celem niniejszych rekomendacji jest przegląd aktualnej wiedzy na temat leczenia dystonii ogniskowych oraz połowiczego kurczu twarzy za pomocą iniekcji BoNT-A.

Streszczenie

Neurotoksyna botulinowa typu A (BoNT-A, botulinum neurotoxin type A) jest od 30 lat stosowana w leczeniu dystonii ogniskowych i segmentalnych. W tym czasie ewoluowały poglądy na temat leczenia oraz przybyło wiele nowych publikacji. Szczególna zmiana dotyczy dystonii szyjnej. Wprowadzenie dekadę temu koncepcji collum-caput (Col-Cap) spowodowało zmianę paradygmatu leczenia tej postaci dystonii ogniskowej, a także rozwinięcie metod podawania leku pod kontrolą ultrasonografii. Obecnie w Polsce są dostępne trzy preparaty BoNT-A. Nazwy uznane przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków oraz nazwy handlowe preparatów to odpowiednio: onabotulinumtoxinA: Botox®, abobotulinumtoxinA: Dysport®, incobotulinum toxinA: Xeomin®. Są to leki o zróżnicowanych charakterystykach produktu leczniczego i zakresie wskazań klinicznych oraz dawkowania. Leczenie dystonii w Polsce odbywa się w ramach programu lekowego i jest w pełni refundowane. Wiedza na temat rozpoznawania dystonii oraz możliwości jej leczenia pogłębiła się w ostatnim czasie, ale chorzy nadal dość długo czekają na ustalenie diagnozy i włączenie do leczenia. Celem niniejszych rekomendacji jest przegląd aktualnej wiedzy na temat leczenia dystonii ogniskowych oraz połowiczego kurczu twarzy za pomocą iniekcji BoNT-A.

Pełny tekst:

Dodaj do koszyka: 49,00 PLN
Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

toksyna botulinowa, dystonia szyjna, kurcz powiek, połowiczy kurcz twarzy, terapia

Informacje o artykule
Tytuł

Toksyna botulinowa w leczeniu dystonii oraz połowiczego kurczu twarzy — rekomendacje Sekcji Schorzeń Pozapiramidowych Polskiego Towarzystwa Neurologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Choroby Parkinsona i Innych Zaburzeń Ruchowych

Czasopismo

Polski Przegląd Neurologiczny

Numer

Tom 16, Nr 1 (2020)

Typ artykułu

Wytyczne / stanowisko ekspertów

Strony

1-23

Opublikowany online

2020-03-29

Wyświetlenia strony

2116

Wyświetlenia/pobrania artykułu

499

DOI

10.5603/PPN.2020.0001

Rekord bibliograficzny

Pol. Przegl. Neurol 2020;16(1):1-23.

Słowa kluczowe

toksyna botulinowa
dystonia szyjna
kurcz powiek
połowiczy kurcz twarzy
terapia

Autorzy

Jarosław Sławek
Andrzej Bogucki
Sławomir Budrewicz
Małgorzata Dec-Ćwiek
Artur Drużdż
Dariusz Koziorowski
Anna Łusakowska
Stanisław Ochudło
Anna Potulska-Chromik
Monika Rudzińska-Bar
Małgorzata Tyślerowicz

Referencje (117)
  1. Fahn S. Systemic therapy of dystonia. Can J Neurol Sci. 2016; 14(Suppl 3): 528–532.
    CrossRef
  2. Albanese A, Di Giovanni M, Lalli S. Dystonia: diagnosis and management. Eur J Neurol. 2019; 26(1): 5–17.
    CrossRefPubMed
  3. Fahn S, Jankovic J. Practical management of dystonia. Neurol Clin. 1984; 2(3): 555–569.
    PubMed
  4. Marsden CD, Marion MH, Quinn N. The treatment of severe dystonia in children and adults. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1984; 47(11): 1166–1173.
    CrossRefPubMed
  5. Sławek J, Car H, Bonikowski M, et al. [Are botulinum toxin type A preparations really the same medication? A comparison of three botulinum toxin A for variations in labelled neurological indications]. Neurol Neurochir Pol. 2010; 44(1): 43–64.
    CrossRefPubMed
  6. Simpson DM, Hallett M, Ashman EJ, et al. Practice guideline update summary: botulinum neurotoxin for the treatment of blepharospasm, cervical dystonia, adult spasticity, and headache: Report of the Guideline Development Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2016; 86(19): 1818–1826.
    CrossRefPubMed
  7. Reichel G, Stenner A, Jahn A. Zur Phänomenologie der zervikalen Dystonien. Fortschr Neurol Psychiatr. 2009; 77(05): 272–277.
    CrossRef
  8. Slawek J, Friedman A, Potulska A, et al. Factors affecting the health-related quality of life of patients with cervical dystonia and the impact of botulinum toxin type A injections. Funct Neurol. 2007; 22(2): 95–100.
    PubMed
  9. Berardelli I, Ferrazzano G, Pasquini M, et al. Clinical course of psychiatric disorders in patients with cervical dystonia. Psychiatry Res. 2015; 229((1-2)): 583–585.
    CrossRefPubMed
  10. Conte A, Berardelli I, Ferrazzano G, et al. Non-motor symptoms in patients with adult-onset focal dystonia: Sensory and psychiatric disturbances. Parkinsonism Relat Disord. 2016; 22(Suppl 1): S111–S114.
    CrossRefPubMed
  11. Charakterystyka produktu leczniczego — Dysport. https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2017/135/REK/RP_82_2017_DYSPORT_TN.pdf (7.03.2020).
  12. Charakterystyka produktu leczniczego — Botox. https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2019/https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2016/109/AWA/109_AWA_OT.4351.18.2016_Botox_2016.07.01.pdf (7.03.2020).
  13. Charakterystyka produktu leczniczego — Xeomin. https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2019/155/AW/APD_Xeomin_w_zaczerniona.pdf (7.03.2020).
  14. Simpson DM, Blitzer A, Brashear A, et al. Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. Assessment: Botulinum neurotoxin for the treatment of movement disorders (an evidence-based review): report of the Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2008; 70(19): 1699–1706.
    CrossRefPubMed
  15. Albanese A, Asmus F, Bhatia KP, et al. EFNS guidelines on diagnosis and treatment of primary dystonias. Eur J Neurol. 2011; 18(1): 5–18.
    CrossRefPubMed
  16. Castelão M, Marques RE, Duarte GS, et al. Botulinum toxin type A therapy for cervical dystonia. Cochrane Database Syst Rev. 2017; 12: CD003633.
    CrossRefPubMed
  17. Dadgardoust PD, Rosales RL, Asuncion RM, et al. Botulinum neurotoxin a therapy efficacy and safety for oromandibular dystonia: a meta-analysis. J Neural Transm (Vienna). 2019; 126(2): 141–148.
    CrossRefPubMed
  18. Peckham EL, Lopez G, Shamim EA, et al. Clinical features of patients with blepharospasm: a report of 240 patients. Eur J Neurol. 2011; 18(3): 382–386.
    CrossRefPubMed
  19. Saad J, Gourdeau A. A direct comparison of onabotulinumtoxina (Botox) and IncobotulinumtoxinA (Xeomin) in the treatment of benign essential blepharospasm: a split-face technique. J Neuroophthalmol. 2014; 34(3): 233–236.
    CrossRefPubMed
  20. Wabbels B, Reichel G, Fulford-Smith A, et al. Double-blind, randomised, parallel group pilot study comparing two botulinum toxin type A products for the treatment of blepharospasm. J Neural Transm (Vienna). 2011; 118(2): 233–239.
    CrossRefPubMed
  21. Roggenkämper P, Jost WH, Bihari K, et al. NT 201 Blepharospasm Study Team. Efficacy and safety of a new botulinum toxin type A free of complexing proteins in the treatment of blepharospasm. J Neural Transm (Vienna). 2006; 113(3): 303–312.
    CrossRefPubMed
  22. Nüssgens Z, Roggenkämper P. Comparison of two botulinum-toxin preparations in the treatment of essential blepharospasm. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol. 1997; 235(4): 197–199.
    CrossRefPubMed
  23. Sampaio C, Ferreira JJ, Simões F, et al. DYSBOT: a single-blind, randomized parallel study to determine whether any differences can be detected in the efficacy and tolerability of two formulations of botulinum toxin type A--Dysport and Botox--assuming a ratio of 4:1. Mov Disord. 1997; 12(6): 1013–1018.
    CrossRefPubMed
  24. Ochudlo S, Bryniarski P, Opala G. Botulinum toxin improves the quality of life and reduces the intensification of depressive symptoms in patients with blepharospasm. Parkinsonism Relat Disord. 2007; 13(8): 505–508.
    CrossRefPubMed
  25. Albanese A, Abbruzzese G, Dressler D, et al. Practical guidance for CD management involving treatment of botulinum toxin: a consensus statement. J Neurol. 2015; 262(10): 2201–2213.
    CrossRefPubMed
  26. Castelbuono A, Miller NR. Spontaneous remission in patients with essential blepharospasm and Meige syndrome. Am J Ophthalmol. 1998; 126(3): 432–435.
    CrossRefPubMed
  27. Wissel J. Towards flexible and tailored botulinum neurotoxin dosing regimens for focal dystonia and spasticity - Insights from recent studies. Toxicon. 2018; 147: 100–106.
    CrossRefPubMed
  28. Truong DD, Gollomp SM, Jankovic J, et al. Xeomin US Blepharospasm Study Group. Sustained efficacy and safety of repeated incobotulinumtoxinA (Xeomin(®)) injections in blepharospasm. J Neural Transm (Vienna). 2013; 120(9): 1345–1353.
    CrossRefPubMed
  29. Evidente VG, Truong D, Jankovic J, et al. IncobotulinumtoxinA (Xeomin®) injected for blepharospasm or cervical dystonia according to patient needs is well tolerated. J Neurol Sci. 2014; 346(1-2): 116–120.
    CrossRefPubMed
  30. Bladen JC, Feldman I, Favor M, et al. Long-term outcome of flexible onabotulinum toxin A treatment in facial dystonia. Eye (Lond). 2019; 33(3): 349–352.
    CrossRefPubMed
  31. Hallett M, Evinger C, Jankovic J, et al. BEBRF International Workshop. Update on blepharospasm: report from the BEBRF International Workshop. Neurology. 2008; 71(16): 1275–1282.
    CrossRefPubMed
  32. Aramideh M, Ongerboer de Visser BW, Brans JW, et al. Pretarsal application of botulinum toxin for treatment of blepharospasm. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1995; 59(3): 309–311.
    CrossRefPubMed
  33. Albanese A, Bentivoglio AR, Colosimo C, et al. Pretarsal injections of botulinum toxin improve blepharospasm in previously unresponsive patients. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1996; 60(6): 693–694.
    CrossRefPubMed
  34. Esposito M, Fasano A, Crisci C, et al. The combined treatment with orbital and pretarsal botulinum toxin injections in the management of poorly responsive blepharospasm. Neurol Sci. 2014; 35(3): 397–400.
    CrossRefPubMed
  35. Kollewe K, Mohammadi B, Köhler S, et al. Blepharospasm: long-term treatment with either Botox®, Xeomin® or Dysport®. J Neural Transm (Vienna). 2015; 122(3): 427–431.
    CrossRefPubMed
  36. Bentivoglio AR, Fasano A, Ialongo T, et al. Fifteen-year experience in treating blepharospasm with Botox or Dysport: same toxin, two drugs. Neurotox Res. 2009; 15(3): 224–231.
    CrossRefPubMed
  37. Ramirez-Castaneda J, Jankovic J. Long-term efficacy, safety, and side effect profile of botulinum toxin in dystonia: a 20-year follow-up. Toxicon. 2014; 90: 344–348.
    CrossRefPubMed
  38. Kerty E, Eidal K. Apraxia of eyelid opening: clinical features and therapy. Eur J Ophthalmol. 2006; 16(2): 204–208.
    CrossRefPubMed
  39. Kanazawa M, Shimohata T, Sato M, et al. Botulinum toxin A injections improve apraxia of eyelid opening without overt blepharospasm associated with neurodegenerative diseases. Mov Disord. 2007; 22(4): 597–598.
    CrossRefPubMed
  40. Lopez Valdes E, Posada Rodriguez IJ, Bilbao-Calabuig R. Botulinum toxin A injections improve apraxia of eyelid opening without overt blepharospasm associated with neurodegenerative diseases. Mov Disord. 2008; 23(5): 773; author reply 773.
    CrossRefPubMed
  41. Jankovic J. Pretarsal injection of botulinum toxin for blepharospasm and apraxia of eyelid opening. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1996; 60(6): 704.
    CrossRefPubMed
  42. Elston JS, Russell RW. Effect of treatment with botulinum toxin on neurogenic blepharospasm. Br Med J (Clin Res Ed). 1985; 290(6485): 1857–1859.
    CrossRefPubMed
  43. Yoshimura DM, Aminoff MJ, Tami TA, et al. Treatment of hemifacial spasm with botulinum toxin. Muscle Nerve. 1992; 15(9): 1045–1049.
    CrossRefPubMed
  44. Park YC, Lim JK, Lee DK, et al. Botulinum a toxin treatment of hemifacial spasm and blepharospasm. J Korean Med Sci. 1993; 8(5): 334–340.
    CrossRefPubMed
  45. Flander M, Chin D, Boghen D. Botulinum toxin: preferred treatment for hemifacial spasm. Eur Neurol. 1993; 33(4): 316–319.
    CrossRefPubMed
  46. Jost WH, Kohl A. Botulinum toxin: evidence-based medicine criteria in rare indications. J Neurol. 2001; 248(Suppl 1): 39–44.
    CrossRefPubMed
  47. Hsiung GYR, Das SK, Ranawaya R, et al. Long-term efficacy of botulinum toxin A in treatment of various movement disorders over a 10-year period. Mov Disord. 2002; 17(6): 1288–1293.
    CrossRefPubMed
  48. Defazio G, Abbruzzese G, Girlanda P, et al. Botulinum toxin A treatment for primary hemifacial spasm: a 10-year multicenter study. Arch Neurol. 2002; 59(3): 418–420.
    CrossRefPubMed
  49. Wang A, Jankovic J. Hemifacial spasm: clinical findings and treatment. Muscle & Nerve. 1998; 21(12): 1740–1747, doi: 10.1002/(sici)1097-4598(199812)21:12<1740::aid-mus17>3.0.co;2-v.
  50. Hallett M, Albanese A, Dressler D, et al. Evidence-based review and assessment of botulinum neurotoxin for the treatment of movement disorders. Toxicon. 2013; 67: 94–114.
    CrossRefPubMed
  51. Costa J, Espírito-Santo C, Borges A, et al. Botulinum toxin type A therapy for hemifacial spasm. Cochrane Database Syst Rev. 2005(1): CD004899.
    CrossRefPubMed
  52. Cakmur R, Ozturk V, Uzunel F, et al. Comparison of preseptal and pretarsal injections of botulinum toxin in the treatment of blepharospasm and hemifacial spasm. J Neurol. 2002; 249(1): 64–68.
    CrossRefPubMed
  53. Lolekha P, Choolam A, Kulkantrakorn K. A comparative crossover study on the treatment of hemifacial spasm and blepharospasm: preseptal and pretarsal botulinum toxin injection techniques. Neurol Sci. 2017; 38(11): 2031–2036.
    CrossRefPubMed
  54. Kemp LW, Reich SG. Hemifacial spasm. Curr Treat Options Neurol. 2004; 6(3): 175–179.
    CrossRefPubMed
  55. Samii M, Günther T, Iaconetta G, et al. Microvascular decompression to treat hemifacial spasm: long-term results for a consecutive series of 143 patients. Neurosurgery. 2002; 50(4): 712–8; discussion 718.
    CrossRefPubMed
  56. Yuan Y, Wang Y, Zhang Sx, et al. Microvascular decompression in patients with hemifacial spasm: report of 1200 cases. Chin Med J (Engl). 2005; 118(10): 833–836.
    PubMed
  57. Defazio G, Jankovic J, Giel JL, et al. Descriptive epidemiology of cervical dystonia. Tremor Other Hyperkinet Mov (NY). 2013; 3.
    CrossRefPubMed
  58. Jost WH, Tatu L, Pandey S, et al. Frequency of different subtypes of cervical dystonia: a prospective multicenter study according to Col-Cap concept. J Neural Transm (Vienna). 2020; 127(1): 45–50.
    CrossRefPubMed
  59. Contarino MF, Van Dool DJ, Balash Y, et al. Clinical practice: evidence-based recommendations for the treatment of cervical dystonia with botulinum toxin. Front Neurol. 2017; 8(35).
    CrossRefPubMed
  60. Tsui JKC, Stoessl AJ, Eisen A, et al. Double-blind-study of botulinum toxin in spasmodic torticollis. The Lancet. 1986; 328(8501): 245–247.
    CrossRef
  61. Koller W, Vetere-Overfield B, Gray C, et al. Failure of fixed-dose, fixed muscle injection of botulinum toxin in torticollis. Clin Neuropharmacol. 1990; 13(4): 355–358.
    CrossRefPubMed
  62. Lorentz IT, Subramaniam SS, Yiannikas C. Treatment of idiopathic spasmodic torticollis with botulinum toxin A: a double-blind study on twenty-three patients. Mov Disord. 1991; 6(2): 145–150.
    CrossRefPubMed
  63. Moore AP, Blumhardt LD. A double blind trial of botulinum toxin. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1991; 54(9): 813–816.
    CrossRefPubMed
  64. Lu CS, Chen RS, Tsai CH. Double-blind, placebo-controlled study of botulinum toxin injections in the treatment of cervical dystonia. J Formos Med Assoc. 1995; 94(4): 189–192.
    PubMed
  65. Lew MF, Adornato BT, Duane DD, et al. Botulinum toxin type B: a double-blind, placebo-controlled, safety and efficacy study in cervical dystonia. Neurology. 1997; 49(3): 701–707.
    CrossRefPubMed
  66. Poewe W, Deuschl G, Nebe A, et al. What is the optimal dose of botulinum toxin A in the treatment of cervical dystonia? Results of a double blind, placebo controlled, dose ranging study using Dysport. German Dystonia Study Group. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1998; 64(1): 13–17.
    CrossRefPubMed
  67. Lew MF, Brashear A, Factor S, et al. Safety and efficacy of NeuroBloc (botulinum toxin type B) in type A-responsive cervical dystonia. Neurology. 1999; 53(7): 1439–1446.
    CrossRefPubMed
  68. Brin MF, Lew MF, Adler CH, et al. Safety and efficacy of NeuroBloc (botulinum toxin type B) in type A-resistant cervical dystonia. Neurology. 1999; 53(7): 1431–1438.
    CrossRefPubMed
  69. Truong D, Duane DD, Jankovic J, et al. Efficacy and safety of botulinum type A toxin (Dysport) in cervical dystonia: results of the first US randomized, double-blind, placebo-controlled study. Mov Disord. 2005; 20(7): 783–791.
    CrossRefPubMed
  70. Charles D, Brashear A, Hauser RA, et al. CD 140 Study Group. Efficacy, tolerability, and immunogenicity of onabotulinumtoxina in a randomized, double-blind, placebo-controlled trial for cervical dystonia. Clin Neuropharmacol. 2012; 35(5): 208–214.
    CrossRefPubMed
  71. Comella CL, Jankovic J, Truong DD, et al. U.S. XEOMIN Cervical Dystonia Study Group. Efficacy and safety of incobotulinumtoxinA (NT 201, XEOMIN®, botulinum neurotoxin type A, without accessory proteins) in patients with cervical dystonia. J Neurol Sci. 2011; 308(1-2): 103–109.
    CrossRefPubMed
  72. Bentvoglio AR, Bagella CF, Albanese A. Botulinum toxin in movement disorders. In: Jankovic J, Tolosa E. ed. Parkinson’s disease & movement disorders, 6th edn. Wolters Kluver, Philadelphia 2015: 480–495.
  73. Volkmann J, Mueller J, Deuschl G, et al. Pallidal neurostimulation in patients with medication-refractory cervical dystonia: a randomised, sham-controlled trial. Lancet Neurol. 2014; 13(9): 875–884.
    CrossRef
  74. Kruisdijk JJM, Koelman JH, Ongerboer de Visser BW, et al. Botulinum toxin for writer's cramp: a randomised, placebo-controlled trial and 1-year follow-up. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2007; 78(3): 264–270.
    CrossRefPubMed
  75. Yoshimura DM, Aminoff MJ, Olney RK. Botulinum toxin therapy for limb dystonias. Neurology. 1992; 42(3 Pt 1): 627–630.
    CrossRefPubMed
  76. Tsui JK, Bhatt M, Calne S, et al. Botulinum toxin in the treatment of writer's cramp: a double-blind study. Neurology. 1993; 43(1): 183–185.
    CrossRefPubMed
  77. Cole R, Hallett M, Cohen LG. Double-blind trial of botulinum toxin for treatment of focal hand dystonia. Mov Disord. 1995; 10(4): 466–471.
    CrossRefPubMed
  78. Chen R, Karp BI, Goldstein SR, et al. Effect of muscle activity immediately after botulinum toxin injection for writer's cramp. Mov Disord. 1999; 14(2): 307–312, doi: 10.1002/1531-8257(199903)14:2<307::aid-mds1016>3.0.co;2-3.
    PubMed
  79. Geenen C, Consky E, Ashby P. Localizing muscles for botulinum toxin treatment of focal hand dystonia. Can J Neurol Sci. 1996; 23(3): 194–197.
    CrossRefPubMed
  80. Molloy FM, Shill HA, Kaelin-Lang A, et al. Accuracy of muscle localization without EMG: implications for treatment of limb dystonia. Neurology. 2002; 58(5): 805–807.
    CrossRefPubMed
  81. Rieu I, Degos B, Castelnovo G, et al. Incobotulinum toxin A in Parkinson's disease with foot dystonia: a double blind randomized trial. Parkinsonism Relat Disord. 2018; 46: 9–15.
    CrossRefPubMed
  82. Pacchetti C, Albani G, Martignoni E, et al. "Off" painful dystonia in Parkinson's disease treated with botulinum toxin. Mov Disord. 1995; 10(3): 333–336.
    CrossRefPubMed
  83. Delnooz CCS, Horstink MW, Tijssen MA, et al. Paramedical treatment in primary dystonia: a systematic review. Mov Disord. 2009; 24(15): 2187–2198.
    CrossRefPubMed
  84. Bleton JP. Physiotherapy of focal dystonia: a physiotherapist's personal experience. Eur J Neurol. 2010; 17 Suppl 1: 107–112.
    CrossRefPubMed
  85. Kutvonen O, Dastidar P, Nurmikko T. Pain in spasmodic torticollis. Pain. 1997; 69(3): 279–286.
    CrossRefPubMed
  86. Volpe D, Abbruzzese G. Rehabilitation of dystonia. In: Iansek R, Morris ME. ed. Rehabilitation in movement disorders. Cambridge University Press, Cambridge 2014: 174–184.
  87. Tassorelli C, Mancini F, Balloni L, et al. Botulinum toxin and neuromotor rehabilitation: an integrated approach to idiopathic cervical dystonia. Mov Disord. 2006; 21(12): 2240–2243.
    CrossRefPubMed
  88. Castagna A, Albanese A. Management of cervical dystonia with botulinum neurotoxins and EMG/ultrasound guidance. Neurol Clin Pract. 2019; 9(1): 64–73.
    CrossRefPubMed
  89. Erro R, Bhatia KP, Esposito M, et al. The role of polymyography in the treatment of cervical dystonia. J Neurol. 2016; 263(8): 1663–1664.
    CrossRefPubMed
  90. Mezaki T, Mezaki T, Mezaki T, et al. Dystonia redefined as central non-paretic loss of control of muscle action: a concept including inability to activate muscles required for a specific movement, or 'negative dystonia'. Med Hypotheses. 2007; 69(6): 1309–1312.
    CrossRefPubMed
  91. Wissel J, Müller J, Ebersbach G, et al. Trick maneuvers in cervical dystonia: investigation of movement- and touch-related changes in polymyographic activity. Mov Disord. 1999; 14(6): 994–999, doi: 10.1002/1531-8257(199911)14:6<994::aid-mds1013>3.0.co;2-k.
    PubMed
  92. Nijmeijer SWR, Koelman JH, Kamphuis DJ, et al. Muscle selection for treatment of cervical dystonia with botulinum toxin--a systematic review. Parkinsonism Relat Disord. 2012; 18(6): 731–736.
    CrossRefPubMed
  93. Nijmeijer SWR, de Bruijn E, Forbes PA, et al. EMG coherence and spectral analysis in cervical dystonia: discriminative tools to identify dystonic muscles? J Neurol Sci. 2014; 347(1-2): 167–173.
    CrossRefPubMed
  94. Tijssen MA, Marsden JF, Brown P. Frequency analysis of EMG activity in patients with idiopathic torticollis. Brain. 2000; 123 ( Pt 4): 677–686.
    CrossRefPubMed
  95. Foncke EMJ, Bour LoJ, van der Meer JN, et al. Abnormal low frequency drive in myoclonus-dystonia patients correlates with presence of dystonia. Mov Disord. 2007; 22(9): 1299–1307.
    CrossRefPubMed
  96. Grosse P, Edwards M, Tijssen MAJ, et al. Patterns of EMG-EMG coherence in limb dystonia. Mov Disord. 2004; 19(7): 758–769.
    CrossRefPubMed
  97. Halliday DM, Rosenberg JR, Amjad AM, et al. A framework for the analysis of mixed time series/point process data--theory and application to the study of physiological tremor, single motor unit discharges and electromyograms. Prog Biophys Mol Biol. 1995; 64(2-3): 237–278.
    CrossRefPubMed
  98. Foncke EMJ, Bour LoJ, Speelman JD, et al. Local field potentials and oscillatory activity of the internal globus pallidus in myoclonus-dystonia. Mov Disord. 2007; 22(3): 369–376.
    CrossRefPubMed
  99. Liu X, Griffin IC, Parkin SG, et al. Involvement of the medial pallidum in focal myoclonic dystonia: a clinical and neurophysiological case study. Mov Disord. 2002; 17(2): 346–353.
    CrossRefPubMed
  100. Sharott A, Grosse P, Kühn AA, et al. Is the synchronization between pallidal and muscle activity in primary dystonia due to peripheral afferance or a motor drive? Brain. 2008; 131(Pt 2): 473–484.
    CrossRefPubMed
  101. Tijssen MAJ, Münchau A, Marsden JF, et al. Descending control of muscles in patients with cervical dystonia. Mov Disord. 2002; 17(3): 493–500.
    CrossRefPubMed
  102. Reichel G. Therapy guide: spasticity-dystonia. Uni-Med.-Verlag, Bremen 2005: 86–90.
  103. Sławek J. 2.2.1. Kurcz powiek. In: Sławek J, Rudzińska M. ed. Toksyna botulinowa w praktyce neurologicznej. Tom 1. Via Medica, Gdańsk 2015: 24–34.
  104. Sanders DB, Massey EW, Buckley EG. Botulinum toxin for blepharospasm: single-fiber EMG studies. Neurology. 1986; 36(4): 545–547.
    CrossRefPubMed
  105. Bogucki A. Serial SFEMG studies of orbicularis oculi muscle after the first administration of botulinum toxin. Eur J Neurol. 1999; 6(4): 461–467.
    CrossRefPubMed
  106. Bianchi S, Martinoli C. ed. Ultrasound of the musculoskeletal system. Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg 2007.
  107. Chan AK, Finlayson H, Mills PB. Does the method of botulinum neurotoxin injection for limb spasticity affect outcomes? A systematic review. Clin Rehabil. 2017; 31(6): 713–721.
    CrossRefPubMed
  108. Dashtipour K, Chen JJ, Walker HW, et al. Systematic literature review of abobotulinumtoxinA in clinical trials for adult upper limb spasticity. Am J Phys Med Rehabil. 2015; 94(3): 229–238.
    CrossRefPubMed
  109. Dashtipour K, Chen JJ, Walker HW, et al. Systematic Literature Review of AbobotulinumtoxinA in Clinical Trials for Lower Limb Spasticity. Medicine (Baltimore). 2016; 95(2): e2468.
    CrossRefPubMed
  110. Grigoriu A-I, Dinomais M, Rémy-Néris O, et al. Impact of injection-guiding techniques on the effectiveness of botulinum toxin for the treatment of focal spasticity and dystonia: a systematic review. Arch Phys Med Rehabil. 2015; 96(11): 2067–2078.e1.
    CrossRefPubMed
  111. Hong JS, Sathe GG, Niyonkuru C, et al. Elimination of dysphagia using ultrasound guidance for botulinum toxin injections in cervical dystonia. Muscle Nerve. 2012; 46(4): 535–539.
    CrossRefPubMed
  112. Picelli A, Lobba D, Midiri A, et al. Botulinum toxin injection into the forearm muscles for wrist and fingers spastic overactivity in adults with chronic stroke: a randomized controlled trial comparing three injection techniques. Clin Rehabil. 2014; 28(3): 232–242.
    CrossRefPubMed
  113. Kaymak B, Kara M, Gürçay E, et al. Sonographic guide for botulinum toxin injections of the neck muscles in cervical dystonia. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2018; 29(1): 105–123.
    CrossRefPubMed
  114. Santamato A, Micello MF, Panza F, et al. Can botulinum toxin type A injection technique influence the clinical outcome of patients with post-stroke upper limb spasticity? A randomized controlled trial comparing manual needle placement and ultrasound-guided injection techniques. J Neurol Sci. 2014; 347(1-2): 39–43.
    CrossRefPubMed
  115. Drużdż A. Ultrasonography in Col-Cap: colour atlas. Mawi, Konin 2018.
  116. Schramm A, Bäumer T, Fietzek U, et al. Relevance of sonography for botulinum toxin treatment of cervical dystonia: an expert statement. J Neural Transm (Vienna). 2015; 122(10): 1457–1463.
    CrossRefPubMed
  117. Spinner DA, Kirchner JS, Herrera JE. Atlas of ultrasound guided musculoskeletal injection. Springer Science+Business Media, Berlin 2014: 13-14, 44-53, 57-67.

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

 

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., Grupa Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel. +48 58 320 94 94, faks +48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl