Multimedialna platforma wiedzy medycznej Internetowa Księgarnia Medyczna Kalendarium Konferencji
Polski Przegląd Neurologiczny
MENU
Na skróty Zdeponuj artykuł Wytyczne dla autorów Ahead of print Recenzenci 2022

Tom 19, Nr 3 (2023)
Wytyczne / stanowisko ekspertów
Opublikowany online: 2023-09-11
Dodaj do koszyka: 49,00 PLN
Pobierz cytowanie

Leczenie modyfikujące przebieg stwardnienia rozsianego. Rekomendacje Sekcji Stwardnienia Rozsianego i Neuroimmunologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego

Alina Kułakowska1, Dagmara Mirowska-Guzel2, Alicja Kalinowska3, Halina Bartosik-Psujek4, Waldemar Brola5, Andrzej Głąbiński6, Mariusz Stasiołek7, Jacek Losy8, Andrzej Potemkowski9, Konrad Rejdak10, Iwona Sarzyńska-Długosz11, Małgorzata Siger7, Adam Stępień12, Sławomir Wawrzyniak13, Jacek Zaborski14, Beata Zakrzewska-Pniewska15, Monika Adamczyk-Sowa16
DOI: 10.5603/PPN.a2023.0018
·
Pol. Przegl. Neurol 2023;19(3):163-189.
Afiliacje
  1. Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Polska
  2. Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Polska
  3. Zakład Neurochemii i Neuropatologii Katedry Neurologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Polska
  4. Zakład Neurologii, Instytut Nauk Medycznych, Kolegium Nauk Medycznych, Uniwersytet Rzeszowski, Polska
  5. Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Polska
  6. Klinika Neurologii i Udarów Mózgu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska
  7. Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska
  8. Zakład Neuroimmunologii Klinicznej, Katedra Neurologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Polska
  9. Katedra Psychologii Klinicznej i Psychoprofilaktyki, Instytut Psychologii, Uniwersytet Szczeciński, Polska
  10. Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Polska
  11. Oddział Rehabilitacji Neurologicznej, II Klinika Neurologii, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Polska
  12. Klinika Neurologii, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
  13. 10. Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ w Bydgoszczy, Polska
  14. Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie, Polska
  15. Katedra i Klinika Neurologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Polska
  16. Katedra i Klinika Neurologii, Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

dostęp płatny

Tom 19, Nr 3 (2023)
Rekomendacje i zalecenia ekspertów
Opublikowany online: 2023-09-11

Streszczenie

Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) to zapalna, demielinizacyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego o podłożu autoimmunologicznym. Obserwacje jej naturalnego przebiegu wskazują, że jest ciężką i przewlekłą chorobą, która u nieleczonych pacjentów może prowadzić do znacznego inwa lidztwa i skracać długość życia. P ostęp w terapii SM, który dokonał się w ostatnich latach, znacząco poprawia rokowanie. Aktualnie dysponujemy terapiami korzystnie modyfikującymi przebieg rzutowo-remisyjnej, pierwotnie postępującej i wtórnie postępującej postaci SM. W publikacji przedstawiono rekomendacje dotyczące rozpoczynania, monitorowania, zmiany i ewentualnego zaprzestania podawania leków modyfikujących przebieg choroby.

Streszczenie

Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) to zapalna, demielinizacyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego o podłożu autoimmunologicznym. Obserwacje jej naturalnego przebiegu wskazują, że jest ciężką i przewlekłą chorobą, która u nieleczonych pacjentów może prowadzić do znacznego inwa lidztwa i skracać długość życia. P ostęp w terapii SM, który dokonał się w ostatnich latach, znacząco poprawia rokowanie. Aktualnie dysponujemy terapiami korzystnie modyfikującymi przebieg rzutowo-remisyjnej, pierwotnie postępującej i wtórnie postępującej postaci SM. W publikacji przedstawiono rekomendacje dotyczące rozpoczynania, monitorowania, zmiany i ewentualnego zaprzestania podawania leków modyfikujących przebieg choroby.

Pełny tekst:

Dodaj do koszyka: 49,00 PLN
Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

stwardnienie rozsiane, rzutowo-remisyjna postać stwardnienia rozsianego, pierwotnie postępująca postać stwardnienia rozsianego, wtórnie postępująca postać stwardnienia rozsianego, terapia modyfikująca przebieg choroby, zespół klinicznie izolowany, zespół

Informacje o artykule
Tytuł

Leczenie modyfikujące przebieg stwardnienia rozsianego. Rekomendacje Sekcji Stwardnienia Rozsianego i Neuroimmunologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego

Czasopismo

Polski Przegląd Neurologiczny

Numer

Tom 19, Nr 3 (2023)

Typ artykułu

Wytyczne / stanowisko ekspertów

Strony

163-189

Opublikowany online

2023-09-11

Wyświetlenia strony

1457

Wyświetlenia/pobrania artykułu

93

DOI

10.5603/PPN.a2023.0018

Rekord bibliograficzny

Pol. Przegl. Neurol 2023;19(3):163-189.

Słowa kluczowe

stwardnienie rozsiane
rzutowo-remisyjna postać stwardnienia rozsianego
pierwotnie postępująca postać stwardnienia rozsianego
wtórnie postępująca postać stwardnienia rozsianego
terapia modyfikująca przebieg choroby
zespół klinicznie izolowany
zespół

Autorzy

Alina Kułakowska
Dagmara Mirowska-Guzel
Alicja Kalinowska
Halina Bartosik-Psujek
Waldemar Brola
Andrzej Głąbiński
Mariusz Stasiołek
Jacek Losy
Andrzej Potemkowski
Konrad Rejdak
Iwona Sarzyńska-Długosz
Małgorzata Siger
Adam Stępień
Sławomir Wawrzyniak
Jacek Zaborski
Beata Zakrzewska-Pniewska
Monika Adamczyk-Sowa

Referencje (92)
  1. Soelberg Sorensen P, Giovannoni G, Montalban X, et al. The multiple sclerosis care unit. Mult Scler. 2019; 25(5): 627–636.
    CrossRefPubMed
  2. Berer K, Krishnamoorthy G. Microbial view of central nervous system autoimmunity. FEBS Lett. 2014; 588(22): 4207–4213.
    CrossRefPubMed
  3. Hauser SL, Cree BAC. Treatment of multiple sclerosis: a review. Am J Med. 2020; 133(12): 1380–1390.e2.
    CrossRefPubMed
  4. Clinically isolated syndrome (CIS). https://www.nationalmssociety.org/What-is-MS/Types-of-MS/Clinically-Isolated-Syndrome-(CIS) (March 27, 2021).
  5. Lublin FD, Reingold SC, Cohen JA, et al. Defining the clinical course of multiple sclerosis: the 2013 revisions. Neurology. 2014; 83(3): 278–286.
    CrossRefPubMed
  6. Thompson AJ, Banwell BL, Barkhof F, et al. Diagnosis of multiple sclerosis: 2017 revisions of the McDonald criteria. Lancet Neurol. 2018; 17(2): 162–173.
    CrossRefPubMed
  7. Miller DH, Chard DT, Ciccarelli O. Clinically isolated syndromes. Lancet Neurol. 2012; 11(2): 157–169.
    CrossRefPubMed
  8. Adamczyk-Sowa M, Kalinowska A, Siger M, et al. Diagnostyka stwardnienia rozsianego. Rekomendacje Sekcji Stwardnienia Rozsianego i Neuroimmunologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Pol Przegl Neurol. 2021; 17(4): 149–164.
    CrossRef
  9. Förster M, Graf J, Mares J, et al. Drug treatment of clinically isolated syndrome. CNS Drugs. 2019; 33(7): 659–676.
    CrossRefPubMed
  10. Fisniku LK, Brex PA, Altmann DR, et al. Disability and T2 MRI lesions: a 20-year follow-up of patients with relapse onset of multiple sclerosis. Brain. 2008; 131(Pt 3): 808–817.
    CrossRefPubMed
  11. Montalban X, Gold R, Thompson AJ, et al. ECTRIMS/EAN guideline on the pharmacological treatment of people with multiple sclerosis. Eur J Neurol. 2018; 25(2): 215–237.
    CrossRefPubMed
  12. Rae-Grant A, Day G, Marrie R, et al. Practice guideline recommendations summary: disease-modifying therapies for adults with multiple sclerosis. Neurology. 2018; 90(17): 777–788.
    CrossRef
  13. Okuda DT, Mowry EM, Beheshtian A, et al. Incidental MRI anomalies suggestive of multiple sclerosis: the radiologically isolated syndrome. Neurology. 2009; 72(9): 800–805.
    CrossRefPubMed
  14. Yamout B, Al Khawajah M. Radiologically isolated syndrome and multiple sclerosis. Mult Scler Relat Disord. 2017; 17: 234–237.
    CrossRefPubMed
  15. Makhani N. Treatment considerations in the radiologically isolated syndrome. Curr Treat Options Neurol. 2020; 22(1): 3.
    CrossRefPubMed
  16. Okuda DT, Kantarci O, Lebrun-Frénay C, et al. Dimethyl fumarate delays multiple sclerosis in radiologically isolated syndrome. Ann Neurol. 2023; 93(3): 604–614.
    CrossRefPubMed
  17. Brola W, Sobolewski P, Żak M, et al. Profile of Polish patients with primary progressive multiple sclerosis. Mult Scler Relat Disord. 2019; 33: 33–38.
    CrossRefPubMed
  18. Lublin FD, Reingold SC, Cohen JA, et al. Defining the clinical course of multiple sclerosis: the 2013 revisions. Neurology. 2014; 83(3): 278–286.
    CrossRefPubMed
  19. Lublin FD, Coetzee T, Cohen JA, et al. International Advisory Committee on Clinical Trials in MS. The 2013 clinical course descriptors for multiple sclerosis: a clarification. Neurology. 2020; 94(24): 1088–1092.
    CrossRefPubMed
  20. Capra R, Cordioli C, Rasia S, et al. Assessing long-term prognosis improvement as a consequence of treatment pattern changes in MS. Mult Scler. 2017; 23(13): 1757–1761.
    CrossRefPubMed
  21. Chalmer TA, Baggesen LM, Nørgaard M, et al. Danish Multiple Sclerosis Group. Early versus later treatment start in multiple sclerosis: a register-based cohort study. Eur J Neurol. 2018; 25(10): 1262–e110.
    CrossRefPubMed
  22. Brownlee WJ, Wolf C, Hartung HP, et al. Use of follow-on disease-modifying treatments for multiple sclerosis: consensus recommendations. Mult Scler. 2022; 28(14): 2177–2189.
    CrossRefPubMed
  23. Tramacere I, Del Giovane C, Salanti G, et al. Immunomodulators and immunosuppressants for relapsing-remitting multiple sclerosis: a network meta-analysis. Cochrane Database Syst Rev. 2015; 2015(9): CD011381.
    CrossRefPubMed
  24. Kalincik T, Brown JW, Robertson N, et al. MSBase Study Group. Treatment effectiveness of alemtuzumab compared with natalizumab, fingolimod, and interferon beta in relapsing-remitting multiple sclerosis: a cohort study. Lancet Neurol. 2017; 16(4): 271–281.
    CrossRefPubMed
  25. Fogarty E, Schmitz S, Tubridy N, et al. Comparative efficacy of disease-modifying therapies for patients with relapsing remitting multiple sclerosis: Systematic review and network meta-analysis. Mult Scler Relat Disord. 2016; 9: 23–30.
    CrossRefPubMed
  26. Giovannoni G. Disease-modifying treatments for early and advanced multiple sclerosis: a new treatment paradigm. Curr Opin Neurol. 2018; 31(3): 233–243.
    CrossRefPubMed
  27. Vollmer T. The natural history of relapses in multiple sclerosis. J Neurol Sci. 2007; 256(Suppl 1): S5–13.
    CrossRefPubMed
  28. Comi G, Radaelli M, Soelberg Sørensen P. Evolving concepts in the treatment of relapsing multiple sclerosis. Lancet. 2017; 389(10076): 1347–1356.
    CrossRefPubMed
  29. Schmierer K, Sørensen PS, Baker D. Highly effective disease-modifying treatment as initial MS therapy. Curr Opin Neurol. 2021; 34(3): 286–294.
    CrossRefPubMed
  30. Iaffaldano P, Lucisano G, Caputo F, et al. Italian MS Register. Long-term disability trajectories in relapsing multiple sclerosis patients treated with early intensive or escalation treatment strategies. Ther Adv Neurol Disord. 2021; 14: 17562864211019574.
    CrossRefPubMed
  31. Buron MD, Chalmer TA, Sellebjerg F, et al. Initial high-efficacy disease-modifying therapy in multiple sclerosis: A nationwide cohort study. Neurology. 2020; 95(8): e1041–e1051.
    CrossRefPubMed
  32. Charakterystyka produktu leczniczego Betaferon®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/betaferon (January 31, 2023).
  33. Charakterystyka produktu leczniczego Avonex®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/avonex (January 31, 2023).
  34. Charakterystyka produktu leczniczego Plegridy®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/plegridy (January 31, 2023).
  35. Charakterystyka produktu leczniczego Rebif®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/rebif (January 31, 2023).
  36. Charakterystyka produktu leczniczego Copaxone®. https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/rpl/search/public (January 31, 2023).
  37. Charakterystyka produktu leczniczego Tecfidera®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/tecfidera (January 31, 2023).
  38. Charakterystyka produktu leczniczego Vumerity®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/vumerity (January 31, 2023).
  39. Charakterystyka produktu leczniczego Aubagio®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/aubagio (January 31, 2023).
  40. Charakterystyka produktu leczniczego Ocrevus®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/ocrevus (January 31, 2023).
  41. Charakterystyka produktu leczniczego Kesimpta®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/kesimpta (January 31, 2023).
  42. Charakterystyka produktu leczniczego Zeposia®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/zeposia (January 31, 2023).
  43. Charakterystyka produktu leczniczego Ponvory®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/ponvory (January 31, 2023).
  44. Charakterystyka produktu leczniczego Mavenclad®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/mavenclad (January 31, 2023).
  45. Charakterystyka produktu leczniczego Tysabri®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/tysabri (January 31, 2023).
  46. Charakterystyka produktu leczniczego Gilenya®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/gilenya (January 31, 2023).
  47. Charakterystyka produktu leczniczego Lemtrada®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/lemtrada (January 31, 2023).
  48. Tintore M, Rovira À, Río J, et al. Defining high, medium and low impact prognostic factors for developing multiple sclerosis. Brain. 2015; 138(Pt 7): 1863–1874.
    CrossRefPubMed
  49. Louapre C, Bodini B, Lubetzki C, et al. Imaging markers of multiple sclerosis prognosis. Curr Opin Neurol. 2017; 30(3): 231–236.
    CrossRefPubMed
  50. Briggs FBS, Thompson NR, Conway DS. Prognostic factors of disability in relapsing remitting multiple sclerosis. Mult Scler Relat Disord. 2019; 30: 9–16.
    CrossRefPubMed
  51. Menon S, Shirani A, Zhao Y, et al. Characterising aggressive multiple sclerosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2013; 84(11): 1192–1198.
    CrossRefPubMed
  52. Rush CA, MacLean HJ, Freedman MS. Aggressive multiple sclerosis: proposed definition and treatment algorithm. Nat Rev Neurol. 2015; 11(7): 379–389.
    CrossRefPubMed
  53. Yamout B, Sahraian M, Bohlega S, et al. Consensus recommendations for the diagnosis and treatment of multiple sclerosis: 2019 revisions to the MENACTRIMS guidelines. Mult Scler Relat Disord. 2020; 37: 101459.
    CrossRefPubMed
  54. Kappos L, Bar-Or A, Cree BAC, et al. EXPAND Clinical Investigators. Siponimod versus placebo in secondary progressive multiple sclerosis (EXPAND): a double-blind, randomised, phase 3 study. Lancet. 2018; 391(10127): 1263–1273.
    CrossRefPubMed
  55. Charakterystyka produktu leczniczego Mayzent®. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/mayzent (January 31, 2023).
  56. Kappos L, Weinshenker B, Pozzilli C, et al. European (EU-SPMS) Interferon beta-1b in Secondary Progressive Multiple Sclerosis Trial Steering Committee and Independent Advisory Board, North American (NA-SPMS) Interferon beta-1b in Secondary Progressive Multiple Sclerosis Trial Steering Committee and Independent Advisory Board. Interferon beta-1b in secondary progressive MS: a combined analysis of the two trials. Neurology. 2004; 63(10): 1779–1787.
    CrossRefPubMed
  57. Secondary Progressive Efficacy Clinical Trial of Recombinant Interferon-Beta-1a in MS (SPECTRIMS) Study Group. Randomized controlled trial of interferon- beta-1a in secondary progressive MS: clinical results. Neurology. 2001; 56(11): 1496–1504.
    CrossRefPubMed
  58. Rojas JI, Romano M, Ciapponi A, et al. Interferon beta for primary progressive multiple sclerosis. Cochrane Database Syst Rev. 2009(1): CD006643.
    CrossRefPubMed
  59. Wiendl H, Gold R, Berger T, et al. ‘Multiple Sclerosis Therapy Consensus Group’ (MSTCG). Multiple Sclerosis Therapy Consensus Group (MSTCG): position statement on disease-modifying therapies for multiple sclerosis (white paper). Ther Adv Neurol Disord. 2021; 14: 17562864211039648.
    CrossRefPubMed
  60. Montalban X, Hauser SL, Kappos L, et al. ORATORIO Clinical Investigators. Ocrelizumab versus placebo in primary progressive multiple sclerosis. N Engl J Med. 2017; 376(3): 209–220.
    CrossRefPubMed
  61. Calabresi PA. B-cell depletion — a frontier in monoclonal antibodies for multiple sclerosis. N Engl J Med. 2017; 376(3): 280–282.
    CrossRefPubMed
  62. Wolinsky JS, Arnold DL, Brochet B, et al. Long-term follow-up from the ORATORIO trial of ocrelizumab for primary progressive multiple sclerosis: a post-hoc analysis from the ongoing open-label extension of the randomised, placebo-controlled, phase 3 trial. Lancet Neurol. 2020; 19(12): 998–1009.
    CrossRefPubMed
  63. Lyman GH. Neutropenia. In: Schwab M. ed. Encyclopedia of cancer. Springer, Berlin, Heidelberg 2011.
  64. National Cancer Institute. Common Terminology Criteria for Adverse Events v4.0, NCI, NIH, DHHS. NIH publication Bethesda, MD, 2009.
  65. Jinna S, Khandhar PB. Thrombocytopenia. In: StatPearls. StatPearls Publishing, Treasure Island, FL 2022. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542208/ (July 25, 2021).
  66. Kalinowska A, Kułakowska A, Adamczyk-Sowa M, et al. Recommendations for neurological, obstetrical and gynaecological care in women with multiple sclerosis: a statement by a working group convened by the Section of Multiple Sclerosis and Neuroimmunology of the Polish Neurological Society. Neurol Neurochir Pol. 2020; 54(2): 125–137.
    CrossRefPubMed
  67. Freedman MS, Rush CA. Severe, highly active, or aggressive multiple sclerosis. Continuum (Minneap Minn). 2016; 22(3): 761–784.
    CrossRefPubMed
  68. Díaz C, Zarco LA, Rivera DM. Highly active multiple sclerosis: an update. Mult Scler Relat Disord. 2019; 30: 215–224.
    CrossRefPubMed
  69. Bigaut K, Cohen M, Durand-Dubief F, et al. French Group for Recommendations in Multiple Sclerosis (France4MS) and the Société Française de la Sclérose En Plaques (SFSEP). How to switch disease-modifying treatments in multiple sclerosis: guidelines from the French Multiple Sclerosis Society (SFSEP). Mult Scler Relat Disord. 2021; 53: 103076.
    CrossRefPubMed
  70. Vaughn CB, Jakimovski D, Kavak KS, et al. Epidemiology and treatment of multiple sclerosis in elderly populations. Nat Rev Neurol. 2019; 15(6): 329–342.
    CrossRefPubMed
  71. Montecino-Rodriguez E, Berent-Maoz B, Dorshkind K. Causes, consequences, and reversal of immune system aging. J Clin Invest. 2013; 123(3): 958–965.
    CrossRefPubMed
  72. Mills EA, Mao-Draayer Y. Aging and lymphocyte changes by immunomodulatory therapies impact PML risk in multiple sclerosis patients. Mult Scler. 2018; 24(8): 1014–1022.
    CrossRefPubMed
  73. Tremlett H, Zhao Y, Joseph J, et al. UBCMS Clinic Neurologists. Relapses in multiple sclerosis are age- and time-dependent. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2008; 79(12): 1368–1374.
    CrossRefPubMed
  74. Baecher-Allan C, Kaskow BJ, Weiner HL. Multiple sclerosis: mechanisms and immunotherapy. Neuron. 2018; 97(4): 742–768.
    CrossRefPubMed
  75. Filippi M, Danesi R, Derfuss T, et al. Early and unrestricted access to high-efficacy disease-modifying therapies: a consensus to optimize benefits for people living with multiple sclerosis. J Neurol. 2022; 269(3): 1670–1677.
    CrossRefPubMed
  76. Tobin WO, Weinshenker BG. Stopping immunomodulatory medications in MS: Frequency, reasons and consequences. Mult Scler Relat Disord. 201Treatment withdrawal in relapsing-remitting multiple sclerosis: a retrospective cohort study. Eur J Neurol. Mult Scler Relat Disord. 2015; 4(5): 437–443.
    CrossRefPubMed
  77. Lus G, Signoriello E, Maniscalco GT, et al. Treatment withdrawal in relapsing-remitting multiple sclerosis: a retrospective cohort study. Eur J Neurol. 2016; 23(3): 489–493.
    CrossRefPubMed
  78. Kister I, Spelman T, Alroughani R, et al. MSBase Study Group. Discontinuing disease-modifying therapy in MS after a prolonged relapse-free period: a propensity score-matched study. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2016; 87(10): 1133–1137.
    CrossRefPubMed
  79. Birnbaum G. Stopping disease-modifying therapy in nonrelapsing multiple sclerosis: experience from a clinical practice. Int J MS Care. 2017; 19(1): 11–14.
    CrossRefPubMed
  80. Bsteh G, Feige J, Ehling R, et al. Discontinuation of disease-modifying therapies in multiple sclerosis — clinical outcome and prognostic factors. Mult Scler. 2017; 23(9): 1241–1248.
    CrossRefPubMed
  81. Kister I, Spelman T, Patti F, et al. Predictors of relapse and disability progression in MS patients who discontinue disease-modifying therapy. J Neurol Sci. 2018; 391: 72–76.
    CrossRefPubMed
  82. Hua LeH, Fan TH, Conway D, et al. Discontinuation of disease-modifying therapy in patients with multiple sclerosis over age 60. Mult Scler. 2019; 25(5): 699–708.
    CrossRefPubMed
  83. Hua LeH, Harris H, Conway D, et al. Changes in patient-reported outcomes between continuers and discontinuers of disease modifying therapy in patients with multiple sclerosis over age 60. Mult Scler Relat Disord. 2019; 30: 252–256.
    CrossRefPubMed
  84. Yano H, Gonzalez C, Healy BC, et al. Discontinuation of disease-modifying therapy for patients with relapsing-remitting multiple sclerosis: Effect on clinical and MRI outcomes. Mult Scler Relat Disord. 2019; 35: 119–127.
    CrossRefPubMed
  85. Kaminsky AL, Omorou AY, Soudant M, et al. Discontinuation of disease-modifying treatments for multiple sclerosis in patients aged over 50 with disease Inactivity. J Neurol. 2020; 267(12): 3518–3527.
    CrossRefPubMed
  86. Pasca M, Forci B, Mariottini A, et al. Sustained disease remission after discontinuation of disease modifying treatments in relapsing-remitting multiple sclerosis. Mult Scler Relat Disord. 2021; 47: 102591.
    CrossRefPubMed
  87. Jakimovski D, Kavak KS, Vaughn CB, et al. New York State Multiple Sclerosis Consortium (NYSMSC). Discontinuation of disease modifying therapies is associated with disability progression regardless of prior stable disease and age. Mult Scler Relat Disord. 2022; 57: 103406.
    CrossRefPubMed
  88. Prosperini L, Kinkel RP, Miravalle AA, et al. Post-natalizumab disease reactivation in multiple sclerosis: systematic review and meta-analysis. Ther Adv Neurol Disord. 2019; 12: 1756286419837809.
    CrossRefPubMed
  89. Barry B, Erwin AA, Stevens J, et al. Fingolimod rebound: a review of the clinical experience and management considerations. Neurol Ther. 2019; 8(2): 241–250.
    CrossRefPubMed
  90. Pantazou V, Pot C, Du Pasquier R, et al. Recurrence of disease activity after fingolimod discontinuation in older patients previously stable on treatment. Mult Scler Relat Disord. 2021; 51: 102918.
    CrossRefPubMed
  91. Discontinuation of Disease Modifying Therapies (DMTs) in Multiple Sclerosis (MS) (DISCOMS). https://clinicaltrials.gov/ct2/show/results/NCT03073603?term=03073603&draw=2&rank=1 (January 2, 2023).
  92. Bsteh G, Hegen H, Riedl K, et al. Quantifying the risk of disease reactivation after interferon and glatiramer acetate discontinuation in multiple sclerosis: The VIAADISC score. Eur J Neurol. 2021; 28(5): 1609–1616.
    CrossRefPubMed

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

 

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., Grupa Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel. +48 58 320 94 94, faks +48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl