Multimedialna platforma wiedzy medycznej Internetowa Księgarnia Medyczna Kalendarium Konferencji
Polski Przegląd Neurologiczny
MENU
Na skróty Zdeponuj artykuł Wytyczne dla autorów Ahead of print Recenzenci 2022

Tom 18, Nr 2 (2022)
Artykuł przeglądowy
Opublikowany online: 2022-07-02
Dodaj do koszyka: 15,00 PLN
Pobierz cytowanie

Zaburzenia snu u chorych na stwardnienie rozsiane

Michalina Rzepka1, Ewa Krzystanek2
DOI: 10.5603/PPN.2022.0018
·
Pol. Przegl. Neurol 2022;18(2):110-119.
Afiliacje
  1. Katedra i Klinika Neurologii Wydziału Nauk Medycznych w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, ul. Medyków 14, 40-752 Katowice, Polska
  2. Katedra i Klinika Neurologii Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, ul. Ziołowa 45 / 47, 40-635 Katowice, Polska

dostęp płatny

Tom 18, Nr 2 (2022)
Artykuły przeglądowe
Opublikowany online: 2022-07-02

Streszczenie

Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) to przewlekła, zapalna autoimmunologiczna choroba ośrodkowego układu nerwowego (OUN), charakteryzująca się demielinizacją oraz neurodegeneracją. W SM dochodzi do wieloogniskowego i rozsianego w czasie uszkodzenia OUN – istoty białej i szarej mózgu oraz rdzenia kręgowego. Najczęściej tę chorobę diagnozuje się u młodych dorosłych, w Polsce choruje na nią około 45 tysięcy osób. Zaburzenia snu są powszechne wśród chorych na SM, choć często pomijane w codziennej praktyce klinicznej. W populacji pacjentów z SM rozpoznaje się bezsenność, zaburzenia okołodobowego rytmu snu i czuwania, zaburzenia ruchowe podczas snu, zaburzenia oddychania związane ze snem, zaburzenia zachowania podczas snu REM oraz narkolepsję. W SM podłoże zaburzeń snu jest wieloczynnikowe: wpływ mają czynniki immunologiczne, rodzaj stosowanej terapii modyfikującej przebieg choroby, obecność specyficznych zmian demielinizacyjnych w OUN. Zaburzenia snu mogą być również wtórne do częstych objawów SM, takich jak zmęczenie, nykturia, ból, spastyczność oraz zaburzeń depresyjno - lękowych. W przypadku wyżej wymienionych objawów wskazana jest analiza ich przyczyn i właściwe leczenie. Lekarze powinni być świadomi współistnienia zaburzeń snu u chorych na SM, gdyż mają wpływ na jakość życia, mogą zaostrzać przebieg choroby i powodować pogorszenie funkcji poznawczych. Prezentowany artykuł przedstawia aktualną wiedzę na temat patofizjologii zaburzeń snu w SM, ich diagnostyki oraz dostępnych metod terapeutycznych.

Streszczenie

Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) to przewlekła, zapalna autoimmunologiczna choroba ośrodkowego układu nerwowego (OUN), charakteryzująca się demielinizacją oraz neurodegeneracją. W SM dochodzi do wieloogniskowego i rozsianego w czasie uszkodzenia OUN – istoty białej i szarej mózgu oraz rdzenia kręgowego. Najczęściej tę chorobę diagnozuje się u młodych dorosłych, w Polsce choruje na nią około 45 tysięcy osób. Zaburzenia snu są powszechne wśród chorych na SM, choć często pomijane w codziennej praktyce klinicznej. W populacji pacjentów z SM rozpoznaje się bezsenność, zaburzenia okołodobowego rytmu snu i czuwania, zaburzenia ruchowe podczas snu, zaburzenia oddychania związane ze snem, zaburzenia zachowania podczas snu REM oraz narkolepsję. W SM podłoże zaburzeń snu jest wieloczynnikowe: wpływ mają czynniki immunologiczne, rodzaj stosowanej terapii modyfikującej przebieg choroby, obecność specyficznych zmian demielinizacyjnych w OUN. Zaburzenia snu mogą być również wtórne do częstych objawów SM, takich jak zmęczenie, nykturia, ból, spastyczność oraz zaburzeń depresyjno - lękowych. W przypadku wyżej wymienionych objawów wskazana jest analiza ich przyczyn i właściwe leczenie. Lekarze powinni być świadomi współistnienia zaburzeń snu u chorych na SM, gdyż mają wpływ na jakość życia, mogą zaostrzać przebieg choroby i powodować pogorszenie funkcji poznawczych. Prezentowany artykuł przedstawia aktualną wiedzę na temat patofizjologii zaburzeń snu w SM, ich diagnostyki oraz dostępnych metod terapeutycznych.

Pełny tekst:

Dodaj do koszyka: 15,00 PLN
Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

stwardnienie rozsiane; zaburzenia snu; sen; bezsenność

Informacje o artykule
Tytuł

Zaburzenia snu u chorych na stwardnienie rozsiane

Czasopismo

Polski Przegląd Neurologiczny

Numer

Tom 18, Nr 2 (2022)

Typ artykułu

Artykuł przeglądowy

Strony

110-119

Opublikowany online

2022-07-02

Wyświetlenia strony

1117

Wyświetlenia/pobrania artykułu

116

DOI

10.5603/PPN.2022.0018

Rekord bibliograficzny

Pol. Przegl. Neurol 2022;18(2):110-119.

Słowa kluczowe

stwardnienie rozsiane
zaburzenia snu
sen
bezsenność

Autorzy

Michalina Rzepka
Ewa Krzystanek

Referencje (70)
  1. Čarnická Z, Kollár B, Šiarnik P, et al. Sleep disorders in patients with multiple sclerosis. J Clin Sleep Med. 2015; 11(5): 553–557.
    CrossRefPubMed
  2. Thompson AJ, Baranzini S, Geurts J, et al. Multiple sclerosis. Lancet. 2018; 391(10130): 1622–1636.
    CrossRef
  3. Brola W, Fudala M, Flaga S, et al. Polish registry of multiple sclerosis patients — current status, perspectives and problems. Aktualn Neurol. 2015; 15(2): 68–73.
    CrossRef
  4. Walton C, King R, Rechtman L, et al. Rising prevalence of multiple sclerosis worldwide: insights from the atlas of MS, third edition. Mult Scler. 2020; 26(14): 1816–1821.
    CrossRefPubMed
  5. Vitkova M, Rosenberger J, Gdovinova Z, et al. Poor sleep quality in patients with multiple sclerosis: gender differences. Brain Behav. 2016; 6(11): e00553.
    CrossRefPubMed
  6. Melamud L, Golan D, Luboshitzky R, et al. Melatonin dysregulation, sleep disturbances and fatigue in multiple sclerosis. J Neurol Sci. 2012; 314(1-2): 37–40.
    CrossRefPubMed
  7. Morris G, Stubbs B, Köhler CA, et al. The putative role of oxidative stress and inflammation in the pathophysiology of sleep dysfunction across neuropsychiatric disorders: Focus on chronic fatigue syndrome, bipolar disorder and multiple sclerosis. Sleep Med Rev. 2018; 41: 255–265.
    CrossRefPubMed
  8. Chen D, Zhang T, Lee THo. Cellular mechanisms of melatonin: insight from neurodegenerative diseases. Biomolecules. 2020; 10(8).
    CrossRefPubMed
  9. Skarlis C, Anagnostouli M. The role of melatonin in multiple sclerosis. Neurol Sci. 2020; 41(4): 769–781.
    CrossRefPubMed
  10. Lunde HMB, Bjorvatn B, Myhr KM, et al. Clinical assessment and management of sleep disorders in multiple sclerosis: a literature review. Acta Neurol Scand Suppl. 2013(196): 24–30.
    CrossRefPubMed
  11. Labuz-Roszak B, Kubicka-Bączyk K, Pierzchała K, et al. Fatigue and its association with sleep disorders, depressive symptoms and anxiety in patients with multiple sclerosis. Neurol Neurochir Pol. 2012; 46(4): 309–317.
    CrossRefPubMed
  12. Braley TJ, Chervin RD. Fatigue in multiple sclerosis: mechanisms, evaluation, and treatment. Sleep. 2010; 33(8): 1061–1067.
    CrossRefPubMed
  13. Nagaraj K, Taly AB, Gupta A, et al. Depression and sleep disturbances in patients with multiple sclerosis and correlation with associated fatigue. J Neurosci Rural Pract. 2013; 4(4): 387–391.
    CrossRefPubMed
  14. Veauthier C, Radbruch H, Gaede G, et al. Fatigue in multiple sclerosis is closely related to sleep disorders: a polysomnographic cross-sectional study. Mult Scler. 2011; 17(5): 613–622.
    CrossRefPubMed
  15. Foschi M, Rizzo G, Liguori R, et al. Sleep-related disorders and their relationship with MRI findings in multiple sclerosis. Sleep Med. 2019; 56: 90–97.
    CrossRefPubMed
  16. Saçmacı H, Tanık N, Ökçesiz İ, et al. The association of brain lesion locations and sleep parameters in patients with multiple sclerosis: a pilot study. Sleep Biol Rhythms. 2019; 17(4): 433–439.
    CrossRef
  17. Dokoohaki S, Ghareghani M, Ghanbari A, et al. Corticosteroid therapy exacerbates the reduction of melatonin in multiple sclerosis. Steroids. 2017; 128: 32–36.
    CrossRefPubMed
  18. Mendozzi L, Tronci F, Garegnani M, et al. Sleep disturbance and fatigue in mild relapsing remitting multiple sclerosis patients on chronic immunomodulant therapy: an actigraphic study. Mult Scler. 2010; 16(2): 238–247.
    CrossRefPubMed
  19. Lanza G, Ferri R, Bella R, et al. The impact of drugs for multiple sclerosis on sleep. Mult Scler. 2017; 23(1): 5–13.
    CrossRefPubMed
  20. Rocchi C, Pulcini A, Vesprini C, et al. Sleep in multiple sclerosis patients treated with interferon beta: an actigraphic study. Neurol Res. 2020; 42(9): 744–748.
    CrossRefPubMed
  21. Sater RA, Gudesblatt M, Kresa-Reahl K, et al. The relationship between objective parameters of sleep and measures of fatigue, depression, and cognition in multiple sclerosis. Mult Scler J Exp Transl Clin. 2015; 1: 2055217315577828.
    CrossRefPubMed
  22. Braley TJ, Huber AK, Segal BM, et al. A randomized, subject and rater-blinded, placebo-controlled trial of dimethyl fumarate for obstructive sleep apnea. Sleep. 2018; 41(8).
    CrossRefPubMed
  23. Braley TJ, Whibley D, Alschuler KN, et al. Cannabinoid use among Americans with MS: current trends and gaps in knowledge. Mult Scler J Exp Transl Clin. 2020; 6(3): 2055217320959816.
    CrossRefPubMed
  24. Sahraian MA, Rezaali S, Hosseiny M, et al. Sleep disorder as a triggering factor for relapse in multiple sclerosis. Eur Neurol. 2017; 77(5-6): 258–261.
    CrossRefPubMed
  25. Braley TJ, Kratz AL, Kaplish N, et al. Sleep and cognitive function in multiple sclerosis. Sleep. 2016; 39(8): 1525–1533.
    CrossRefPubMed
  26. Malhotra RK. The role of obstructive sleep apnea in cognitive dysfunction in multiple sclerosis. Sleep. 2016; 39(8): 1489–1490.
    CrossRefPubMed
  27. Veauthier C, Gaede G, Radbruch H, et al. Sleep disorders reduce health-related quality of life in multiple sclerosis (Nottingham Health Profile Data in Patients with Multiple Sclerosis). Int J Mol Sci. 2015; 16(7): 16514–16528.
    CrossRefPubMed
  28. Trojan DA, Kaminska M, Bar-Or A, et al. Polysomnographic measures of disturbed sleep are associated with reduced quality of life in multiple sclerosis. J Neurol Sci. 2012; 316(1-2): 158–163.
    CrossRefPubMed
  29. Mayer G, Happe S, Evers S, et al. Insomnia in neurological diseases. Neurol Res Pract. 2021; 3(1): 15.
    CrossRefPubMed
  30. Sateia MJ. International classification of sleep disorders-third edition: highlights and modifications. Chest. 2014; 146(5): 1387–1394.
    CrossRefPubMed
  31. Braley TJ, Chervin RD. A practical approach to the diagnosis and management of sleep disorders in patients with multiple sclerosis. Ther Adv Neurol Disord. 2015; 8(6): 294–310.
    CrossRefPubMed
  32. Braley TJ, Segal BM, Chervin RD. Obstructive sleep apnea is an under-recognized and consequential morbidity in multiple sclerosis. J Clin Sleep Med. 2014; 10(6): 709–710.
    CrossRefPubMed
  33. Soldatos C, Dikeos D, Paparrigopoulos T. The diagnostic validity of the Athens Insomnia Scale. J Psychosom Res. 2003; 55(3): 263–267.
    CrossRef
  34. Fornal-Pawłowska M, Wołyńczyk-Gmaj D, Szelenberger W. [Validation of the Polish version of the Athens Insomnia Scale]. Psychiatr Pol. 2011; 45(2): 211–221.
    PubMed
  35. Fornal-Pawłowska M, Szelenberger W. [Cognitive behavioral therapy for chronic insomnia]. Psychiatr Pol. 2013; 47(2): 269–279.
    PubMed
  36. Drerup M, Roth A, Kane A, et al. Therapeutic approaches to insomnia and fatigue in patients with multiple sclerosis. Nat Sci Sleep. 2021; 13: 201–207.
    CrossRefPubMed
  37. Irish LA, Kline CE, Gunn HE, et al. The role of sleep hygiene in promoting public health: a review of empirical evidence. Sleep Med Rev. 2015; 22: 23–36.
    CrossRefPubMed
  38. Krystal AD, Prather AA, Ashbrook LH. The assessment and management of insomnia: an update. World Psychiatry. 2019; 18(3): 337–352.
    CrossRefPubMed
  39. Guo S, Huang J, Jiang H, et al. Restless legs syndrome: from pathophysiology to clinical diagnosis and management. Front Aging Neurosci. 2017; 9: 171.
    CrossRefPubMed
  40. Allen RP, Picchietti DL, Garcia-Borreguero D, et al. International Restless Legs Syndrome Study Group. Restless legs syndrome/Willis-Ekbom disease diagnostic criteria: updated International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG) consensus criteria — history, rationale, description, and significance. Sleep Med. 2014; 15(8): 860–873.
    CrossRefPubMed
  41. Trenkwalder C, Allen R, Högl B, et al. Restless legs syndrome associated with major diseases. Neurology. 2016; 86(14): 1336–1343.
    CrossRef
  42. Ohayon MM, O'Hara R, Vitiello MV. Epidemiology of restless legs syndrome: a synthesis of the literature. Sleep Med Rev. 2012; 16(4): 283–295.
    CrossRefPubMed
  43. Ning P, Hu F, Yang B, et al. Systematic review and meta-analysis of observational studies to understand the prevalence of restless legs syndrome in multiple sclerosis: an update. Sleep Med. 2018; 50: 97–104.
    CrossRefPubMed
  44. Allen R. Dopamine and iron in the pathophysiology of restless legs syndrome (RLS). Sleep Med. 2004; 5(4): 385–391.
    CrossRefPubMed
  45. Kurtzke JF. Rating neurologic impairment in multiple sclerosis: an expanded disability status scale (EDSS). Neurology. 1983; 33(11): 1444–1452.
    CrossRefPubMed
  46. Veauthier C, Gaede G, Radbruch H, et al. Periodic limb movements during REM sleep in multiple sclerosis: a previously undescribed entity. Neuropsychiatr Dis Treat. 2015; 11: 2323–2329.
    CrossRefPubMed
  47. Manconi M, Rocca MA, Ferini-Strambi L, et al. Restless legs syndrome is a common finding in multiple sclerosis and correlates with cervical cord damage. Mult Scler. 2008; 14(1): 86–93.
    CrossRefPubMed
  48. Veauthier C, Paul F. Sleep disorders in multiple sclerosis and their relationship to fatigue. Sleep Med. 2014; 15(1): 5–14.
    CrossRefPubMed
  49. Trenkwalder C, Allen R, Högl B, et al. Comorbidities, treatment, and pathophysiology in restless legs syndrome. Lancet Neurol. 2018; 17(11): 994–1005.
    CrossRef
  50. Sparasci D, Ferri R, Castelnovo A, et al. Restless legs syndrome and periodic limb movements in 86 patients with multiple sclerosis. Sleep. 2021; 44(9).
    CrossRefPubMed
  51. Ferini-Strambi L, Filippi M, Martinelli V, et al. Nocturnal sleep study in multiple sclerosis: correlations with clinical and brain magnetic resonance imaging findings. J Neurol Sci. 1994; 125(2): 194–197.
    CrossRef
  52. Galbiati A, Verga L, Giora E, et al. The risk of neurodegeneration in REM sleep behavior disorder: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Sleep Med Rev. 2019; 43: 37–46.
    CrossRefPubMed
  53. Högl B, Stefani A, Videnovic A. Idiopathic REM sleep behaviour disorder and neurodegeneration — an update. Nat Rev Neurol. 2018; 14(1): 40–55.
    CrossRefPubMed
  54. Gómez-Choco MJ, Iranzo A, Blanco Y, et al. Prevalence of restless legs syndrome and REM sleep behavior disorder in multiple sclerosis. Mult Scler. 2007; 13(6): 805–808.
    CrossRefPubMed
  55. Kaminska M, Kimoff RJ, Benedetti A, et al. Obstructive sleep apnea is associated with fatigue in multiple sclerosis. Mult Scler. 2012; 18(8): 1159–1169.
    CrossRefPubMed
  56. Haba-Rubio J, Frauscher B, Marques-Vidal P, et al. Prevalence and determinants of rapid eye movement sleep behavior disorder in the general population. Sleep. 2018; 41(2).
    CrossRefPubMed
  57. Aurora R, Zak R, Maganti R, et al. Best practice guide for the treatment of REM sleep behavior disorder (RBD). J Clin Sleep Med. 2010; 06(01): 85–95.
    CrossRef
  58. Brass SD, Duquette P, Proulx-Therrien J, et al. Sleep disorders in patients with multiple sclerosis. Sleep Med Rev. 2010; 14(2): 121–129.
    CrossRefPubMed
  59. Wichniak A, Jankowski K, Skalski M, et al. Treatment guidelines for circadian rhythm sleep — Wake Disorders of the Polish Sleep Research Society and the Section of Biological Psychiatry of the Polish Psychiatric Association, part I: Physiology, assessment, and therapeutic methods. Psychiatr Pol. 2017; 51(5): 793–814.
    CrossRef
  60. Bollinger T, Schibler U. Circadian rhythms — from genes to physiology and disease. Swiss Med Wkly. 2014; 144: w13984.
    CrossRefPubMed
  61. Wichniak A, Jankowski KS, Skalski M, et al. Standardy leczenia zaburzeń rytmu okołodobowego snu i czuwania Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem i Sekcji Psychiatrii Biologicznej Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Czȩść II. Diagnoza i leczenie. Psychiatr Pol. 2017; 51(5): 815–32.
    CrossRef
  62. Najafi MR, Toghianifar N, Etemadifar M, et al. Circadian rhythm sleep disorders in patients with multiple sclerosis and its association with fatigue: A case-control study. J Res Med Sci. 2013; 18(Suppl 1): S71–S73.
    PubMed
  63. Taphoorn MJ, van Someren E, Snoek FJ, et al. Fatigue, sleep disturbances and circadian rhythm in multiple sclerosis. J Neurol. 1993; 240(7): 446–448.
    CrossRefPubMed
  64. Attarian HP, Brown KM, Duntley SP, et al. The relationship of sleep disturbances and fatigue in multiple sclerosis. Arch Neurol. 2004; 61(4): 525–528.
    CrossRefPubMed
  65. Lavtar P, Rudolf G, Maver A, et al. Association of circadian rhythm genes ARNTL/BMAL1 and CLOCK with multiple sclerosis. PLoS One. 2018; 13(1): e0190601.
    CrossRefPubMed
  66. Nishino S, Kanbayashi T. Symptomatic narcolepsy, cataplexy and hypersomnia, and their implications in the hypothalamic hypocretin/orexin system. Sleep Med Rev. 2005; 9(4): 269–310.
    CrossRefPubMed
  67. Mignot E, Zeitzer J, Pizza F, et al. Sleep problems in narcolepsy and the role of hypocretin/orexin deficiency. Front Neurol Neurosci. 2021; 45: 103–116.
    CrossRefPubMed
  68. Morrison I, Riha RL. Excessive daytime sleepiness and narcolepsy — an approach to investigation and management. Eur J Intern Med. 2012; 23(2): 110–117.
    CrossRefPubMed
  69. Kallweit U, Bassetti CLA, Oberholzer M, et al. Coexisting narcolepsy (with and without cataplexy) and multiple sclerosis: six new cases and a literature review. J Neurol. 2018; 265(9): 2071–2078.
    CrossRefPubMed
  70. Barateau L, Dauvilliers Y. Recent advances in treatment for narcolepsy. Ther Adv Neurol Disord. 2019; 12: 1756286419875622.
    CrossRefPubMed

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

 

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., Grupa Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel. +48 58 320 94 94, faks +48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl