dostęp otwarty

Tom 15, Nr 2 (2019)
Artykuł przeglądowy
Opublikowany online: 2019-08-05
Pobierz cytowanie

Zaburzenia poznawcze i neuropsychiatryczne w chorobie Parkinsona

Renata Wallner1, Adrianna Senczyszyn1, Sławomir Budrewicz2, Joanna Rymaszewska1
·
Pol. Przegl. Neurol 2019;15(2):96-105.
Afiliacje
  1. Katedra i Klinika Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, ul. Pasteura 10, 53–367 Wrocław, Polska
  2. Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław, Polska

dostęp otwarty

Tom 15, Nr 2 (2019)
Artykuły przeglądowe
Opublikowany online: 2019-08-05

Streszczenie

Celem pracy jest zwrócenie uwagi na znaczenie objawów poznawczych i neuropsychiatrycznych w chorobie Parkinsona
(PD, Parkinson’s disease). Należą one do grupy objawów pozaruchowych. Uwzględnienie ich w całościowym,
interdyscyplinarnym procesie diagnostyczno-terapeutycznym zwiększa szanse na optymalne fizyczne, psychiczne,
poznawcze oraz społeczne funkcjonowanie chorych i zachowanie przez nich ogólnej dobrej jakości życia. Choć zburzenia
neuropsychiatryczne i funkcji poznawczych mogą być bardziej uciążliwe dla chorych niż zaburzenia ruchowe,
to często są one pomijane w procesie diagnostycznym i leczeniu. Ich współwystępowanie obniża efektywność leczenia
podstawowego, przyspieszając proces deterioracji fizycznej i poznawczej, i prowadząc do większej niepełnosprawności
i śmier telności. Profil objawów neuropsychologicznych w PD jest specyficzny, odmienny niż w innych chorobach
neurozwyrodnieniowych (np. chorobie Alzheimera), i obejmuje zaburzenia w zakresie pięciu podstawowych obszarów
poznawczych, tj.: funkcji wykonawczych z bradyfrenią, pamięci, sprawności wzrokowo-przestrzennej, procesów
uwagi, sprawności językowej. W momencie rozpoznania łagodne zaburzenia poznawcze występują u 30% chorych,
po 3 latach — u 50%, natomiast po kilkunastu latach u 80–90% pacjentów z PD rozpoznaje się otępienie. W populacji
ogólnej osób w wieku powyżej 65 lat rozpowszechnienie otępienia w przebiegu PD wynosi 2–4%. Wzrastająca długość
życia chorych oraz potr zeba podnoszenia jakości życia pacjentów z chorobami neurozwyro dnieniowymi skłaniają
do poszukiwania bardziej efektywnych metod wczesnej diagnostyki i wielostronnego leczenia, z uwzględnieniem
oddziaływań farmakologicznych i niefarmakologicznych.

Streszczenie

Celem pracy jest zwrócenie uwagi na znaczenie objawów poznawczych i neuropsychiatrycznych w chorobie Parkinsona
(PD, Parkinson’s disease). Należą one do grupy objawów pozaruchowych. Uwzględnienie ich w całościowym,
interdyscyplinarnym procesie diagnostyczno-terapeutycznym zwiększa szanse na optymalne fizyczne, psychiczne,
poznawcze oraz społeczne funkcjonowanie chorych i zachowanie przez nich ogólnej dobrej jakości życia. Choć zburzenia
neuropsychiatryczne i funkcji poznawczych mogą być bardziej uciążliwe dla chorych niż zaburzenia ruchowe,
to często są one pomijane w procesie diagnostycznym i leczeniu. Ich współwystępowanie obniża efektywność leczenia
podstawowego, przyspieszając proces deterioracji fizycznej i poznawczej, i prowadząc do większej niepełnosprawności
i śmier telności. Profil objawów neuropsychologicznych w PD jest specyficzny, odmienny niż w innych chorobach
neurozwyrodnieniowych (np. chorobie Alzheimera), i obejmuje zaburzenia w zakresie pięciu podstawowych obszarów
poznawczych, tj.: funkcji wykonawczych z bradyfrenią, pamięci, sprawności wzrokowo-przestrzennej, procesów
uwagi, sprawności językowej. W momencie rozpoznania łagodne zaburzenia poznawcze występują u 30% chorych,
po 3 latach — u 50%, natomiast po kilkunastu latach u 80–90% pacjentów z PD rozpoznaje się otępienie. W populacji
ogólnej osób w wieku powyżej 65 lat rozpowszechnienie otępienia w przebiegu PD wynosi 2–4%. Wzrastająca długość
życia chorych oraz potr zeba podnoszenia jakości życia pacjentów z chorobami neurozwyro dnieniowymi skłaniają
do poszukiwania bardziej efektywnych metod wczesnej diagnostyki i wielostronnego leczenia, z uwzględnieniem
oddziaływań farmakologicznych i niefarmakologicznych.

Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

choroba Parkinsona; deficyty poznawcze; zaburzenia neuropsychiatryczne

Informacje o artykule
Tytuł

Zaburzenia poznawcze i neuropsychiatryczne w chorobie Parkinsona

Czasopismo

Polski Przegląd Neurologiczny

Numer

Tom 15, Nr 2 (2019)

Typ artykułu

Artykuł przeglądowy

Strony

96-105

Opublikowany online

2019-08-05

Wyświetlenia strony

1892

Wyświetlenia/pobrania artykułu

4262

DOI

10.5603/PPN.2019.0018

Rekord bibliograficzny

Pol. Przegl. Neurol 2019;15(2):96-105.

Słowa kluczowe

choroba Parkinsona
deficyty poznawcze
zaburzenia neuropsychiatryczne

Autorzy

Renata Wallner
Adrianna Senczyszyn
Sławomir Budrewicz
Joanna Rymaszewska

Referencje (39)
  1. Sobów T. Otępienie w chorobie Parkinsona i innych synukleinopatiach: postępy w diagnostyce i terapii. In: Leszek J. ed. Choroby otępienne. Teoria i praktyka. Continuo, Wrocław 2011: 53–72.
  2. Braak H, Braak E, Yilmazer D, et al. Pattern of brain destruction in Parkinson's and Alzheimer's diseases. J Neural Transm (Vienna). 1996; 103(4): 455–490.
  3. Biundo R, Fiorenzato E, Antonini A. Nonmotor symptoms and natural history of Parkinson's disease: evidence from cognitive dysfunction and role of noninvasive interventions. Int Rev Neurobiol. 2017; 133: 389–415.
  4. Albert ML. Subcortical dementia: historical review and personal view. Neurocase. 2005; 11(4): 243–245.
  5. Emre M, Aarsland D, Brown R, et al. Clinical diagnostic criteria for dementia associated with Parkinson's disease. Mov Disord. 2007; 22(12): 1689–707; quiz 1837.
  6. Wieczorek D, Sitek EJ, Wójcik J, et al. Łagodne zaburzenia funkcji poznawczych i otępienie w chorobie Parkinsona — obraz kliniczny i aktualne kryteria diagnostyczne. Pol Przeg Neurol. 2013; 9(3): 96–104.
  7. Lawson RA, Yarnall AJ, Duncan GW, et al. ICICLE-PD study group. Cognitive decline and quality of life in incident Parkinson's disease: the role of attention. Parkinsonism Relat Disord. 2016; 27: 47–53.
  8. Riedel O, Klotsche J, Spottke A, et al. Frequency of dementia, depression, and other neuropsychiatric symptoms in 1,449 outpatients with Parkinson's disease. J Neurol. 2010; 257(7): 1073–1082.
  9. Sitek EJ, Wójcik J, Wieczorek D, et al. Ocena neuropsychologiczna i neuropsychiatryczna w chorobie Parkinsona — specyfika badania i dobór metod diagnostycznych. Pol Przegl Neurol. 2013; 9(3): 105–112.
  10. Herlofson K, Lie SA, Arsland D, et al. Mortality and Parkinson disease: a community based study. Neurology. 2004; 62(6): 937–942.
  11. Brown RG, MacCarthy B, Gotham AM, et al. Depression and disability in Parkinson's disease: a follow-up of 132 cases. Psychol Med. 1988; 18(1): 49–55.
  12. Sławek J, Sobów T, Magierski R, Boczarska-Jedynak M, Opala G, Gorzkowska A. Zaburzenia neuropsychiatryczne. In: Sławek J, Fredmian A, Bugucki M, Opala G. ed. Choroba Parkinsona i inne zaburzenia ruchowe. Tom 1. Via Medica, 2012 : 130–171.
  13. Fénelon G, Alves G. Epidemiology of psychosis in Parkinson's disease. J Neurol Sci. 2010; 289(1-2): 12–17.
  14. Friedman JH, Factor S. Atypical antipsychotics in the treatment of drug-induced psychosis in Parkinson's disease. Mov Disord. 2001; 15(2): 201–211, doi: 10.1002/1531-8257(200003)15:2<201::aid-mds1001>3.0.co;2-d.
  15. Magierski R. Zaburzenia psychotyczne. In: Bogucki A, Gajos A. ed. Pozaruchowe objawy choroby Parkinsona. Via Medica, Gdańsk 2016: 17–35.
  16. Pistacchi M, Gioulis M, Contin F, et al. Cognitive profiles in mild cognitive impairment (MCI) patients associated with Parkinson's disease and cognitive disorders. Ann Indian Acad Neurol. 2015; 18(2): 200–205.
  17. Aarsland D, Bronnick K, Williams-Gray C, et al. Mild cognitive impairment in Parkinson disease: a multicenter pooled analysis. Neurology. 2010; 75(12): 1062–1069.
  18. Pfeiffer HCV, Løkkegaard A, Zoetmulder M, et al. Cognitive impairment in early-stage non-demented Parkinson's disease patients. Acta Neurol Scand. 2014; 129(5): 307–318.
  19. Aarsland D, Kurz MW. The epidemiology of dementia associated with Parkinson's disease. Brain Pathol. 2010; 20(3): 633–639.
  20. Sławek J, Wieczorek D. Zaburzenia poznawcze w chorobie Parkinsona: rozpowszechnienie, patogeneza i obraz kliniczny. In: Sobów T, Sławek J. ed. Zaburzenia poznawcze i psychiczne w chorobie Parkinsona i w innych zespołach parkinsonowskich. Continuo, Wrocław 2006: 33–74.
  21. Sitek EJ, Sławek J, Evans J. Mild cognitive impairment in Parkinson's disease: How much testing is needed for correct diagnosis? Basal Ganglia. 2014; 4(3-4): 89–94.
  22. Gasser AI, Calabrese P, Kalbe E, et al. Cognitive screening in Parkinson's disease: comparison of the Parkinson Neuropsychometric Dementia Assessment (PANDA) with 3 other short scales. Rev Neurol (Paris). 2016; 172(2): 138–145.
  23. Magierska J, Magierski R, Fendler W, et al. Clinical application of the Polish adaptation of the Montreal Cognitive Assessment (MoCA) test in screening for cognitive impairment. Neurol Neurochir Pol. 2012; 46(2): 130–139.
  24. Sławek J, Jasińska-Myga B, Wieczorek D. Zaburzenia poznawcze w chorobie Parkinsona. Pol Przegl Neurol. 2006; 2(4): 203–209.
  25. Skorvanek M, Goldman JG, Jahanshahi M, et al. members of the MDS Rating Scales Review Committee. Global scales for cognitive screening in Parkinson's disease: critique and recommendations. Mov Disord. 2018; 33(2): 208–218.
  26. Winblad B, Palmer K, Kivipelto M, et al. Mild cognitive impairment — beyond controversies, towards a consensus: report of the International Working Group on Mild Cognitive Impairment. J Intern Med. 2004; 256(3): 240–246.
  27. Litvan I, Aarsland D, Adler CH, et al. MDS Task Force on mild cognitive impairment in Parkinson's disease: critical review of PD-MCI. Mov Disord. 2011; 26(10): 1814–1824.
  28. Ganguli M, Dodge HH, Shen C, et al. Mild cognitive impairment, amnestic type: an epidemiologic study. Neurology. 2004; 63(1): 115–121.
  29. Litvan I, Goldman J, Tröster A, et al. Diagnostic criteria for mild cognitive impairment in Parkinson's disease: Movement Disorder Society Task Force guidelines. Mov Disord. 2012; 27(3): 349–356.
  30. Broeders M, de Bie RMA, Velseboer DC, et al. Evolution of mild cognitive impairment in Parkinson disease. Neurology. 2013; 81(4): 346–352.
  31. Aarsland D, Zaccai J, Brayne C. A systematic review of prevalence studies of dementia in Parkinson's disease. Mov Disord. 2005; 20(10): 1255–1263.
  32. Reid WGJ, Hely MA, Morris JGL, et al. Dementia in Parkinson's disease: a 20-year neuropsychological study (Sydney Multicentre Study). J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2011; 82(9): 1033–1037.
  33. Leverenz JB, Quinn JF, Zabetian C, et al. Cognitive impairment and dementia in patients with Parkinson disease. Curr Top Med Chem. 2009; 9(10): 903–912.
  34. Williams-Gray CH, Foltynie T, Brayne CEG, et al. Evolution of cognitive dysfunction in an incident Parkinson's disease cohort. Brain. 2007; 130(Pt 7): 1787–1798.
  35. Koepsell TD, Monsell SE. Reversion from mild cognitive impairment to normal or near-normal cognition: risk factors and prognosis. Neurology. 2012; 79(15): 1591–1598.
  36. Pedersen KF, Larsen JP, Tysnes OB, et al. Prognosis of mild cognitive impairment in early Parkinson disease: the Norwegian ParkWest study. JAMA Neurol. 2013; 70(5): 580–586.
  37. de Rijk MC, Tzourio C, Breteler MM, et al. Prevalence of parkinsonism and Parkinson's disease in Europe: the EUROPARKINSON Collaborative Study. European Community Concerted Action on the Epidemiology of Parkinson's disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1997; 62(1): 10–15.
  38. Perez F, Helmer C, Foubert-Samier A, et al. Risk of dementia in an elderly population of Parkinson's disease patients: a 15-year population-based study. Alzheimers Dement. 2012; 8(6): 463–469.
  39. Nombela C, Bustillo PJ, Castell PF, et al. Cognitive rehabilitation in Parkinson's disease: evidence from neuroimaging. Front Neurol. 2011; 2: 82.

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

 

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., Grupa Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel. +48 58 320 94 94, faks +48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl