Multimedialna platforma wiedzy medycznej Internetowa Księgarnia Medyczna Kalendarium Konferencji
Polski Przegląd Neurologiczny
MENU
Na skróty Zdeponuj artykuł Wytyczne dla autorów Ahead of print Recenzenci 2022

dostęp otwarty

Tom 13, Nr 4 (2017)
Artykuł przeglądowy
Opublikowany online: 2018-01-05
Pokaż PDF Pobierz plik PDF
Pobierz cytowanie

Zaburzenia snu w chorobie Alzheimera

Mariusz Siemiński1
Pol. Przegl. Neurol 2017;13(4):173-185.
Afiliacje
  1. Klinika Neurologii Dorosłych, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska

dostęp otwarty

Tom 13, Nr 4 (2017)
Artykuły przeglądowe
Opublikowany online: 2018-01-05

Streszczenie

Zaburzenia snu są istotnym, lecz często zaniedbywanym elementem obrazu klinicznego choroby Alzheimera (AD, Alzheimer’s disease). Istnieją przesłanki pozwalające sądzić, że zaburzenia snu (szerzej — zaburzenia rytmu snu i czuwania) mogą promować zjawiska sprzyjające rozwojowi procesu neurodegeneracyjnemu. Natomiast zmiany neuropatologiczne zachodzące w przebiegu choroby mogą prowadzić do zaburzeń rytmu okołodobowego. U chorych z AD współwystępują pierwotne zaburzenia snu. Leki stosowane w terapii AD nie pozostają bez wpływu na sen. Zrozumienie mechanizmów łączących zaburzenia snu z neurodegeneracją może pomóc w planowaniu działań profilaktycznych. Rozpoznanie zaburzeń snu wymaga przede wszystkim zebrania właściwego wywiadu, a w uzasadnionych przypadkach — wykorzystania aktygrafii bądź polisomnografii. Leczenie zaburzeń snu, zaplanowane adekwatnie do rozpoznania, może poprawić stan pacjenta pod względem emocjonalnym, poznawczym i behawioralnym. Lekarz i opiekun pacjenta z AD dysponują różnymi terapeutycznymi metodami farmakologicznymi i niefarmakologicznymi, których umiejętne zastosowanie może przynieść pozytywny efekt.

Streszczenie

Zaburzenia snu są istotnym, lecz często zaniedbywanym elementem obrazu klinicznego choroby Alzheimera (AD, Alzheimer’s disease). Istnieją przesłanki pozwalające sądzić, że zaburzenia snu (szerzej — zaburzenia rytmu snu i czuwania) mogą promować zjawiska sprzyjające rozwojowi procesu neurodegeneracyjnemu. Natomiast zmiany neuropatologiczne zachodzące w przebiegu choroby mogą prowadzić do zaburzeń rytmu okołodobowego. U chorych z AD współwystępują pierwotne zaburzenia snu. Leki stosowane w terapii AD nie pozostają bez wpływu na sen. Zrozumienie mechanizmów łączących zaburzenia snu z neurodegeneracją może pomóc w planowaniu działań profilaktycznych. Rozpoznanie zaburzeń snu wymaga przede wszystkim zebrania właściwego wywiadu, a w uzasadnionych przypadkach — wykorzystania aktygrafii bądź polisomnografii. Leczenie zaburzeń snu, zaplanowane adekwatnie do rozpoznania, może poprawić stan pacjenta pod względem emocjonalnym, poznawczym i behawioralnym. Lekarz i opiekun pacjenta z AD dysponują różnymi terapeutycznymi metodami farmakologicznymi i niefarmakologicznymi, których umiejętne zastosowanie może przynieść pozytywny efekt.

Pełny tekst:

Pokaż PDF Pobierz plik PDF
Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

choroba Alzheimera, zaburzenia snu, rytm okołodobowy, neurodegeneracja

Informacje o artykule
Tytuł

Zaburzenia snu w chorobie Alzheimera

Czasopismo

Polski Przegląd Neurologiczny

Numer

Tom 13, Nr 4 (2017)

Typ artykułu

Artykuł przeglądowy

Strony

173-185

Opublikowany online

2018-01-05

Wyświetlenia strony

1136

Wyświetlenia/pobrania artykułu

5799

Rekord bibliograficzny

Pol. Przegl. Neurol 2017;13(4):173-185.

Słowa kluczowe

choroba Alzheimera
zaburzenia snu
rytm okołodobowy
neurodegeneracja

Autorzy

Mariusz Siemiński

Referencje (75)
  1. Hippius H, Neundörfer G. The discovery of Alzheimer's disease. Dialogues Clin Neurosci. 2003; 5(1): 101–108.
    PubMed
  2. Guarnieri B, Adorni F, Musicco M, et al. Prevalence of sleep disturbances in mild cognitive impairment and dementing disorders: a multicenter Italian clinical cross-sectional study on 431 patients. Dement Geriatr Cogn Disord. 2012; 33(1): 50–58.
    CrossRefPubMed
  3. Little JT, Satlin A, Sunderland T, et al. Sundown syndrome in severely demented patients with probable Alzheimer's disease. J Geriatr Psychiatry Neurol. 1995; 8(2): 103–106.
    CrossRefPubMed
  4. Volicer L, Harper DG, Manning BC, et al. Sundowning and circadian rhythms in Alzheimer's disease. Am J Psychiatry. 2001; 158(5): 704–711.
    CrossRefPubMed
  5. Pollak CP, Perlick D, Linsner JP, et al. Sleep problems in the community elderly as predictors of death and nursing home placement. J Community Health. 1990; 15(2): 123–135.
    CrossRefPubMed
  6. Dale MC, Burns A, Panter L, et al. Factors affecting survival of elderly nursing home residents. Int J Geriatr Psychiatry. 2001; 16(1): 70–76, doi: 10.1002/1099-1166(200101)16:1<70::aid-gps277>3.0.co;2-6.
    PubMed
  7. Moran M, Lynch CA, Walsh C, et al. Sleep disturbance in mild to moderate Alzheimer's disease. Sleep Med. 2005; 6(4): 347–352.
    CrossRefPubMed
  8. Villa C, Ferini-Strambi L, Combi R. The Synergistic Relationship between Alzheimer's Disease and Sleep Disorders: An Update. J Alzheimers Dis. 2015; 46(3): 571–580.
    CrossRefPubMed
  9. Neikrug AB, Ancoli-Israel S. Sleep disorders in the older adult - a mini-review. Gerontology. 2010; 56(2): 181–189.
    CrossRefPubMed
  10. Espiritu JR. Aging-related sleep changes. Clin Geriatr Med. 2008; 24(1): 1–14, v.
    CrossRefPubMed
  11. Ohayon MM, Carskadon MA, Guilleminault C, et al. Meta-analysis of quantitative sleep parameters from childhood to old age in healthy individuals: developing normative sleep values across the human lifespan. Sleep. 2004; 27(7): 1255–1273.
    CrossRefPubMed
  12. Cho K. Chronic 'jet lag' produces temporal lobe atrophy and spatial cognitive deficits. Nat Neurosci. 2001; 4(6): 567–568.
    CrossRefPubMed
  13. Peter-Derex L, Yammine P, Bastuji H, et al. Sleep and Alzheimer's disease. Sleep Med Rev. 2015; 19: 29–38.
    CrossRefPubMed
  14. Schlosser Covell GE, Dhawan PS, Lee Iannotti JK, et al. Disrupted daytime activity and altered sleep-wake patterns may predict transition to mild cognitive impairment or dementia: a critically appraised topic. Neurologist. 2012; 18(6): 426–429.
    CrossRefPubMed
  15. Lim ASP, Ellison BA, Wang JL, et al. Sleep is related to neuron numbers in the ventrolateral preoptic/intermediate nucleus in older adults with and without Alzheimer's disease. Brain. 2014; 137(Pt 10): 2847–2861.
    CrossRefPubMed
  16. Nebes RD, Buysse DJ, Halligan EM, et al. Self-reported sleep quality predicts poor cognitive performance in healthy older adults. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2009; 64(2): 180–187.
    CrossRefPubMed
  17. Keage HA, Banks S, Yang KL, et al. What sleep characteristics predict cognitive decline in the elderly? Sleep Med. 2012; 13(7): 886–892.
    CrossRefPubMed
  18. Potvin O, Lorrain D, Forget H, et al. Sleep quality and 1-year incident cognitive impairment in community-dwelling older adults. Sleep. 2012; 35(4): 491–499.
    CrossRefPubMed
  19. Niu J, Han H, Wang Y, et al. Sleep quality and cognitive decline in a community of older adults in Daqing City, China. Sleep Med. 2016; 17: 69–74.
    CrossRefPubMed
  20. Lim ASP, Kowgier M, Yu L, et al. Sleep Fragmentation and the Risk of Incident Alzheimer's Disease and Cognitive Decline in Older Persons. Sleep. 2013; 36(7): 1027–1032.
    CrossRefPubMed
  21. Ooms S, Overeem S, Besse K, et al. Effect of 1 night of total sleep deprivation on cerebrospinal fluid β-amyloid 42 in healthy middle-aged men: a randomized clinical trial. JAMA Neurol. 2014; 71(8): 971–977.
    CrossRefPubMed
  22. Cedernaes J, Osorio RS, Varga AW, et al. Candidate mechanisms underlying the association between sleep-wake disruptions and Alzheimer's disease. Sleep Med Rev. 2017; 31: 102–111.
    CrossRefPubMed
  23. Xie L, Kang H, Xu Q, et al. Sleep drives metabolite clearance from the adult brain. Science. 2013; 342(6156): 373–377.
    CrossRefPubMed
  24. Di Meco A, Joshi YB, Praticò D. Sleep deprivation impairs memory, tau metabolism, and synaptic integrity of a mouse model of Alzheimer's disease with plaques and tangles. Neurobiol Aging. 2014; 35(8): 1813–1820.
    CrossRefPubMed
  25. Rothman SM, Herdener N, Frankola KA, et al. Chronic mild sleep restriction accentuates contextual memory impairments, and accumulations of cortical Aβ and pTau in a mouse model of Alzheimer's disease. Brain Res. 2013; 1529: 200–208.
    CrossRefPubMed
  26. Sultana R, Butterfield D. Role of oxidative stress in the progression of Alzheimer's disease. J Alzheimers Dis. 2010; 19(1): 341–353.
    CrossRefPubMed
  27. Zhang J, Zhu Y, Zhan G, et al. Extended wakefulness: compromised metabolics in and degeneration of locus ceruleus neurons. J Neurosci. 2014; 34(12): 4418–4431.
    CrossRefPubMed
  28. Silva RH, Abílio VC, Takatsu AL, et al. Role of hippocampal oxidative stress in memory deficits induced by sleep deprivation in mice. Neuropharmacology. 2004; 46(6): 895–903.
    CrossRefPubMed
  29. He J, Hsuchou H, He Yi, et al. Sleep restriction impairs blood-brain barrier function. J Neurosci. 2014; 34(44): 14697–14706.
    CrossRefPubMed
  30. Winkler EA, Nishida Y, Sagare AP, et al. GLUT1 reductions exacerbate Alzheimer's disease vasculo-neuronal dysfunction and degeneration. Nat Neurosci. 2015; 18(4): 521–530.
    CrossRefPubMed
  31. Coogan AN, Schutová B, Husung S, et al. The circadian system in Alzheimer's disease: disturbances, mechanisms, and opportunities. Biol Psychiatry. 2013; 74(5): 333–339.
    CrossRefPubMed
  32. Stopa EG, Volicer L, Kuo-Leblanc V, et al. Pathologic evaluation of the human suprachiasmatic nucleus in severe dementia. J Neuropathol Exp Neurol. 1999; 58(1): 29–39.
    CrossRefPubMed
  33. Harper DG, Stopa EG, McKee AC, et al. Dementia severity and Lewy bodies affect circadian rhythms in Alzheimer disease. Neurobiol Aging. 2004; 25(6): 771–781.
    CrossRefPubMed
  34. Harper DG, Stopa EG, Kuo-Leblanc V, et al. Dorsomedial SCN neuronal subpopulations subserve different functions in human dementia. Brain. 2008; 131(Pt 6): 1609–1617.
    CrossRefPubMed
  35. Mahlberg R, Walther S, Kalus P, et al. Pineal calcification in Alzheimer's disease: an in vivo study using computed tomography. Neurobiol Aging. 2008; 29(2): 203–209.
    CrossRefPubMed
  36. Liu RY, Zhou JN, van Heerikhuize J, et al. Decreased melatonin levels in postmortem cerebrospinal fluid in relation to aging, Alzheimer's disease, and apolipoprotein E-epsilon4/4 genotype. J Clin Endocrinol Metab. 1999; 84(1): 323–327.
    CrossRefPubMed
  37. Zhou JN, Liu RY, Kamphorst W, et al. Early neuropathological Alzheimer's changes in aged individuals are accompanied by decreased cerebrospinal fluid melatonin levels. J Pineal Res. 2003; 35(2): 125–130.
    CrossRefPubMed
  38. Lahiri DK, Chen D, Ge YW, et al. Dietary supplementation with melatonin reduces levels of amyloid beta-peptides in the murine cerebral cortex. J Pineal Res. 2004; 36(4): 224–231.
    CrossRefPubMed
  39. Matsubara E, Bryant-Thomas T, Pacheco Quinto J, et al. Melatonin increases survival and inhibits oxidative and amyloid pathology in a transgenic model of Alzheimer's disease. J Neurochem. 2003; 85(5): 1101–1108.
    CrossRefPubMed
  40. Rose KM, Beck C, Tsai PF, et al. Sleep disturbances and nocturnal agitation behaviors in older adults with dementia. Sleep. 2011; 34(6): 779–786.
    CrossRefPubMed
  41. Gehrman PR, Martin JL, Shochat T, et al. Sleep-disordered breathing and agitation in institutionalized adults with Alzheimer disease. Am J Geriatr Psychiatry. 2003; 11(4): 426–433.
    CrossRefPubMed
  42. Djonlagic I, Guo M, Matteis P, et al. Untreated sleep-disordered breathing: links to aging-related decline in sleep-dependent memory consolidation. PLoS One. 2014; 9(1): e85918.
    CrossRefPubMed
  43. Allen RP, Picchietti DL, Garcia-Borreguero D, et al. International Restless Legs Syndrome Study Group. Restless legs syndrome/Willis-Ekbom disease diagnostic criteria: updated International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG) consensus criteria--history, rationale, description, and significance. Sleep Med. 2014; 15(8): 860–873.
    CrossRefPubMed
  44. Klaffke S, Staedt J. Sundowning and circadian rhythm disorders in dementia. Acta Neurol Belg. 2006; 106(4): 168–175.
    PubMed
  45. Etcher L, Whall A, Kumar R, et al. Nonlinear indices of circadian changes in individuals with dementia and aggression. Psychiatry Res. 2012; 199(1): 77–78.
    CrossRefPubMed
  46. Gallagher-Thompson D, Brooks JO, Bliwise D, et al. The relations among caregiver stress, J Am Geriatr Soc. 1992; 40(8): 807–810.
    CrossRefPubMed
  47. Kanbayashi T, Sugiyama T, Aizawa R, et al. Effects of donepezil (Aricept) on the rapid eye movement sleep of normal subjects. Psychiatry Clin Neurosci. 2002; 56(3): 307–308.
    CrossRefPubMed
  48. Tractenberg RE, Singer CM, Cummings JL, et al. The Sleep Disorders Inventory: an instrument for studies of sleep disturbance in persons with Alzheimer's disease. J Sleep Res. 2003; 12(4): 331–337.
    CrossRefPubMed
  49. Boeve BF, Molano JR, Ferman TJ, et al. Validation of the Mayo Sleep Questionnaire to screen for REM sleep behavior disorder in a community-based sample. J Clin Sleep Med. 2013; 9(5): 475–480.
    CrossRefPubMed
  50. Ancoli-Israel S, Clopton P, Klauber MR, et al. Use of wrist activity for monitoring sleep/wake in demented nursing-home patients. Sleep. 1997; 20(1): 24–27.
    CrossRefPubMed
  51. Paavilainen P, Korhonen I, Lötjönen J, et al. Circadian activity rhythm in demented and non-demented nursing-home residents measured by telemetric actigraphy. J Sleep Res. 2005; 14(1): 61–68.
    CrossRefPubMed
  52. Kushida CA, Nichols DA, Holmes TH, et al. Effects of continuous positive airway pressure on neurocognitive function in obstructive sleep apnea patients: The Apnea Positive Pressure Long-term Efficacy Study (APPLES). Sleep. 2012; 35(12): 1593–1602.
    CrossRefPubMed
  53. Rosenzweig I, Glasser M, Crum WR, et al. Changes in Neurocognitive Architecture in Patients with Obstructive Sleep Apnea Treated with Continuous Positive Airway Pressure. EBioMedicine. 2016; 7: 221–229.
    CrossRefPubMed
  54. Ancoli-Israel S, Palmer BW, Cooke JR, et al. Cognitive effects of treating obstructive sleep apnea in Alzheimer's disease: a randomized controlled study. J Am Geriatr Soc. 2008; 56(11): 2076–2081.
    CrossRefPubMed
  55. Winkelman JW, Armstrong MJ, Allen RP, et al. Practice guideline summary: Treatment of restless legs syndrome in adults: Report of the Guideline Development, Dissemination, and Implementation Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2016; 87(24): 2585–2593.
    CrossRefPubMed
  56. Stoner SC, Dahmen MM, Makos M, et al. An exploratory retrospective evaluation of ropinirole-associated psychotic symptoms in an outpatient population treated for restless legs syndrome or Parkinson's disease. Ann Pharmacother. 2009; 43(9): 1426–1432.
    CrossRefPubMed
  57. Singer C, Tractenberg RE, Kaye J, et al. Alzheimer's Disease Cooperative Study. A multicenter, placebo-controlled trial of melatonin for sleep disturbance in Alzheimer's disease. Sleep. 2003; 26(7): 893–901.
    CrossRefPubMed
  58. Wade AG, Farmer M, Harari G, et al. Add-on prolonged-release melatonin for cognitive function and sleep in mild to moderate Alzheimer's disease: a 6-month, randomized, placebo-controlled, multicenter trial. Clin Interv Aging. 2014; 9: 947–961.
    CrossRefPubMed
  59. Gehrman PR, Connor DJ, Martin JL, et al. Melatonin fails to improve sleep or agitation in double-blind randomized placebo-controlled trial of institutionalized patients with Alzheimer disease. Am J Geriatr Psychiatry. 2009; 17(2): 166–169.
    CrossRefPubMed
  60. McCleery J, Cohen DA, Sharpley AL. Pharmacotherapies for sleep disturbances in Alzheimer's disease. Cochrane Database Syst Rev. 2014(3): CD009178.
    CrossRefPubMed
  61. Zhang W, Chen Xy, Su Sw, et al. Exogenous melatonin for sleep disorders in neurodegenerative diseases: a meta-analysis of randomized clinical trials. Neurol Sci. 2016; 37(1): 57–65.
    CrossRefPubMed
  62. Defrancesco M, Marksteiner J, Fleischhacker WW, et al. Use of Benzodiazepines in Alzheimer's Disease: A Systematic Review of Literature. Int J Neuropsychopharmacol. 2015; 18(10): pyv055.
    CrossRefPubMed
  63. Yin Y, Liu Y, Zhuang J, et al. Low-Dose Atypical Antipsychotic Risperidone Improves the 5-Year Outcome in Alzheimer's Disease Patients with Sleep Disturbances. Pharmacology. 2015; 96(3-4): 155–162.
    CrossRefPubMed
  64. Meguro K, Meguro M, Tanaka Y, et al. Risperidone is effective for wandering and disturbed sleep/wake patterns in Alzheimer's disease. J Geriatr Psychiatry Neurol. 2004; 17(2): 61–67.
    CrossRefPubMed
  65. Wirz-Justice A, Werth E, Savaskan E, et al. Haloperidol disrupts, clozapine reinstates the circadian rest-activity cycle in a patient with early-onset Alzheimer disease. Alzheimer Dis Assoc Disord. 2000; 14(4): 212–215.
    CrossRefPubMed
  66. Savaskan E, Schnitzler C, Schröder C, et al. Treatment of behavioural, cognitive and circadian rest-activity cycle disturbances in Alzheimer's disease: haloperidol vs. quetiapine. Int J Neuropsychopharmacol. 2006; 9(5): 507–516.
    CrossRefPubMed
  67. Alessi CA, Martin JL, Webber AP, et al. Randomized, controlled trial of a nonpharmacological intervention to improve abnormal sleep/wake patterns in nursing home residents. J Am Geriatr Soc. 2005; 53(5): 803–810.
    CrossRefPubMed
  68. Richards KC, Beck C, O'Sullivan PS, et al. Effect of individualized social activity on sleep in nursing home residents with dementia. J Am Geriatr Soc. 2005; 53(9): 1510–1517.
    CrossRefPubMed
  69. Figueiro MG, Plitnick BA, Lok A, et al. Tailored lighting intervention improves measures of sleep, depression, and agitation in persons with Alzheimer's disease and related dementia living in long-term care facilities. Clin Interv Aging. 2014; 9: 1527–1537.
    CrossRefPubMed
  70. Burns A, Allen H, Tomenson B, et al. Bright light therapy for agitation in dementia: a randomized controlled trial. Int Psychogeriatr. 2009; 21(4): 711–721.
    CrossRefPubMed
  71. Dowling GA, Burr RL, Van Someren EJW, et al. Melatonin and bright-light treatment for rest-activity disruption in institutionalized patients with Alzheimer's disease. J Am Geriatr Soc. 2008; 56(2): 239–246.
    CrossRefPubMed
  72. McCurry SM, Pike KC, Vitiello MV, et al. Increasing walking and bright light exposure to improve sleep in community-dwelling persons with Alzheimer's disease: results of a randomized, controlled trial. J Am Geriatr Soc. 2011; 59(8): 1393–1402.
    CrossRefPubMed
  73. Moraes Wd, Poyares DR, Guilleminault C, et al. The effect of donepezil on sleep and REM sleep EEG in patients with Alzheimer disease: a double-blind placebo-controlled study. Sleep. 2006; 29(2): 199–205.
    CrossRefPubMed
  74. Moraes W, Poyares D, Sukys-Claudino L, et al. Donepezil improves obstructive sleep apnea in Alzheimer disease: a double-blind, placebo-controlled study. Chest. 2008; 133(3): 677–683.
    CrossRefPubMed
  75. Ishikawa I, Shinno H, Ando N, et al. The effect of memantine on sleep architecture and psychiatric symptoms in patients with Alzheimer's disease. Acta Neuropsychiatr. 2016; 28(3): 157–164.
    CrossRefPubMed

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

 

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., Grupa Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel. +48 58 320 94 94, faks +48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl