Wyszuk. zaawans.

Tom 13, Nr 1 (2017)
Artykuł przeglądowy
Opublikowany online: 2017-06-02

dostęp otwarty

Pokaż PDF Pobierz plik PDF Pokaż HTML
Wyświetlenia strony 1066
Wyświetlenia/pobrania artykułu 16384
Pobierz cytowanie

Eksport do Mediów Społecznościowych

Eksport do Mediów Społecznościowych

Ból głowy z nadużywania leków

Maria Łukasik
Pol. Przegl. Neurol 2017;13(1):17-25.

Streszczenie

Ból głowy z nadużywania leków (MOH, medication overuse headache) jest schorzeniem, które w znacznym stopniu upośledza codzienną aktywność. Warunkiem rozpoznania jest współistnienie przewlekłego bólu głowy u osoby predysponowanej z nadużywaniem doraźnych leków przeciwbólowych, zazwyczaj z powodu samoistnego bólu głowy. Nadużywane leki prowadzące do MOH to najczęściej środki przeciwbólowe (proste i złożone), tryptany, pochodne ergotaminy i opioidy. Mimo że szczegółowe mechanizmy nie są znane, to wiadomo, że patofizjologia MOH ma związek z dysfunkcją układów nagrody i nocyceptywnego powodującą, że nadużycie środków przeciwbólowych odwracalnie obniża próg bólu. Ze względu na niewielką liczbę wiarygodnych badań klinicznych podstawą zaleceń terapeutycznych w MOH są przede wszystkim opinie ekspertów. Kluczowe w leczeniu wydaje się poinformowanie chorego o istocie schorzenia, odstawienie nadużywanego leku (nagłe lub stopniowe) oraz wdrożenie leczenia profilaktycznego, uwzględniającego rodzaj samoistnego bólu głowy, który spowodował nadużycie leków doraźnych. W przypadku wystąpienia objawów z odstawienia, w tym nasilenia bólu głowy, można rozważyć krótkotrwałą kortykosteroidoterapię. Wydaje się, że dla skuteczności terapii nie ma znaczenia, czy odstawianie leku przeciwbólowego prowadzi się w warunkach szpitalnych czy ambulatoryjnych oraz czy prowadzi je lekarz rodzinny czy neurolog. Sugeruje się jednak, aby na czas detoksykacji hospitalizować chorych nadużywających leków działających ośrodkowo i u których spodziewane są nasilone objawy z odstawienia. Podkreśla się potrzebę zakrojonych na szeroka skalę badań farmakoklinicznych, które pozwoliłyby ustalić najkorzystniejszy algorytm postępowanie w tej grupie chorych

Słowa kluczowe: ból głowy z nadużywania lekówprzewlekły ból głowyleczeniepatofizjologia

Pełna treść:

Pokaż HTML Pokaż PDF Pobierz plik PDF

Referencje

  1. Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS). The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition (beta version). Cephalalgia. 2013; 33(9): 629–808.
    CrossRefPubMed
  2. Peters GA, Horton BT. Headache; with special reference to the excessive use of ergotamine tartrate and dihydroergotamine. J Lab Clin Med. 1950; 36(6): 972–973.
    PubMed
  3. Headache Classification Committee of the International Headache Society. The International Classification of Headache Disorders 2nd edition. Cephalalgia. 2004; 24(suppl 1): 1–160.
  4. Bahra A, Walsh M, Menon S, et al. Does chronic daily headache arise de novo in association with regular use of analgesics? Headache. 2003; 43(3): 179–190.
    PubMed
  5. Straube A, Pfaffenrath V, Ladwig KH, et al. Prevalence of chronic migraine and medication overuse headache in Germany--the German DMKG headache study. Cephalalgia. 2010; 30(2): 207–213.
    CrossRefPubMed
  6. Kulkarni GB, Rao GN, Gururaj G, et al. Headache disorders and public ill-health in India: prevalence estimates in Karnataka State. J Headache Pain. 2015; 16: 67.
    CrossRefPubMed
  7. Colás R, Muñoz P, Temprano R, et al. Chronic daily headache with analgesic overuse: epidemiology and impact on quality of life. Neurology. 2004; 62(8): 1338–1342.
    PubMed
  8. Grande RB, Aaseth K, Gulbrandsen P, et al. Prevalence of primary chronic headache in a population-based sample of 30- to 44-year-old persons. The Akershus study of chronic headache. Neuroepidemiology. 2008; 30(2): 76–83.
    CrossRefPubMed
  9. Aaseth K, Grande RB, Kvaerner KJ, et al. Prevalence of secondary chronic headaches in a population-based sample of 30-44-year-old persons. The Akershus study of chronic headache. Cephalalgia. 2008; 28(7): 705–713.
    CrossRefPubMed
  10. Ayzenberg I, Obermann M, Nyhuis P, et al. Central sensitization of the trigeminal and somatic nociceptive systems in medication overuse headache mainly involves cerebral supraspinal structures. Cephalalgia. 2006; 26(9): 1106–1114.
    CrossRefPubMed
  11. Mbewe E, Zairemthiama P, Paul R, et al. The epidemiology of primary headache disorders in Zambia: a population-based door-to-door survey. J Headache Pain. 2015; 16: 515.
    CrossRefPubMed
  12. Jonsson P, Hedenrud T, Linde M. Epidemiology of medication overuse headache in the general Swedish population. Cephalalgia. 2011; 31(9): 1015–1022.
    CrossRefPubMed
  13. Kristoffersen ES, Lundqvist C. Medication-overuse headache: a review. J Pain Res. 2014; 7: 367–378.
    CrossRefPubMed
  14. Jonsson P, Linde M, Hensing G, et al. Sociodemographic differences in medication use, health-care contacts and sickness absence among individuals with medication-overuse headache. J Headache Pain. 2012; 13(4): 281–290.
    CrossRefPubMed
  15. Hagen K, Vatten L, Stovner LJ, et al. Low socio-economic status is associated with increased risk of frequent headache: a prospective study of 22718 adults in Norway. Cephalalgia. 2002; 22(8): 672–679.
    CrossRefPubMed
  16. Westergaard ML, Glümer C, Hansen EH, et al. Prevalence of chronic headache with and without medication overuse: associations with socioeconomic position and physical and mental health status. Pain. 2014; 155(10): 2005–2013.
    CrossRefPubMed
  17. Cevoli S, Sancisi E, Grimaldi D, et al. Family history for chronic headache and drug overuse as a risk factor for headache chronification. Headache. 2009; 49(3): 412–418.
    CrossRefPubMed
  18. Hagen K, Linde M, Steiner TJ, et al. Risk factors for medication-overuse headache: an 11-year follow-up study. The Nord-Trøndelag Health Studies. Pain. 2012; 153(1): 56–61.
    CrossRefPubMed
  19. Westergaard ML, Munksgaard SB, Bendtsen L, et al. Medication-overuse headache: a perspective review. Ther Adv Drug Saf. 2016; 7(4): 147–158.
    CrossRefPubMed
  20. van der Stelt M, Di Marzo V. The endocannabinoid system in the basal ganglia and in the mesolimbic reward system: implications for neurological and psychiatric disorders. Eur J Pharmacol. 2003; 480(1-3): 133–150.
    PubMed
  21. le Grand SM, Supornsilpchai W, Saengjaroentham C, et al. Serotonin depletion leads to cortical hyperexcitability and trigeminal nociceptive facilitation via the nitric oxide pathway. Headache. 2011; 51(7): 1152–1160.
    CrossRefPubMed
  22. Coppola G, Currà A, Di Lorenzo C, et al. Abnormal cortical responses to somatosensory stimulation in medication-overuse headache. BMC Neurol. 2010; 10: 126.
    CrossRefPubMed
  23. Munksgaard SB, Bendtsen L, Jensen RH. Modulation of central sensitisation by detoxification in MOH: results of a 12-month detoxification study. Cephalalgia. 2013; 33(7): 444–453.
    CrossRefPubMed
  24. Fumal A, Laureys S, Di Clemente L, et al. Orbitofrontal cortex involvement in chronic analgesic-overuse headache evolving from episodic migraine. Brain. 2006; 129(Pt 2): 543–550.
    CrossRefPubMed
  25. Ferraro S, Grazzi L, Muffatti R, et al. In medication-overuse headache, fMRI shows long-lasting dysfunction in midbrain areas. Headache. 2012; 52(10): 1520–1534.
    CrossRefPubMed
  26. Riederer F, Schaer M, Gantenbein AR, et al. Cortical Alterations in Medication-Overuse Headache. Headache. 2017; 57(2): 255–265.
    CrossRefPubMed
  27. Zwart JA, Dyb G, Hagen K, et al. Analgesic use: a predictor of chronic pain and medication overuse headache: the Head-HUNT Study. Neurology. 2003; 61(2): 160–164.
    PubMed
  28. Shand B, Goicochea MT, Valenzuela R, et al. COMOESTAS CONSORTIUM. Clinical and Demographical Characteristics of Patients with Medication Overuse Headache in Argentina and Chile: Analysis of the Latin American Section of COMOESTAS Project. J Headache Pain. 2015; 16: 83.
    CrossRefPubMed
  29. von Euler M, Keshani S, Baatz K, et al. Utilization of triptans in Sweden; analyses of over the counter and prescription sales. Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2014; 23(12): 1288–1293.
    CrossRefPubMed
  30. Thorlund K, Sun-Edelstein C, Druyts E, et al. Risk of medication overuse headache across classes of treatments for acute migraine. J Headache Pain. 2016; 17(1): 107.
    CrossRefPubMed
  31. Bigal ME, Serrano D, Buse D, et al. Acute migraine medications and evolution from episodic to chronic migraine: a longitudinal population-based study. Headache. 2008; 48(8): 1157–1168.
    CrossRefPubMed
  32. Johnson JL, Hutchinson MR, Williams DB, et al. Medication-overuse headache and opioid-induced hyperalgesia: A review of mechanisms, a neuroimmune hypothesis and a novel approach to treatment. Cephalalgia. 2013; 33(1): 52–64.
    CrossRefPubMed
  33. Radat F, Creac'h C, Guegan-Massardier E, et al. Behavioral dependence in patients with medication overuse headache: a cross-sectional study in consulting patients using the DSM-IV criteria. Headache. 2008; 48(7): 1026–1036.
    CrossRefPubMed
  34. Lauwerier E, Paemeleire K, Van Damme S, et al. Medication use in patients with migraine and medication-overuse headache: the role of problem-solving and attitudes about pain medication. Pain. 2011; 152(6): 1334–1339.
    CrossRefPubMed
  35. Lundqvist C, Aaseth K, Grande RB, et al. The severity of dependence score correlates with medication overuse in persons with secondary chronic headaches. The Akershus study of chronic headache. Pain. 2010; 148(3): 487–491.
    CrossRefPubMed
  36. Lundqvist C, Benth JŠ, Grande RB, et al. An adapted Severity of Dependence Scale is valid for the detection of medication overuse: the Akershus study of chronic headache. Eur J Neurol. 2011; 18(3): 512–518.
    CrossRefPubMed
  37. Lundqvist C, Grande RB, Aaseth K, et al. Dependence scores predict prognosis of medication overuse headache: a prospective cohort from the Akershus study of chronic headache. Pain. 2012; 153(3): 682–686.
    CrossRefPubMed
  38. Evers S, Jensen R. European Federation of Neurological Societies. Treatment of medication overuse headache--guideline of the EFNS headache panel. Eur J Neurol. 2011; 18(9): 1115–1121.
    CrossRefPubMed
  39. Perrotta A, Arce-Leal N, Tassorelli C, et al. Acute reduction of anandamide-hydrolase (FAAH) activity is coupled with a reduction of nociceptive pathways facilitation in medication-overuse headache subjects after withdrawal treatment. Headache. 2012; 52(9): 1350–1361.
    CrossRefPubMed
  40. Kristoffersen ES, Lundqvist C. Medication-overuse headache: epidemiology, diagnosis and treatment. Ther Adv Drug Saf. 2014; 5(2): 87–99.
    CrossRefPubMed
  41. Aurora SK, Dodick DW, Turkel CK, et al. PREEMPT Chronic Migraine Study Group. OnabotulinumtoxinA for treatment of chronic migraine: results from the double-blind, randomized, placebo-controlled phase of the PREEMPT 1 trial. Cephalalgia. 2010; 30(7): 793–803.
    CrossRefPubMed
  42. Diener HC, Dodick DW, Aurora SK, et al. PREEMPT 2 Chronic Migraine Study Group. OnabotulinumtoxinA for treatment of chronic migraine: results from the double-blind, randomized, placebo-controlled phase of the PREEMPT 2 trial. Cephalalgia. 2010; 30(7): 804–814.
    CrossRefPubMed
  43. Diener HC, Bussone G, Van Oene JC, et al. TOPMAT-MIG-201(TOP-CHROME) Study Group. Topiramate reduces headache days in chronic migraine: a randomized, double-blind, placebo-controlled study. Cephalalgia. 2007; 27(7): 814–823.
    CrossRefPubMed
  44. Silberstein SD, Lipton RB, Dodick DW, et al. Topiramate Chronic Migraine Study Group. Efficacy and safety of topiramate for the treatment of chronic migraine: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Headache. 2007; 47(2): 170–180.
    CrossRefPubMed
  45. Diener HC, Dodick DW, Goadsby PJ, et al. Utility of topiramate for the treatment of patients with chronic migraine in the presence or absence of acute medication overuse. Cephalalgia. 2009; 29(10): 1021–1027.
    CrossRefPubMed
  46. Munksgaard SB, Bendtsen L, Jensen RH. Detoxification of medication-overuse headache by a multidisciplinary treatment programme is highly effective: a comparison of two consecutive treatment methods in an open-label design. Cephalalgia. 2012; 32(11): 834–844.
    CrossRefPubMed
  47. Rossi P, Faroni JV, Nappi G. Short-term effectiveness of simple advice as a withdrawal strategy in simple and complicated medication overuse headache. Eur J Neurol. 2011; 18(3): 396–401.
    CrossRefPubMed
  48. Grande RB, Aaseth K, Benth JŠ, et al. Reduction in medication-overuse headache after short information. The Akershus study of chronic headache. Eur J Neurol. 2011; 18(1): 129–137.
    CrossRefPubMed
  49. Chiang CC, Schwedt TJ, Wang SJ, et al. Treatment of medication-overuse headache: A systematic review. Cephalalgia. 2016; 36(4): 371–386.
    CrossRefPubMed
  50. Limmroth V, Katsarava Z, Fritsche G, et al. Clinical features of withdrawal headache following overuse of triptans and other headache drugs. Neurology. 2001; 57(9): 1694–1698.
    PubMed
  51. Grazzi L, Andrasik F, Usai S, et al. In-patient vs. day-hospital withdrawal treatment for chronic migraine with medication overuse and disability assessment: results at one-year follow-up. Neurol Sci. 2008; 29(Suppl 1): S161–S163.
    CrossRefPubMed
  52. Kristoffersen ES, Straand J, Benth JS, et al. Study protocol: brief intervention for medication overuse headache--a double-blinded cluster randomised parallel controlled trial in primary care. BMC Neurol. 2012; 12: 70.
    CrossRefPubMed
  53. Kristoffersen ES, Aaseth K, Grande RB, et al. Management of secondary chronic headache in the general population: the Akershus study of chronic headache. J Headache Pain. 2013; 14: 5.
    CrossRefPubMed
  54. Hedenrud T, Babic N, Jonsson P. Medication overuse headache: self-perceived and actual knowledge among pharmacy staff. Headache. 2014; 54(6): 1019–1025.
    CrossRefPubMed
  55. Landy SH, Baker JD. Divalproex ER prophylaxis in migraineurs with probable chronic migraine and probable medication-overuse headache: a case series. Pain Pract. 2004; 4(4): 292–294.
    CrossRefPubMed
  56. Rizzato B, Leone G, Misaggi G, et al. Efficacy and tolerability of pregabalin versus topiramate in the prophylaxis of chronic daily headache with analgesic overuse: an open-label prospective study. Clin Neuropharmacol. 2011; 34(2): 74–78.
    CrossRefPubMed
  57. Serra G, Marchioretto F. Occipital nerve stimulation for chronic migraine: a randomized trial. Pain Physician. 2012; 15(3): 245–253.
    PubMed
  58. Tobin JA, Flitman SS. Occipital nerve blocks: effect of symptomatic medication: overuse and headache type on failure rate. Headache. 2009; 49(10): 1479–1485.
    CrossRefPubMed
  59. Diener HC. Detoxification for medication overuse headache is not necessary. Cephalalgia. 2012; 32(5): 423–427.
    CrossRefPubMed
  60. Tepper SJ. Medication-overuse headache. Neurology. 2012; 81: e1–e2.
  61. Munksgaard SB, Jensen RH. Medication overuse headache. Headache. 2014; 54(7): 1251–1257.
    CrossRefPubMed
  62. Rossi P, Jensen R, Nappi G, et al. COMOESTAS Consortium. A narrative review on the management of medication overuse headache: the steep road from experience to evidence. J Headache Pain. 2009; 10(6): 407–417.
    CrossRefPubMed
  63. Krymchantowski AV, Moreira PF. Out-patient detoxification in chronic migraine: comparison of strategies. Cephalalgia. 2003; 23(10): 982–993.
    CrossRefPubMed
  64. Rossi P, Di Lorenzo C, Faroni J, et al. Advice alone vs. structured detoxification programmes for medication overuse headache: a prospective, randomized, open-label trial in transformed migraine patients with low medical needs. Cephalalgia. 2006; 26(9): 1097–1105.
    CrossRefPubMed
  65. Kristoffersen ES, Straand J, Vetvik KG, et al. Brief intervention by general practitioners for medication-overuse headache, follow-up after 6 months: a pragmatic cluster-randomised controlled trial. J Neurol. 2016; 263(2): 344–353.
    CrossRefPubMed
  66. Luedtke K, Allers A, Schulte LH, et al. Efficacy of interventions used by physiotherapists for patients with headache and migraine-systematic review and meta-analysis. Cephalalgia. 2016; 36(5): 474–492.
    CrossRefPubMed
  67. Kaiser RS, Mooreville M, Kannan K. Psychological Interventions for the Management of Chronic Pain: a Review of Current Evidence. Curr Pain Headache Rep. 2015; 19(9): 43.
    CrossRefPubMed
  68. Katsarava Z, Muessig M, Dzagnidze A, et al. Medication overuse headache: rates and predictors for relapse in a 4-year prospective study. Cephalalgia. 2005; 25(1): 12–15.
    CrossRefPubMed
  69. Hagen K, Albretsen C, Vilming ST, et al. Management of medication overuse headache: 1-year randomized multicentre open-label trial. Cephalalgia. 2009; 29(2): 221–232.
    CrossRefPubMed
  70. Sances G, Ghiotto N, Galli F, et al. Risk factors in medication-overuse headache: a 1-year follow-up study (care II protocol). Cephalalgia. 2010; 30(3): 329–336.
    CrossRefPubMed
  71. Zidverc-Trajkovic J, Pekmezovic T, Jovanovic Z, et al. Medication overuse headache: clinical features predicting treatment outcome at 1-year follow-up. Cephalalgia. 2007; 27(11): 1219–1225.
    CrossRefPubMed
  72. Fontanillas N, Colás R, Muñoz P, et al. Long-term evolution of chronic daily headache with medication overuse in the general population. Headache. 2010; 50(6): 981–988.
    CrossRefPubMed
  73. Sances G, Ghiotto N, Galli F, et al. Risk factors in medication-overuse headache: a 1-year follow-up study (care II protocol). Cephalalgia. 2010; 30(3): 329–336.
    CrossRefPubMed
  74. Sances G, Galli F, Ghiotto N, et al. Factors associated with a negative outcome of medication-overuse headache: A 3-year follow-up (the ‘‘CARE’’ protocol). Cephalalgia. 2013; 33: 431–443.
  75. de Goffau MJ, Klaver ARE, Willemsen MG, et al. The effectiveness of treatments for patients with medication overuse headache; a systematic review and meta-analysis. J Pain. 2016 [Epub ahead of print].
    CrossRefPubMed

Informacje o plikach cookie

Niezbędne pliki cookie

Zawsze aktywne

Te pliki cookie są niezbędne do prawidłowego wyświetlania i działania strony internetowej. Zablokowanie ich może spowodować nieprawidłowe działanie strony.

Analityczne pliki cookie

W ramach naszej strony internetowej korzystamy z narzędzi analitycznych, takich jak Google Analytics, które umożliwiają nam weryfikację ruchu na stronie internetowej. Narzędzia te mogą wymagać użycia plików cookie.

Społecznościowe pliki cookie

Są to pliki cookie powiązane z portalami społecznościowymi, z których korzystamy. Zaakceptowanie ich pozwoli na powiązanie Twojej wizyty na stronie z naszymi profilami w mediach społecznościowych.

Marketingowe pliki cookie

Są to pliki cookie odpowiedzialne za prowadzenie działań reklamowych i marketingowych - zgoda na ich wykorzystanie pozwoli nam kierować do Ciebie reklamy, bazujące na podstawie Twoich wcześniejszych aktywności w ramach naszej stronie internetowej.

Copyright © 2023-2024 Via Medica Regulamin Polityka cookies Polityka prywatności Nota prawna