Najnowsze rekomendacje w leczeniu choroby Gauchera
Streszczenie
Choroba Gauchera (GD) jest najczęściej występującą lizosomalną chorobą spichrzeniową, dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny. Patofizjologia tej jednostki chorobowej opiera się na krytycznym niedoborze lub całkowitym braku enzymu lizosomalnego glukocerebrozydazy. Choroba prowadzi do spichrzania substratu tego enzymu - glukozyloceramidu. Glukozyloceramid odkłada się przede wszystkim w makrofagach, które zamieniają się w komórki Gauchera i naciekają szpik kostny oraz narządy miąższowe, zaburzając ich funkcję. Prowadzi to do najczęściej obserwowanych objawów jakimi są: hepatosplenomegalia, niedokrwistość, małopłytkowość, skłonność do krwawień i infekcji. GD towarzyszą także poważne dysfunkcje neurologiczne, których patofizjologia nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Heterogenny fenotyp oraz zróżnicowany wiek ujawniania się zaburzeń doprowadził do podziału GD na 3 podtypy, z których pierwszy (GD1) występuje najczęściej i pozbawiony jest zaburzeń neurologicznych. W typie drugim zaburzenia pojawiają się już w okresie płodowym, a szybkie narastanie dysfunkcji neurologicznych prowadzi do śmierci w okresie wczesnodziecięcym. Symptomatologia typu 3 przypomina typ 1, ale obecne są także objawy neurologiczne. Z powodu wielonarządowych dysfunkcji terapia GD jest trudna. Celem niniejszej pracy jest przegląd aktualnie dostępnych i zalecanych metod terapeutycznych u pacjentów z chorobą Gauchera. Obecnie stosuje się przede wszystkim leczenie dążące do zwiększenia aktywności glukocerebrozydazy, bądź zmniejszenia biosyntezy glukozyloceramidu. Główną metodą terapeutyczną jest enzymatyczna terapia zastępcza (ERT). Dotychczas zaakceptowano trzy preparaty: imiglucerazę, welaglucerazę alfa oraz taliglucerazę alfa. Dobre rezultaty przynosi również terapia redukcji substratu (SRT) opierającą się na inhibitorach syntazy glukozyloceramidu, preparatach eliglustat lub miglustat. Konieczna jest także terapia wspomagająca towarzyszących dolegliwości dotyczących szczególnie układu kostnego, krwiotwórczego i nerwowego. Rozważa się również zastosowanie transplantacji komórek krwiotwórczych (ang. hematopoietic stem cell transplantation, HSCT), terapii genowej i chaperonów farmakologicznych.
Słowa kluczowe: choroba Gaucheralizosomalna choroba spichrzeniowaglukocerebrozydazagen GBA 1enzymatyczna terapia zastępcza
Referencje
- Kong W, Lu C, Ding Y, et al. Update of treatment for Gaucher disease. Eur J Pharmacol. 2022; 926: 175023.
- Orphanet: Diseases. https://www.orpha.net/consor/cgibin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=644 (26.03.2024).
- Stirnemann J, Belmatoug N, Camou F, et al. A review of Gaucher disease pathophysiology, clinical presentation and treatments. Int J Mol Sci. 2017; 18(2): 441.
- Weinreb NJ, Goker-Alpan O, Kishnani PS, et al. The diagnosis and management of Gaucher disease in pediatric patients: where do we go from here? Mol Genet Metab. 2022; 136(1): 4–21.
- Sumskiene E, Machaczka M. Jak rozpoznawać i leczyć chorobę Gauchera: zarys patofizjologii. https://journals viamedica pl/acta_haematologica_polonica/article/download (26.03.2024).
- Stelmach M. W leczeniu choroby Gauchera nie ustępujemy krajom Europy. https://www.termedia.pl/neurologia/W-leczeniu- choroby-Gauchera-nie-ustepujemy-krajom-Europy-Zachodniej,47594.html (17.01.2024).
- Hruska KS, LaMarca ME, Scott CR, et al. Gaucher disease: mutation and polymorphism spectrum in the glucocerebrosidase gene (GBA). Hum Mutat. 2008; 29(5): 567–583.
- Hasiński P, Bik-Multanowski M, Koba-Wszędobył M, et al. Choroba Gauchera – zalecenia dotyczące rozpoznawania, leczenia i monitorowania. Acta Haematologica Polonica. 2017; 48(4): 222–261.
- Giuffrida G, Markovic U, Condorelli A, et al. Glucosylsphingosine (Lyso-Gb1) as a reliable biomarker in Gaucher disease: a narrative review. Orphanet J Rare Dis. 2023; 18(1): 27.
- Jadanowski, K., Budrewicz, S. and Koziorowska-Gawron, E. Zaburzenia gałkoruchowe w chorobach ośrodkowego układu nerwowego. https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/19922/15625 (26.03.2024).
- Tylki-Szymańska A, Vellodi A, El-Beshlawy A, et al. Neuronopathic Gaucher disease: demographic and clinical features of 131 patients enrolled in the International Collaborative Gaucher Group Neurological Outcomes Subregistry. J Inherit Metab Dis. 2010; 33(4): 339–346.
- Kaplan P, Baris H, De Meirleir L, et al. Revised recommendations for the management of Gaucher disease in children. Eur J Pediatr. 2013; 172(4): 447–458.
- Puri R, Kapoor S, Kishnani P, et al. Diagnosis and management of Gaucher disease in india – consensus guidelines of the gaucher disease task force of the society for indian academy of medical genetics and the indian academy of pediatrics. Indian Pediatrics. 2018; 55(2): 143–153.
- Anurathapan U, Tim-Aroon T, Zhang W, et al. Comprehensive and long-term outcomes of enzyme replacement therapy followed by stem cell transplantation in children with Gaucher disease type 1 and 3. Pediatr Blood Cancer. 2023; 70(3): e30149.
- Nalysnyk L, Rotella P, Simeone JC, et al. Gaucher disease epidemiology and natural history: a comprehensive review of the literature. Hematology. 2017; 22(2): 65–73.
- Derralynn Hughes MD, Ellen Sidransky; Gaucher disease: treatment. https://www.uptodate.com/contents/gaucher-disease-treatment?search=Gaucher+disease%3A+Treatment (16.03.2024).
- Hertz E, Chen Yu, Sidransky E. Gaucher disease provides a unique window into Parkinson disease pathogenesis. Nat Rev Neurol. 2024; 20(9): 526–540.
- Do J, McKinney C, Sharma P, et al. Glucocerebrosidase and its relevance to Parkinson disease. Mol Neurodegener. 2019; 14(1): 36.
- Revel-Vilk S, Szer J, Mehta A, et al. How we manage Gaucher Disease in the era of choices. Br J Haematol. 2018; 182(4): 467–480.
- Enzyme Replacement Therapy. https://www.gaucherdisease.org/gaucher-diagnosis-treatment/treatment/enzyme-replacement-therapy/ (23.11.2023).
- Martínez-Bailén M, Clemente F, Matassini C, et al. GCase enhancers: a potential therapeutic option for Gaucher disease and other neurological disorders. Pharmaceuticals (Basel). 2022; 15(7): 823.
- Van Rossum A, Holsopple M, Van Rossum A, et al. Enzyme replacement or substrate reduction? A review of gaucher disease treatment options. Hosp Pharm. 2016; 51(7): 553–563.
- Gary SE, Ryan E, Steward AM, et al. Recent advances in the diagnosis and management of Gaucher disease. Expert Rev Endocrinol Metab. 2018; 13(2): 107–118.
- Substrate Reduction Therapy. https://www.gaucherdisease.org/gaucher-diagnosis-treatment/treatment/substrate-reduction/ (23.11.2023).
- Collin-Histed T, Rosenberg A, Hopman N, et al. Understanding patient and parent/caregiver perceptions on gene therapy in Gaucher disease: an international survey. Orphanet J Rare Dis. 2023; 18(1): 5.
- Gene Therapy for Gaucher Disease: AAV, Lentivirus, & More. https://www.gaucherdisease.org/blog/gene-therapy-for-gaucher-disease-aav-lentivirus-more/ (03.12.2023).
- Shaimardanova AA, Solovyeva VV, Issa SS, et al. Gene therapy of sphingolipid metabolic disorders. Int J Mol Sci. 2023; 24(4): 3627.
- Lentiviral Vector Gene Therapy - The Guard1 Trial of AVR-RD-02 for Subjects With Type 1 Gaucher Disease. https://clinicaltrials.gov/study/NCT04145037 (03.12.2023).
- Russo MA, Baron R, Dickenson AH, et al. Ambroxol for neuropathic pain: hiding in plain sight? Pain. 2023; 164(1): 3–13.
- Biegstraaten M, Cox TM, Belmatoug N, et al. Management goals for type 1 Gaucher disease: an expert consensus document from the european working group on gaucher disease. Blood Cells Mol Dis. 2018; 68: 203–208.
- Abelleyra Lastoria DA, Grewal S, Hughes D. The use of ambroxol for the treatment of Gaucher disease: a systematic review. EJHaem. 2024; 5(1): 206–221.