Factors influencing nutritional status of patientstreated due to aplastic and iron deficiency anemia
Abstract
Wstęp: Zaburzenia stanu odżywienia stanowią istotny problem medyczny i społeczny. Na całym świecie 14% ludzi jest niedożywionych. Pacjenci z anemią charakteryzują się objawami, które mają znaczący wpływ na odżywianie. Przede wszystkim są to zmniejszony apetyt oraz zaburzone odczuwanie smaku. Dodatkowo działania niepożadane zastosowanego leczenia — nudności i wymioty, owrzodzenia jamy ustnej i przewodu pokarmowego oraz bolesne pęknięcia kącików ust — powodują trudności w przyjmowaniu posiłków oraz problemy z prawidłowym przyswajaniem składników odżywczych. Problemy z odżywianiem powodują wiele zaburzeń w organizmie. Z uwagi na powyższe pacjent z niedokrwistością powinien być wnikliwie obserwowany w kierunku zaburzeń odżywiania. Celem pracy była ocena stanu odżywienia chorych z rozpoznaniem niedokrwistości i identyfikacja czynników mających wpływ na stan odżywienia pacjentów leczonych z powodu niedokrwistości. Materiał i metody: W badaniu brało udział 108 chorych (58 kobiet, średnia wieku 52,7 lat) leczonych z powodu niedokrwistości z niedoboru żelaza (54 osoby) i niedokrwistości aplastycznej (54 osoby). Do oceny stanu odżywienia zastosowano Mini Nutritional Assessment (MNA). Dane socjokliniczne i socjodemograficzne pochodziły z dokumentacji medycznej. Pacjentów podzielono na trzy grupy w zależności od stanu odżywienia: grupa I — prawidłowy stan odżywienia (n = 52; MNA: 24–30), grupa II — zagrożenie niedożywieniem (n = 42; MNA: 17–23), grupa III — niedożywienie (n = 14; MNA < 17). Wyniki: Prawidłowy stan odżywienia wykazywało 48,15% ankietowanych, 38,89% było zagrożonych niedożywieniem, a 12,96% niedożywionych. Pacjenci z wykształceniem wyższym byli lepiej odżywieni od chorych z wykształceniem podstawowym (23,15 vs. 19,78; p = 0,043), a osoby czynne zawodowo były lepiej odżywione od emerytów i rencistów (24,77 vs. 20,8; p < 0,001). Stan odżywienia nie zależał w sposób istotny od płci, stanu cywilnego i miejsca zamieszkania (p > 0,05). W analizie korelacji wpływu wybranych zmiennych na stan odżywienia starszy wiek oraz brak apetytu wiązały się z gorszym stanem odżywienia (odpowiednio: współczynnik korelacji –0,26; p = 0,007 vs. współczynnik korelacji 0,743; p < 0,05). Wśród czynników socjoklinicznych negatywny wpływ na stan odżywienia miała obecność chorób przewlekłych (21,48 vs. 23,84; p = 0,002), liczba hospitalizacji powyżej 2 w ciągu ostatniego roku (26,59 vs. 21,2; p < 0,001) oraz chemioterapia (24,23 vs. 19,64; p < 0,001). Obecność owrzodzeń jamy ustnej wiązała się z gorszym stanem odżywienia (23,02 vs. 19,69; p = 0,013), podobnie jak występowanie nudności i wymiotów (23,93 vs. 18,88; p < 0,001) i wyłysienia (24,04 vs. 19,64; p < 0,001). W analizie wieloczynnikowej niezależnym predyktorem stanu odżywienia był apetyt — im lepszy apetyt, tym lepszy stan odżywienia (β = 0,554 ; p < 0,001). Wnioski: Chorzy z rozpoznaniem niedokrwistości aplastycznej wykazują gorszy stan odżywienia w porównaniu z pacjentami z rozpoznaniem niedokrwistości z niedoboru żelaza. Niezależny czynnik predykcyjny stanu odżywienia pacjentów z niedokrwistością aplastyczną i z niedoboru żelaza stanowi apetyt. Stan odżywienia zależy od wieku, wykształcenia, aktywności zawodowej, chorób współistniejących, nudności, wymiotów, owrzodzeń jamy ustnej, chemioterapii i liczby hospitalizacji. Palliat Med Pract 2019; 13, 1: 1–10
Keywords: stan odżywienianiedokrwistośćczynniki wpływające na stan odżywienia
References
- Nutrition (2006). WHO, UNICEF, and SCN informa lconsultation on community–based management of severe malnutrition in children — SCN Nutrition Policy Paper No. 21. http://www.who.int/child_adolescent_health/documents/fnbv27n3_suppl/en/index.html (05.12.2018).
- Biernat J, Wyka J. Stan odżywienia w aspekcie stanu zdrowia. Now Lek. 2011; 80: 3.
- Jarosz M. (red.). Otyłość, żywienie, aktywność fizyczna, zdrowie Polaków. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2006.
- Szczygieł B. Leczenie żywieniowe. Med. Prakt. Chir. 2002; 5–6: 38–45.
- Guigoz Y. The Mini Nutritional Assessment (MNA) review of the literature - What does it tell us? J Nutr Health Aging. 2006; 10(6): 466–85; discussion 485.
- Evans W. Protein Nutrition, Exercise and Aging. Journal of the American College of Nutrition. 2004; 23(sup6).
- Chełstowska M, Warzocha K. Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości. Onkologia w praktyce klinicznej. 2006; 2(3): 106–107.
- Romejko-Ciepielewska R, Niemczyk S. Anoreksja u chorych z przewleką niewydolnością nerek, wpływ czynników hormonalnych. Nefrologia i Dializoterapia Polska. 2009; 13(2): 80.
- Antczak–Domagała R, Magierski R, Wlazło A, et al. Stan odżywienia oraz sposoby jego oceny u osób w podeszłym wieku i u chorych otępiałych. Psychiatr Psychol Klin. 2013; 13(4): 272.
- Brennan MD, Powell C, Kaufman KR, et al. The impact of overt and subclinical hyperthyroidism on skeletal muscle. Thyroid. 2006; 16(4): 375–380.
- Duda G. Wichura–Demska A. Wpływ wybranych czynników socjodemograficznych na poziom wiedzy osób zdrowych dotyczącej racjonalnego żywienia. Now Lek. 2008; 77(4): 291.
- Grzybowski A, Grzybowski P, Mrzygłód S, et al. Żywieniowe uwarunkowania stanu zdrowia ludzi w wieku produkcyjnym w świetle norm i zwyczajów żywieniowych. Probl Hig Epidemiol. 2007; 88(1): 2.
- Mokrowiecka A, Małecka-Panas E. Postępowanie u chorego z nudnościami i wymiotami. In: Yamada T. ed. Podręcznik gastroenterologii, wydanie polskie pod redakcją E. Małeckiej-Panas. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2006.
- Stasik Z, Skotnicki P, Jakubowicz J, et al. Biochemiczne wskaźniki niedożywienia u chorych na nowotwory. J Lab Diagn. 2009; 45(1): 91.
- Szczeklik A. Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
- Hellmann A, Mital A. Niedokrwistości niedoborowe – diagnostyka i leczenie. Przew Lek. 2001; 4(7): 90.
- Orlicz-Szczęsna G, Żelazowska-Posiej J, Kucharska K. Niedokrwistość z niedoboru żelaza. Curr Probl Psychiatry. 2011; 12(4): 592.
- Jarosz M, Charzewska J, Chabros E, Białkowska M. Metody oceny stanu odżywiania. In: Jarosz M. ed. Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2011.
- Mitrache C, Passweg JR, Libura J, et al. Anemia: an indicator for malnutrition in the elderly. Ann Hematol. 2001; 80(5): 295–298.
- Ryżko-Skiba M. Ocena stanu odżywienia chorych w wybranych szpitalach w Polsce. Rozprawa doktorska AM, Warszawa 2003.
- Cowan DT, Roberts JD, Fitzpatrick JM, et al. Nutritional status of older people in long term care settings: current status and future directions. Int J Nurs Stud. 2004; 41(3): 225–237.
- Pysz–Izdebska K, Leszczyńska T, Kopeć A, et al. Pokrycie zapotrzebowania na energię i wybrane składniki odżywcze w diecie pensjonariuszy domu pomocy społecznej oraz ocena ich parametrów antropometrycznych. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2010; 6(73): 240.
- Gabrowska E, Spodaryk M. Społeczno–ekonomiczne uwarunkowania zachowań żywieniowych starszych mieszkańców Krakowa. Gerontol Pol. 2003; 11(1): 35–37.
- Gabrowska E, Spodaryk M. Zasady żywienia osób w starszym wieku. Gerontol Pol. 2006; 14(2): 58.
- Nasiłowska–Adamska B. Profilaktyka i leczenie zaburzeń przewodu pokarmowego towarzyszących chemioterapii i radioterapii, Hematologia. 2011; 2(2): 150.