Ze względu na ograniczoną skuteczność immunoterapii stosowanej w leczeniu I linii u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca powstały koncepcje łączenia klasycznej immunoterapii przeciwciałami przeciwko immunologicznym punktom kontroli (ICIs) z innymi metodami leczenia (chemioterapia, chemioradioterapia, immunoterapia). Z uwagi na stosunkowo niską toksyczność i wysoką efektywność wyjątkowo obiecujące są metody leczenia, w których stosuje się skojarzenie dwóch różnych metod immunoterapii. Takie postępowanie opiera się m.in. na obserwacjach z badań klinicznych, w których stosowano łącznie niwolumab i ipilimumab w terapii zaawansowanego czerniaka i niedrobnokomórkowego raka płuca. Okazało się, że podwójna blokada immunologicznych punktów kontrolnych aktywuje limfocyty T na różnych etapach formowania się swoistej odpowiedzi immunologicznej, jednocześnie wpływając na obniżenie aktywności immunologicznych komórek supresyjnych (limfocyty T regulatorowe). Eksperymenty te nie tylko zaowocowały rejestracją terapii skojarzonej z użyciem niwolumabu i ipilimumabu, ale także zainicjowały badania kliniczne, w których stosuje się przeciwciała przeciwko innym immunologicznym punktom kontrolnym w skojarzeniu ze znanymi ICIs. Prowadzone są też badania, w których kojarzy się ICIs z cząsteczkami modyfikującymi mikrośrodowisko nowotworowe oraz stymulującymi nieswoiście układ immunologiczny. W artykule opisano mechanizm synergistycznego działania skojarzenia różnych metod immunoterapii u chorych na nowotwory oraz potencjalne korzyści wynikające ze stosowania terapii skojarzonej.