Radioterapia chorych na czerniaka

Streszczenie

Rola radioterapii w leczeniu czerniaka nieustannie ewoluuje. Czerniak jest uważany za nowotwór promieniooporny o dużym potencjale naprawy uszkodzeń subletalnych, niemniej jednak napromienianie stanowi ważną składową leczenia. Wskazania do samodzielnej lub uzupełniającej radioterapii ogniska pierwotnego są ograniczone i obejmują: podtyp desmoplastyczny czerniaka, obecność ognisk satelitarnych i/lub przerzutów in-transit, obecność komórek czerniaka w naczyniach krwionośnych lub limfatycznych, naciekanie pni nerwowych, wznowę po operacji oraz zaawansowane miejscowo czerniaki regionu głowy i szyi, w szczególności przypadki nieoperacyjne. Niegdyś najczęstszym wskazaniem do radioterapii w leczeniu czerniaka było leczenie adiuwantowe po limfadenektomii u chorych z czynnikami ryzyka wznowy węzłowej (duża średnica przerzutu, wiele zajętych węzłów, przekraczanie torebki węzła). Wykazano, że radioterapia uzupełniająca po limfadenektomii prawie dwukrotnie poprawia skuteczność miejscową, ale nie ma wpływu na przeżycie chorych, a ponadto może prowadzić do wystąpienia znacznej toksyczności. Niemniej współcześnie preferowanym sposobem postępowania jest kwalifikacja chorego do systemowego leczenia adiuwantowego (immunoterapii anty-PD-1 pembrolizumabem lub niwolumbem oraz — w przypadku obecności mutacji BRAF — inhibitorami BRAF/MEK), a radioterapię należy zarezerwować wyłącznie do sytuacji, w których istnieją przeciwwskazania do jego zastosowania. Coraz szersze zastosowanie znajdują techniki stereotaktyczne, w tym radiochirurgia przerzutów do mózgu. Radioterapia może odgrywać rolę leczenia radykalnego w przypadku ograniczonej liczby przerzutów lub ograniczonej progresji przy dotychczas skutecznym leczeniu systemowym. Skuteczność napromieniania może zostać podwyższona poprzez skojarzenie go z hipertermią. Coraz więcej doniesień sugeruje duże korzyści z jednoczasowego stosowania radioterapii i immunoterapii. Obecnie brak jest przekonujących dowodów na zasadność łączenia napromieniania z leczeniem ukierunkowanym molekularnie, a pojawiające się dane na temat toksyczności takiego skojarzenia każą zachować ostrożność.