Wstęp. Ipilimumab jest przeciwciałem monoklonalnym zarejestrowanym do leczenia chorych z rozpoznaniem czerniaka w stadium nieoperacyjnym lub uogólnienia. W badaniach wykazano wydłużenie czasu całkowitego przeżycia u chorych leczonych ipilimumabem. Lek ten charakteryzuje się toksycznością wynikającą z nadmiernej aktywacji układu odpornościowego. Celem badania była analiza wyników leczenia ipilimumabem chorych leczonych w jednym ośrodku w ramach obowiązującego w Polsce programu lekowego.

Materiały i metody. Od kwietnia 2014 do lutego 2015 roku w Klinice Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków (KNTMKiCz) ipilimumabem w dawce 3 mg/kg masy ciała leczono 47 chorych (27 mężczyzn, 20 kobiet) z rozpoznaniem przerzutowego czerniaka po niepowodzeniu pierwszej linii leczenia systemowego. Mediana wieku w momencie rozpoczęcia leczenia wyniosła 54 lata (zakres 18–73). U 19 chorych (40%) stwierdzono mutacje w genie BRAF. Chemioterapii poddano wcześniej 30 chorych, 14 osób otrzymało w pierwszej linii leczenia wemurafenib i 3 osoby brały udział w badaniu klinicznym. Stan sprawności 0 i 1 według Eastern Cooperative Oncology Group (ECOG) stwierdzono — odpowiednio — u 15 i 32 chorych. Pięciu (10,6%) chorych miało bezobjawowe przerzuty do ośrodkowego układu nerwowego. U 24 (51%) chorych stwierdzono rozsiew do mniej niż 3 narządów, a u 23 (49%) osób przerzuty występowały w większej liczbie narządów. Aktywność dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w momencie rozpoczęcia leczenia była podwyższona u 19 chorych (40%), natomiast liczba neutrofilów — u 14 chorych (30%).

Wyniki. Pełne 4 dawki leczenia otrzymało 35 osób (74%). U 4 chorych (8,5%) stwierdzono częściową odpowiedź na leczenia (PR), u 12 (25,5%) wystąpiła stabilizacja choroby (SD) wynosząca 3 lub więcej miesięcy, a u 31 (66%) odnotowano progresję choroby (PD). Kliniczną korzyść (PR + SD) stwierdzono u 16 (34%) chorych. Mediana czasu przeżycia wolnego od progresji choroby (PFS) wyniosła 2 miesiące, a mediana czasu całkowitego przeżycia (OS) osiągnęła 7,5 miesiąca. Znamienny wpływ na OS miała wyjściowa aktywność LDH (p = 0,005) i podwyższona liczba neutrofilów (p = 0,01). Kolejne linie leczenia po wystąpieniu PD podczas leczenia ipilimumabem otrzymało 25 chorych (53%).

Wnioski. Przeprowadzona analiza potwierdza skuteczność ipilimumabu w paliatywnym leczeniu drugiej linii u ograniczonego odsetka chorych na zaawansowane czerniaki. Zastosowanie leku u części chorych pozwala na uzyskanie długotrwałej kontroli choroby przy dość dobrej tolerancji leczenia. Konieczne jest określenie czynników predykcyjnych odpowiedzi w celu optymalnego doboru chorych do leczenia.