Uwarunkowania opóźnień w diagnostyce i terapii kobiet chorych na raka piersi w Polsce związane z postawami chorych

Abstract

Wstęp. Czas upływający od początku choroby do rozpoczęcia terapii chorych na raka piersi ma wpływ na końcowyefekt leczenia. Opóźnienie w podjęciu leczenia może mieć przyczynę leżącą po stronie pacjenta, lekarza lub systemuopieki zdrowotnej. Czas od zauważenia objawów sugerujących raka piersi do zgłoszenia się do lekarza jest określonyjako opóźnienie wynikające z postaw pacjenta. Celem projektu było określenie przyczyn opóźnień w rozpoznaniuraka piersi i podjęciu leczenia u kobiet w Polsce. W niniejszej pracy odniesiono się do przyczyn opóźnienia wynikającychz postaw pacjentek.Materiał i metody. Badanie polegało na przeprowadzeniu ankiety w grupie 1000 chorych na raka piersi, pochodzącychz 10 losowo wybranych ośrodków onkologicznych i szpitali z oddziałami onkologicznymi. Ankietę przeprowadzałyodpowiednio przeszkolone pielęgniarki zatrudnione w danej placówce, z wykorzystaniem elektronicznegokwestionariusza umieszczonego na przenośnym komputerze typu tablet. Przedmiotem analizy były chore, któresame zauważyły objawy sugerujące raka piersi, stanowiące 56% respondentek (u pozostałych podejrzenie chorobypojawiło się podczas rutynowej kontroli lekarskiej lub badania mammografi cznego).Wyniki. Średni czas opóźnienia wynikającego z postaw pacjentek wynosił 3,6 tygodnia. Był on związany dodatnioz lekceważeniem dostrzeżonych objawów i brakiem zaufania do systemu ochrony zdrowia oraz ujemnie — z poziomemlęku przed konsekwencjami raka piersi i nawykiem samobadania piersi. Lęk był odczuwany silniej przez pacjentkiw młodszym wieku (R = -0,147; p = 0,001), lepiej wykształcone (R = 0,109; p = 0,012) oraz te, u których rozpoznanieustalono w prywatnej placówce ochrony zdrowia (R = -0,115; p = 0,008). Lekceważenie było silniejsze dla respondentekz niższym wykształceniem (R = -0,121; p = 0,005), mieszkanek miejscowości < 300 tys. mieszkańców (R = -0,116;p = 0,008) oraz starszych kobiet (R = 0,104; p= 0,016). Samobadanie piersi częściej deklarowały kobiety młodsze(R = -0,121; p = 0,005), lepiej wykształcone (R = 0,156; p < 0,001) oraz te, u których rozpoznanie ustalono w prywatnejplacówce ochrony zdrowia (R = -0,126; p = 0,004). Im niższe było wykształcenie, tym wyższy był deklarowany poziomnieufności wobec systemu opieki medycznej i szans na udane leczenie (R = -0,191; p < 0,001).Wnioski. Zgłoszenie się do lekarza jest wynikiem całego ciągu zdarzeń o podłożu psychicznym i społecznym,takich jak dostrzeżenie podejrzanej zmiany, przekonania zdrowotne, poziom wykształcenia, reakcje emocjonalnei więzi społeczne. Działania na rzecz zmniejszenia opóźnienia w podjęciu diagnostyki i leczenia raka piersi w Polscespowodowanego postawami pacjentek powinny polegać na osłabianiu udziału czynników opóźniających rozpoznanieoraz wzmacnianiu udziału czynników zmniejszających to opóźnienie. Działania te powinny być elementemwielopłaszczyznowej edukacji zdrowotnej.