Tom 9, Nr 4 (2023)
Praca badawcza (oryginalna)
Opublikowany online: 2024-06-05
Wyświetlenia strony 51
Wyświetlenia/pobrania artykułu 1
Pobierz cytowanie

Eksport do Mediów Społecznościowych

Eksport do Mediów Społecznościowych

Częstość występowania zespołu metabolicznego w Polsce na podstawie nowej definicji z 2022 roku

Gilbert Artur Baćmaga1, Natalia Dąbrowska1, Alicja Cicha-Mikołajczyk1, Piotr Bandosz2, Krystyna Kozakiewicz3, Andrzej Pająk4, Magdalena Agnieszka Kwaśniewska5, Arkadiusz Niklas6, Aleksander Prejbisz1, Piotr Dobrowolski1
Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2023;9(4):155-162.

Streszczenie

Wprowadzenie: Zespół metaboliczny (ZM) jest grupą czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. W 2022 r. polscy eksperci zaproponowali nową definicję ZM. Celem niniejszej pracy była analiza częstości występowania ZM na podstawie badania WOBASZ II (2013–2014) i porównanie jej z częstością występowania opartą na poprzedniej definicji.

Materiał i metody: Badanie WOBASZ II przeprowadzono na próbie 6170 dorosłych Polaków. Definicja ZM z 2022 r. obejmuje: otyłość brzuszną, nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowy metabolizm glukozy, dyslipidemię aterogenną. Rozpoznanie ZM następuje w przypadku występowania otyłości brzusznej i co najmniej dwóch innych czynników. Dotychczasowa definicja oparta na konsensusie międzynarodowym z 2009 r. obejmowała: otyłość brzuszną, podwyższone wartości ciśnienia tętniczego, nieprawidłowy metabolizm glukozy, hipertriglicerydemię, obniżone stężenie cholesterolu frakcji lipoprotein o dużej gęstości. Rozpoznanie ZM stawiano po spełnieniu co najmniej trzech kryteriów.

Wyniki: Częstość występowania ZM w badaniu WOBASZ II według nowej definicji wynosi 31,7%. W porównaniu z poprzednią definicją częstość występowania ZM zmniejszyła się istotnie u mężczyzn (42,8% vs. 29,2%; p < 0,0001) oraz nie zaobserwowano zmian u kobiet (34,6% vs. 33,7%; p = 0,19). W związku ze zmianą kryteriów częstość występowania otyłości w populacji polskiej zmniejszyła się z 65,9% do 44,0%; p < 0,0001. Dyslipidemia aterogenna stała się najbardziej powszechną składową ZM (67,6%, wzrost z 42,6%; p < 0,0001). Ciśnienie wysokie prawidłowe/nadciśnienie tętnicze i cukrzyca/stan przedcukrzycowy występowały odpowiednio u 60,9% i 32,6% respondentów.

Podsumowanie: Mimo że szacunkowa częstość występowania ZM według nowej definicji jest niższa w porównaniu z poprzednią definicją, ZM i jego składowe pozostają szeroko rozpowszechnione w polskiej populacji.

PRACA oryginalna

Published by Via Medica. All rights reserved.

e-ISSN 2450–1719

ISSN 2450–0526

Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce

Rok 2023, tom 9, nr 4

Strony: 155–162

Częstość występowania zespołu metabolicznego w Polsce na podstawie nowej definicji z 2022 roku

Gilbert Artur Baćmaga*1Natalia Dąbrowska*1Alicja Cicha-Mikołajczyk1Piotr Bandosz2Krystyna Kozakiewicz3Andrzej Pająk4Magdalena Agnieszka Kwaśniewska5Arkadiusz Niklas6Aleksander Prejbisz**1Piotr Dobrowolski**1
1Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia, Narodowy Instytut Kardiologii w Warszawie
2Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii, Gdański Uniwersytet Medyczny w Gdańsku
3III Katedra Kardiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
4Katedra Epidemiologii i Badań Populacyjnych, Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
5Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
6 Katedra i Klinika Hipertensjologii, Angiologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
*Dwaj pierwsi autorzy wnieśli równy wkład i są głównymi autorami badania.
**Dwaj ostatni autorzy wnieśli równy wkład i są starszymi autorami badania.

Artykuł jest tłumaczeniem z: Baćmaga G.A. i wsp. Prevalence of the metabolic syndrome in Poland based on the new 2022 definition. Arterial Hypertens. 2023, vol. 27 (4): 215–222, doi: 10.5603/ah.a2023.0016. Należy cytować wersję pierwotną.

Adres do korespondencji: Gilbert Artur Baćmaga, Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia,, Narodowy Instytut Kardiologii w Warszawie, Warsaw, Poland; e-mail: bacmaga.g@gmail.com

STRESZCZENIE
Wprowadzenie: Zespół metaboliczny (ZM) jest grupą czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. W 2022 r. polscy eksperci zaproponowali nową definicję ZM. Celem niniejszej pracy była analiza częstości występowania ZM na podstawie badania WOBASZ II (2013–2014) i porównanie jej z częstością występowania opartą na poprzedniej definicji.
Materiał i metody: Badanie WOBASZ II przeprowadzono na próbie 6170 dorosłych Polaków. Definicja ZM z 2022 r. obejmuje: otyłość brzuszną, nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowy metabolizm glukozy, dyslipidemię aterogenną. Rozpoznanie ZM następuje w przypadku występowania otyłości brzusznej i co najmniej dwóch innych czynników. Dotychczasowa definicja oparta na konsensusie międzynarodowym z 2009 r. obejmowała: otyłość brzuszną, podwyższone wartości ciśnienia tętniczego, nieprawidłowy metabolizm glukozy, hipertriglicerydemię, obniżone stężenie cholesterolu frakcji lipoprotein o dużej gęstości. Rozpoznanie ZM stawiano po spełnieniu co najmniej trzech kryteriów.
Wyniki: Częstość występowania ZM w badaniu WOBASZ II według nowej definicji wynosi 31,7%. W porównaniu z poprzednią definicją częstość występowania ZM zmniejszyła się istotnie u mężczyzn (42,8% vs. 29,2%; p < 0,0001) oraz nie zaobserwowano zmian u kobiet (34,6% vs. 33,7%; p = 0,19). W związku ze zmianą kryteriów częstość występowania otyłości w populacji polskiej zmniejszyła się z 65,9% do 44,0%; p < 0,0001. Dyslipidemia aterogenna stała się najbardziej powszechną składową ZM (67,6%, wzrost z 42,6%; p < 0,0001). Ciśnienie wysokie prawidłowe/nadciśnienie tętnicze i cukrzyca/stan przedcukrzycowy występowały odpowiednio u 60,9% i 32,6% respondentów.
Podsumowanie: Mimo że szacunkowa częstość występowania ZM według nowej definicji jest niższa w porównaniu z poprzednią definicją, ZM i jego składowe pozostają szeroko rozpowszechnione w polskiej populacji.
Słowa kluczowe: zespół metaboliczny; otyłość brzuszna; nadciśnienie tętnicze; hiperglikemia; dyslipidemia; kardiometaboliczne czynniki ryzyka
Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2023, tom 9, nr 4, strony: 155–162

Wstęp

Polska jest zaliczana do krajów o wysokim ryzyku sercowo-naczyniowym [1]. Choroby układu krążenia są główną przyczyną śmiertelności w polskiej populacji. W 2020 r. choroby układu krążenia były przyczyną 36,6% wszystkich zgonów w Polsce (ponad 41% kobiet i 33% mężczyzn) [2].

Współwystępowanie klasycznych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego otyłości, podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego, zaburzeń metabolizmu glukozy i dyslipidemii aterogennej określa się mianem zespołu metabolicznego (ZM). Definicja ZM ulegała zmianom na przestrzeni lat. Według obecnego polskiego konsensusu z 2022 r. ZM rozpoznaje się u pacjentów z otyłością, u których spełnione są dwa z trzech dodatkowych kryteriów: ciśnienie wysokie prawidłowe lub nadciśnienie tętnicze, stan przedcukrzycowy lub cukrzyca, podwyższone stężenie cholesterolu frakcji lipoprotein innych niż o dużej gęstości (cholesterol nie-HDL) [3]. Dotychczasowe kryteria diagnostyczne, które określono w ramach międzynarodowego konsensusu z 2009 r. wypracowanego m.in. przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA, American Heart Association) i Międzynarodową Federację Diabetologiczną (IDF, International Diabetes Federation) obejmowały obecność trzech spośród następujących czynników ryzyka: otyłość, podwyższone ciśnienie tętnicze, nieprawidłowy metabolizm glukozy, obniżone stężenie cholesterolu frakcji HDL, podwyższone stężenie triglicerydów [4]. Warto zaznaczyć, że definicje (z lat 2022 i 2009) różnią się wartościami granicznymi oraz kryteriami dla otyłości i zaburzeń lipidowych.

Celem niniejszego badania była ocena częstości występowania ZM według nowej definicji na podstawie badania WOBASZ II (20132014), a następnie porównanie częstości występowania ZM na podstawie nowej i poprzedniej definicji [5].

Materiał i metody

Badanie WOBASZ II obejmowało reprezentatywną grupę 6170 osób w wieku od 20 lat wzwyż, które losowo wybrano z ogólnopolskiego rejestru ludności (rejestr PESEL). Metodę doboru próby szczegółowo opisano w innej publikacji [5]. Liczba uczestników spełniała zarówno zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization), jak i wytyczne w sprawie europejskich badań ankietowych dotyczących badania stanu zdrowia (European Health Examination Survey Manual) [6, 7].

Wszystkie pomiary zostały wykonane przez wykwalifikowane pielęgniarki. Obwód talii mierzono na wysokości pępka z dokładnością do 0,5 cm. Masę ciała mierzono z dokładnością do 0,1 kg przy użyciu certyfikowanej wagi Beurer. Pomiar odbywał się u pacjentów bez obuwia i odzieży wierzchniej. Wzrost mierzono z dokładnością do 0,5 cm przy użyciu wzrostomierza lub miarką metryczną, w zależności od tego, czy badanie odbywało się w ośrodku badawczym, czy w domu respondenta. Pomiar odbywał się bez obuwia.

Ciśnienie tętnicze mierzono za pomocą automatycznego ciśnieniomierza zatwierdzonego przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Aparatury Medycznej (Association for the Advancement of Medical Instrumentation). Mankiet do pomiaru ciśnienia krwi dobierano na podstawie obwodu ramienia, a badana osoba pozostawała przez 5 minut w pozycji siedzącej przed wykonaniem pomiaru. Pomiary ciśnienia tętniczego wykonano trzykrotnie w odstępach jednominutowych. Do analizy wykorzystano średnią z drugiego i trzeciego pomiaru.

Próbki krwi były pobierane przez wykwalifikowany personel podczas wizyty domowej lub w wyznaczonych ośrodkach badawczych. Pobrane próbki odwirowywano w ośrodkach regionalnych, a następnie surowicę zamrażano w temperaturze –20°C. Zamrożoną surowicę transportowano w suchym lodzie do centralnego laboratorium, w którym przeprowadzano wszystkie badania laboratoryjne. Wykonano następujące badania biochemiczne: stężenie cholesterolu całkowitego, stężenie cholesterolu frakcji HDL, stężenie cholesterolu frakcji lipoprotein o małej gęstości (cholesterol frakcji LDL), stężenie triglicerydów, stężenie glukozy. Stężenie cholesterolu nie-HDL określono, odejmując stężenie cholesterolu frakcji HDL od stężenia cholesterolu całkowitego. Metody i sprzęt laboratoryjny szczegółowo opisano w oryginalnym artykule na temat badania WOBASZ II [5].

Dane dotyczące przyjmowanych leków uzyskano za pomocą kwestionariusza. Pytania obejmowały: nazwy leków, powód ich przyjmowania oraz dawkę dobową. Uzyskane dane były przetwarzane w ogólnokrajowym ośrodku.

W definicji z 2009 r. ZM został zdefiniowany jako współwystępowanie co najmniej trzech z poniższych składowych:

  • obwód talii80 cm u kobiet lub94 cm u mężczyzn;
  • skurczowe ciśnienie tętnicze (SCT) ≥ 130 mm Hg i/lub rozkurczowe ciśnienie tętnicze (RCT) ≥ 85 mm Hg lub przyjmowanie leków hipotensyjnych;
  • stężenie glukozy na czczo100 mg/dl lub przyjmowanie leków hipoglikemizujących;
  • stężenie cholesterolu frakcji HDL < 50 mg/dl u kobiet lub < 40 mg/dl u mężczyzn albo leczenie fibratami lub kwasem nikotynowym;
  • stężenie triglicerydów150 mg/dl albo leczenie fibratami, kwasem nikotynowym lub kwasami omega-3.

Definicja ZM z 2022 r. określa, że otyłość [obwód talii88 cm u kobiet i 102 cm u mężczyzn lub wskaźnik masy ciała (BMI)30 dla obu płci] jest niezbędnym elementem i muszą jej towarzyszyć co najmniej dwie z poniższych składowych:

  • SCT ≥ 130 mm Hg i/lub RCT ≥ 85 mm Hg w pomiarach w gabinecie lekarskim, lub SCT ≥ 130 mm Hg w pomiarach domowych i/lub RCT ≥ 80 mm Hg w pomiarach domowych, lub leczenie hipotensyjne;
  • stężenie glukozy na czczo100 mg/dl lub glikemia140 mg/dl po 120 minutach w doustnym teście obciążenia glukozą, lub stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c)5,7%, lub przyjmowanie leków hipoglikemizujących;
  • cholesterol nie-HDL130 mg/dl lub leczenie farmakologiczne hipolipemizujące [statyny, ezetymib, inhibitory konwertazy białkowej subtylizyny/keksyny typu 9 (PCSK9), fibraty, kwas nikotynowy, kwasy omega-3].

Porównanie obu definicji przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Porównanie dwóch definicji zespołu metabolicznego

Międzynarodowy konsensus z 2009 r.

Polski konsensus z 2022 r.

Otyłość

Obwód talii

Obwód talii

Otyłość

Mężczyźni ≥ 94 cm

Kobiety ≥ 80 cm

Mężczyźni ≥ 102 cm

Kobiety ≥ 88 cm

Lub BMI ≥ 30 kg/m2

Podwyższone ciśnienie krwi

Pomiar w gabinecie lekarskim SCT ≥ 130 mm Hg i/lub RCT ≥ 85 mm Hg

Pomiar w gabinecie lekarskim SCT ≥ 130 mm Hg i/lub RCT ≥ 85 mm Hg

Podwyższone ciśnienie krwi

Lub leczenie hipotensyjne

Lub leczenie hipotensyjne

Lub pomiar domowy SCT ≥ 130 mm Hg i/lub RCT ≥ 80 mm Hg

Nieprawidłowy metabolizm glukozy

Glukoza na czczo ≥ 100 mg/dl

Glukoza na czczo ≥ 100 mg/dl

Nieprawidłowy metabolizm glukozy

Leczenie hipoglikemizujące

Leczenie hipoglikemizujące

Glukoza ≥ 140 mg/dl po 120 minutach w OGTT

HbA1c ≥ 5,7%

Nieprawidłowy metabolizm cholesterolu HDL

Cholesterol HDL

Cholesterol nie-HDL ≥ 130 mg/dl

Dyslipidemia aterogenna

Mężczyźni < 40 mg/dl

Kobiety < 50 mg/dl

Lub leczenie: fibratami lub kwasem nikotynowym

Lub leczenie: fibratami, kwasem nikotynowym, kwasami omega-3, statynami, ezetymibem, inhibitorem PCSK9

Nieprawidłowy metabolizm triglicerydów

Stężenie trójglicerydów ≥ 150 mg/dl

Lub leczenie: fibratami, kwasem nikotynowym lub kwasami omega-3

Wyniki

W przypadku polskiej populacji zastosowanie nowej definicji ZM spowodowało zmniejszenie częstości występowania ZM (z 38,3% do 31,7%; p < 0,0001) w sposób istotny u mężczyzn (42,8% vs. 29,2%; p < 0,0001), częstość ta nie zmieniła się u kobiet (34,6% vs. 33,7%; p = 0,19). Zmieniła się zatem dystrybucja płci pośród pacjentów z ZM (ryc. 1). Na podstawie definicji z 2009 r. ponad jedna piąta respondentów spełniających nowe kryteria nie zostałaby zdiagnozowana. Z kolei ponad jedna trzecia osób spełniających stare kryteria nie kwalifikuje się jako pacjenci z ZM według nowej definicji. Kryteria obu definicji spełnia 24,8% populacji (ryc. 2).

82839.png
Rycina 1. Podział pacjentów z zespołem metabolicznym według płci
82993.png
Rycina 2. Respondenci sklasyfikowani przy użyciu definicji z 2009 r. i nowej definicji z 2022 r. Nie uwzględniono: 3381 (54,9%) respondentów, którzy nie spełniali kryteriów zespołu metabolicznego zgodnie z żadną z definicji

Zmiany w wybranych grupach wiekowych były następujące: spadek w grupie wiekowej 2039 lat (15,2% vs. 9,2%; p < 0,0001), spadek (45,2% vs. 36,8%; p < 0,0001) w grupie wiekowej 4064 lata i spadek (57,9% vs. 54,9%; p = 0,040) w populacji osób w wieku 65 lat i starszych. Dane te przedstawiono na rycinie 3. Szczególnie wyraźny spadek częstości występowania ZM zaobserwowano u mężczyzn w wieku od 40 do 64 lat (51,4% vs. 34,3%; p < 0,0001).

82943.png
Rycina 3. Porównanie częstości występowania zespołu metabolicznego w populacji polskiej z podziałem na grupy wiekowe w zależności od zastosowanej definicji

Ze względu na zmianę kryteriów częstość występowania składowej otyłości (składowa otyłości zawiera zarówno otyłość brzuszną jak i otyłość według wyliczonego BMI, co widać również w tabeli 1) w zbadanej grupie respondentów spadła z 65,9% do 44,0%; p < 0,0001, przy czym spadek dotyczył zarówno mężczyzn (60,9% vs. 37,4%; p < 0,0001), jak i kobiet (69,9% vs. 49,4%; p < 0,0001). Wśród osób spełniających kryterium otyłości z 2022 r. 92,9% spełniało subkryterium otyłości brzusznej, podczas gdy 57,2% miało BMI30 kg/m2, a oba subkryteria spełniało 50,1% tej grupy. Częstość występowania dyslipidemii aterogennej wzrosła u mężczyzn (46,1% vs. 72,8%; p < 0,0001) i u kobiet (39,7% vs. 63,5%; p < 0,0001) oraz w całej populacji (42,6% vs. 67,6%; p < 0,0001). Zmiany te przedstawiono na rycinie 4. W całej badanej populacji stężenie cholesterolu nie-HDL130 mg/dl bez leczenia hipolipemizującego stwierdzono u 60,0% badanych, leczenie hipolipemizujące odnotowano u 15,3%, oba kryteria zaś były spełnione u 6,5% respondentów (wśród osób leczonych hipolipemizująco u 42,1% stężenie cholesterolu nie-HDL wynosiło130 mg/dl). Wśród pacjentów z ZM zdefiniowanym według konsensusu z 2022 r. 29,5% otrzymywało leczenie hipolipemizujące, natomiast u 42,4% stężenie cholesterolu nie-HDL przekraczało 130 mg/dl pomimo leczenia. W populacji pacjentów z ZM niskie stężenie cholesterolu frakcji HDL występowało u 52,6%, podczas gdy podwyższone stężenie triglicerydów występowało u 58,7%. Oba kryteria spełniało 32,8% populacji chorych na ZM.

82954.png
Rycina 4. Zmiana częstości występowania wybranych składowych zespołu metabolicznego w populacji polskiej w zależności od zastosowanej definicji

Częstość występowania zarówno nadciśnienia tętniczego (60,9%), jak i cukrzycy/stanu przedcukrzycowego (32,6%) nie uległa zmianie, ponieważ badanie WOBASZ II nie obejmowało domowych pomiarów ciśnienia tętniczego ani pomiaru stężenia HbA1c, które zostały uwzględnione w definicji z 2022 r. Poszczególne składowe ZM w grupie pacjentów spełniających kryteria z 2022 r. charakteryzowały się następującą częstością występowania: dyslipidemia aterogenna 91,3% (podwyższone stężenie cholesterolu nie-HDL bez leczenia hipolipemizującego 75,8%), ciśnienie wysokie prawidłowe lub nadciśnienie tętnicze 93,9% (w tym nadciśnienie tętnicze 76,6%) oraz nieprawidłowe stężenie glukozy na czczo lub cukrzyca 61,1%.

Dyskusja

Na podstawie analizy wyników badania WOBASZ II i zastosowania nowej definicji ZM można stwierdzić zmiany demograficzne wśród pacjentów z ZM. Wprowadzenie nowej definicji spowodowało niewielki, ale znaczący spadek liczby pacjentów w badanej populacji spełniających wspomniane kryteria. Zmiana ta może nie być bardzo zauważalna w całej populacji w praktyce klinicznej, ale zmieniła się częstość występowania w niektórych podgrupach. Różnica jest szczególnie istotna wśród mężczyzn liczba mężczyzn z ZM spadła o prawie jedną czwartą. Tymczasem częstość występowania ZM w populacji kobiet nie uległa zmianie. W konsekwencji ZM występuje częściej u kobiet, co wyraźnie odróżnia obie definicje. Ponadto podział pacjentów z zespołem metabolicznym według płci uległ znacznej zmianie, co pokazano na rycinie 1.

Zgodnie z nową definicją z 2022 r. wartość graniczna dla obwodu talii została zwiększona z 94 cm do 102 cm u mężczyzn i z 80 cm do 88 cm u kobiet. Ponadto możliwe jest teraz spełnienie kryterium otyłości przez pacjentów bez otyłości brzusznej, posiadających BMI30 kg/m2. Pomimo dodania podkryterium wartości BMI, podniesienie wartości granicznej obwodu talii spowodowało ogólny spadek liczby respondentów ze składową otyłości (z 65,9% do 44,0%). Należy również zauważyć, że tylko 7,1% pacjentów z ZM spełniało kryterium otyłości oparte na BMI bez jednoczesnego współwystępowania otyłości brzusznej.

Należy zauważyć, że w nowej definicji otyłość jest obowiązkową składową ZM. Nacisk na otyłość w nowej definicji wynika z wielu badań wykazujących, że otyłość jest nie tylko niezależnym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego, ale również odwracalną przyczyną innych chorób współistniejących, takich jak hiperglikemia i dyslipidemia aterogenna, a także nadciśnienie [8, 9].

Ważną zmianą w kryteriach jest dyslipidemia aterogenna. Zgodnie z nową definicją zamiast stężenia cholesterolu frakcji HDL i triglicerydów badane są stężenia cholesterolu nie-HDL. Według większości najnowszych badań stężenie cholesterolu nie-HDL jest lepszym wyznacznikiem ryzyka sercowo-naczyniowego w porównaniu ze stężeniem cholesterolu frakcji HDL lub triglicerydów [10, 11]. Stężenie cholesterolu nie-HDL jest również lepszym wyznacznikiem ryzyka sercowo-naczyniowego niż stężenie cholesterolu frakcji LDL, ponieważ obejmuje nie tylko frakcję LDL, ale także wszystkie inne lipoproteiny aterogenne: lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL, very low-density lipoprotein), lipoproteiny o pośredniej gęstości (IDL, intermediate-density lipoprotein), chylomikrony, resztki chylomikronów, resztki VLDL i lipoproteinę (a) [12, 13]. Kolejną modyfikacją tego kryterium było włączenie pacjentów przyjmujących wszystkie leki zmniejszające stężenie lipidów (w tym statyny, ezetymib i inhibitory PCSK9), w przeciwieństwie do poprzednich kryteriów diagnostycznych ZM, które wymieniały tylko fibraty, kwas nikotynowy i kwasy omega-3. Zmiana ta spowodowała wzrost liczby respondentów spełniających kryterium lipidowe. Wzrost ten można przypisać głównie powszechnemu stosowaniu statyn przyjmuje je 11,2% polskiej populacji, jak wskazali Bandosz i wsp. na podstawie badania NATPOL II przeprowadzonego w 2011 r. Ich stosowanie było najbardziej rozpowszechnione w grupie wiekowej 6079 lat (32,2%) [14]. Powyższe zmiany powodują, że dyslipidemia aterogenna jest najczęstszą składową w badanej populacji (67,6%), ale jednocześnie zaburzenia lipidowe są obecnie zawarte w jednym kryterium. Może to znacząco wpływać na zmiany w częstości występowania ZM, na przykład: osoba z otyłością i podwyższonym stężeniem triglicerydów i obniżonym stężeniem cholesterolu frakcji HDL spełniałaby kryteria definicji z 2009 r., ale nie kwalifikowałaby się jako pacjent z ZM według nowej definicji. W badaniu WOBASZ II jedna trzecia respondentów z ZM spełniała oba kryteria lipidowe według poprzedniej definicji jednocześnie.

Zmiana kryterium zaburzeń metabolizmu glukozy nie znalazła odzwierciedlenia w niniejszej analizie, ponieważ badanie WOBASZ II nie obejmowało pomiaru stężenia HbA1c. W rezultacie liczba respondentów spełniających to kryterium może być niedoszacowana. Wartość graniczna w nowej definicji opiera się na wytycznych Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego (ADA, American Diabetes Association) [15], ponieważ wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nie pozwalają na rozpoznanie stanu przedcukrzycowego na podstawie stężenia HbA1c [16]. Podobnie jest ze składową nadciśnienia tętniczego: choć nowa definicja pozwala na spełnianie tego kryterium pomiarami domowymi, zakres badania WOBASZ II ich nie obejmował.

W badaniu Hirode i Wong [17], opierającym się na National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES; 20152016), częstość występowania ZM w populacji Stanów Zjednoczonych wynosiła 34,7%. Metaanalizy wskazują na częstość występowania tej jednostki chorobowej wynoszącą 33% w Brazylii [18], 24,5% w Chińskiej Republice Ludowej [19] i 25% w krajach Bliskiego Wschodu [20]. Chociaż trudno jest porównać badania epidemiologiczne w różnych krajach ze względu na różnice w definicjach i wartościach granicznych, to z pewnością można stwierdzić, że ZM stanowi problem na skalę światową. Wyniki badania WOBASZ II potwierdzają tezę, że jest to poważny problem również w populacji polskiej, gdyż ponad 30% respondentów spełniało nowe kryteria ZM. Z tego powodu należy dołożyć wszelkich starań, aby zapobiegać, wcześnie wykrywać i odpowiednio leczyć składowe ZM. Należy położyć nacisk na interwencje dotyczące stylu życia, ponieważ niezdrowy styl życia jest przyczyną jednostek chorobowych składających się na ZM.

Podsumowanie

Wprowadzenie nowej definicji zmniejszyło częstość występowania ZM w polskiej populacji, głównie u mężczyzn, jednak nadal jest on powszechny w polskiej populacji. Po zmianach kryteriów dyslipidemia aterogenna stała się najczęstszą składową ZM w badanej populacji, a częstość występowania komponenty związanej z otyłością znacznie spadła z powodu bardziej liberalnych wartości granicznych obwodu talii. Należy podjąć odpowiednie działania w celu zapobiegania, diagnozowania i leczenia składowych ZM.

Oświadczenie o dostępności danych

Zbiór danych jest dostępny na żądanie.

Oświadczenie o przestrzeganiu zasad etyki

Komisja Bioetyczna Narodowego Instytutu Kardiologii w Warszawie zatwierdziła protokół badania. Wszyscy uczestnicy udzielili świadomej zgody na uczestnictwo w badaniu w formie pisemnej.

Wkład autorów

G.B.*, N.D.* opracowali koncepcję analizy, przygotowali manuskrypt; A.C.M. przeprowadziła analizy statystyczne; A.P.#, P.D.# zapewnili nadzór merytoryczny i przygotowali ostateczną wersją manuskryptu; P.B., K.K., A.P., M.A.K., A.N. wzięli udział w przeprowadzeniu ankiety i przygotowaniu bazy danych.

*Dwaj autorzy, którzy wnieśli równy wkład i są głównymi autorami analizy.

#Dwaj autorzy, którzy wnieśli równy wkład i są starszymi autorami analizy.

Finansowanie

Brak.

Podziękowania

Brak.

Konflikt interesów

Brak.

Piśmiennictwo

  1. Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, et al. ESC National Cardiac Societies, ESC Scientific Document Group. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur Heart J. 2021; 42(34): 3227–3337, doi: 10.1093/eurheartj/ehab484, indexed in Pubmed: 34458905.
  2. Statistics Poland. Demographic situation in Poland up to 2020 Death and mortality. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/sytuacja-demograficzna-polski-do-2020-roku-zgony-i-umieralnosc,40,1.html (10.05.2023).
  3. Dobrowolski P, Prejbisz A, Kuryłowicz A, et al. Metabolic syndrome — a new definition and management guidelines. Arterial Hypertension. 2022; 26(3): 99–121, doi: 10.5603/ah.a2022.0012.
  4. Alberti KG, Eckel RH, Grundy SM, et al. International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention, Hational Heart, Lung, and Blood Institute, American Heart Association, World Heart Federation, International Atherosclerosis Society, International Association for the Study of Obesity. Harmonizing the metabolic syndrome: a joint interim statement of the International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International Atherosclerosis Society; and International Association for the Study of Obesity. Circulation. 2009; 120(16): 1640–1645, doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.109.192644, indexed in Pubmed: 19805654.
  5. Drygas W, Niklas AA, Piwońska A, et al. Multi-centre National Population Health Examination Survey (WOBASZ II study): assumptions, methods, and implementation. Kardiol Pol. 2016; 74(7): 681–690, doi: 10.5603/KP.a2015.0235, indexed in Pubmed: 26620680.
  6. World Health Organization. STEPS Manual. WHO, Geneva: World Health Organization 2014. Noncommunicable Disease Surveillance, Monitoring and Reporting. https://www who int/teams/noncommunicable-diseases/surveillance/systems-tools/steps/manuals (accessed 10 05 (10.05.2023).
  7. Tolonen H. (ed.). EHES Manual. Part A. Planning and preparation of the survey. 2nd ed. National Institute for Health and Welfare, 2016, Directions 2016_13. http://urn.fi/URN:ISBN:978-952-302-700-8 (10.05.2023).
  8. Grundy SM. Metabolic syndrome: a multiplex cardiovascular risk factor. J Clin Endocrinol Metab. 2007; 92(2): 399–404, doi: 10.1210/jc.2006-0513, indexed in Pubmed: 17284640.
  9. Sommer A, Twig G. The Impact of Childhood and Adolescent Obesity on Cardiovascular Risk in Adulthood: a Systematic Review. Curr Diab Rep. 2018; 18(10): 91, doi: 10.1007/s11892-018-1062-9, indexed in Pubmed: 30167798.
  10. Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, et al. ESC National Cardiac Societies, ESC Scientific Document Group. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur Heart J. 2021; 42(34): 3227–3337, doi: 10.1093/eurheartj/ehab484, indexed in Pubmed: 34458905.
  11. Boekholdt SM, Arsenault BJ, Mora S, et al. Association of LDL cholesterol, non-HDL cholesterol, and apolipoprotein B levels with risk of cardiovascular events among patients treated with statins: a meta-analysis. JAMA. 2012; 307(12): 1302–1309, doi: 10.1001/jama.2012.366, indexed in Pubmed: 22453571.
  12. Banach M, Burchardt P, Chlebus K, et al. PoLA/CFPiP/PCS/PSLD/PSD/PSH guidelines on diagnosis and therapy of lipid disorders in Poland 2021. Arch Med Sci. 2021; 17(6): 1447–1547, doi: 10.5114/aoms/141941, indexed in Pubmed: 34900032.
  13. Solnica B, Sygitowicz G, Sitkiewicz D, et al. 2020 Guidelines of the Polish Society of Laboratory Diagnostics (PSLD) and the Polish Lipid Association (PoLA) on laboratory diagnostics of lipid metabolism disorders. Arch Med Sci. 2020; 16(2): 237–252, doi: 10.5114/aoms.2020.93253, indexed in Pubmed: 32190133.
  14. Bandosz P, O’Flaherty M, Rutkowski M, et al. A victory for statins or a defeat for diet policies? Cholesterol falls in Poland in the past decade: A modeling study. Int J Cardiol. 2015; 185: 313–319, doi: 10.1016/j.ijcard.2015.03.079, indexed in Pubmed: 25828672.
  15. American Diabetes Association Professional Practice Committee. 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes-2022. Diabetes Care. 2022; 45(Suppl 1): S17–S38, doi: 10.2337/dc22-S002, indexed in Pubmed: 34964875.
  16. Araszkiewicz A, Bandurska-Stankiewicz E, Borys S, et al. 2022 Guidelines on the management of patients with diabetes. A position of Diabetes Poland. Current Topics in Diabetes. 2022; 2(1).
  17. Hirode G, Wong RJ. Trends in the Prevalence of Metabolic Syndrome in the United States, 2011-2016. JAMA. 2020; 323(24): 2526–2528, doi: 10.1001/jama.2020.4501, indexed in Pubmed: 32573660.
  18. de Siqueira Valadares LT, de Souza LS, Salgado Júnior VA, et al. Prevalence of metabolic syndrome in Brazilian adults in the last 10 years: a systematic review and meta-analysis. BMC Public Health. 2022; 22(1): 327, doi: 10.1186/s12889-022-12753-5, indexed in Pubmed: 35172790.
  19. Li Ri, Li W, Lun Z, et al. Prevalence of metabolic syndrome in Mainland China: a meta-analysis of published studies. BMC Public Health. 2016; 16: 296, doi: 10.1186/s12889-016-2870-y, indexed in Pubmed: 27039079.
  20. Ansarimoghaddam A, Adineh HA, Zareban I, et al. Prevalence of metabolic syndrome in Middle-East countries: Meta-analysis of cross-sectional studies. Diabetes Metab Syndr. 2018; 12(2): 195–201, doi: 10.1016/j.dsx.2017.11.004, indexed in Pubmed: 29203060.
Pokaż HTML

Posiadasz dostęp do tego artykułu?