Zmiany demograficzne obserwowane w grupie polskich dawców zakwalifikowanych do oddania krwi i objętych badaniami przeglądowymi w kierunku czynników zakaźnych w latach 2005-2018
Streszczenie
Wstęp: Dotychczas wykazano, że częstość zakażeń wśród dawców zakwalifikowanych do oddania krwi i objętych badaniami przeglądowymi, a w konsekwencji ryzyko powikłań potransfuzyjnych wiążą się z charakterystyką demograficzną dawców.
Celem pracy było ustalenie zmian demograficznych wśród polskich dawców zakwalifikowanych w latach 2005–2018 do oddania krwi i objętych badaniami przeglądowymi w kierunku czynników zakaźnych. Uzyskane wyniki interpretowano w kontekście bezpieczeństwa transfuzji, a zwłaszcza ryzyka przenoszenia czynników zakaźnych przez krew.
Materiał i metody: Analizowano dane gromadzone między innymi do oceny epidemiologii czynników zakaźnych przenoszonych przez krew: liczbę przebadanych dawców zakwalifikowanych do oddania krwi z podziałem na płeć, dawców pierwszorazowych i wielokrotnych oraz grupy wiekowe (≤ 20, 21–30, 31–40, 41–50, 51–60 i > 60 lat). Częstość (frakcję) wyrażano w procentach z 95-procentowym przedziałem ufności [95%CI], a różnice za pomocą punktu procentowego (p.p.). Istotność różnic (p < 0,05) weryfikowano za pomocą testu Chi-kwadrat, do oceny trendu stosowano współczynnik korelacji Spearmana (R).
Wyniki: Większość dawców stanowili mężczyźni (średnio 74,07%), jednak w latach 2005–2012 udział kobiet wzrósł o 7 p.p. do 27,42% [27,30–27,53%] (p < 0,05); wśród dawców pierwszorazowych o 10,58 p.p., a wielokrotnych o 7,19 p.p. Największy udział kobiet obserwowano wśród najmłodszych dawców (36,02% [35,95–36,09%]), a najniższy wśród najstarszych dawców (14,14% [13,80–14,48%]) (różnica 21,88 p.p.; p < 0,05). Większość dawców krwi stanowili dawcy wielokrotni (średnio 66,78%). Udział dawców wielokrotnych wzrósł łącznie o 19,83 p.p. (p < 0,05): o 20,6 p.p. u mężczyzn i 21,15 p.p. u kobiet (dla obu grup p < 0,05). We wszystkich grupach wiekowych, z wyjątkiem dawców najmłodszych, większość (p < 0,05) stanowili dawcy wielokrotni. Udział dawców wielokrotnych rósł w kolejnych grupach wiekowych — od 36% u najmłodszych (≤ 20 lat) do 87% u dawców najstarszych (> 60 lat). Udział dawców w wieku > 40 lat zwiększył się o 11,58 p.p od 37,38% do 48,96%.
Wnioski: W latach 2005–2018 obserwowano istotne zmiany demograficzne w grupie polskich dawców zakwalifikowanych do oddania krwi i objętych badaniami przeglądowymi, m.in. wzrósł udział kobiet oraz dawców wielokrotnych, co z punktu widzenia bezpieczeństwa transfuzji jest zjawiskiem korzystnym.
Słowa kluczowe: dawcy zakwalifikowani do oddania krwizmiany demograficznestruktura wiekowadawcy pierwszorazowidawcy wielokrotnipłećbadania przeglądowe
Referencje
- Grabarczyk P, Kopacz A, Sulkowska E, et al. Ryzyko przeniesienia czynników zakaźnych przez transfuzje w Polsce. Acta Haematol Pol. 2017; 48(3): 174–182.
- World Health Organization. Guidelines on Estimation of Residual Risk of HIV, HBV or HCV Infections via Cellular Blood Components and Plasma. WHO. 2017; (www.who.int).
- Bruhn R, Lelie N, Custer B, et al. International NAT Study Group. Prevalence of human immunodeficiency virus RNA and antibody in first-time, lapsed, and repeat blood donations across five international regions and relative efficacy of alternative screening scenarios. Transfusion. 2013; 53(10 Pt 2): 2399–2412.
- Bruhn R, Lelie N, Busch M, et al. International NAT Study Group. Relative efficacy of nucleic acid amplification testing and serologic screening in preventing hepatitis C virus transmission risk in seven international regions. Transfusion. 2015; 55(6): 1195–1205.
- Dodd RY, Crowder LA, Haynes JM, et al. Screening Blood Donors for HIV, HCV, and HBV at the American Red Cross: 10-Year Trends in Prevalence, Incidence, and Residual Risk, 2007 to 2016. Transfus Med Rev. 2020; 34(2): 81–93.
- Goldman M, Steele WR, Di Angelantonio E, et al. Biomedical Excellence for Safer Transfusion Collaborative (BEST) Investigators. Comparison of donor and general population demographics over time: a BEST Collaborative group study. Transfusion. 2017; 57(10): 2469–2476.
- Główny Urząd Statystyczny. Obszary tematyczne. Ludność. Ludność w gminach według stanu w dniu 31.12.2011 r. – bilans opracowany w oparciu o wyniki NSP 2011. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-w-gminach-wedlug-stanu-w-dniu-31-12-2011-r-bilans-opracowany-w-oparciu-o-wyniki-nsp-2011,2,1.html [online].
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2021 r. w sprawie wymagań dobrej praktyki pobierania krwi i jej składników, badania, preparatyki, przechowywania, wydawania i transportu dla jednostek organizacyjnych publicznej służby krwi. (Dz. U. z 2021r. poz. 28).
- Sulkowska E, Kubicka-Russel D, Kopacz A, et al. i Polska Grupa ds. Badań Czynników Zakaźnych u Dawców Krwi w Centrach Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Wykrywanie zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV) w trakcie badań przeglądowych dawców krwi w latach 2005-2015. Acta Haematol Pol. 2017; 1: 187.
- Kubicka-Russel D, Kopacz A, Tkaczuk K, et al. Wykrywanie zakażeń ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) u dawców krwi w Polsce w latach 2005-2015. Acta Haematol Pol. 2017; 1: 188.
- Kopacz A, Kubicka-Russel D, Tkaczuk K, et al. Wykrywanie zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B u dawców krwi w Polsce w latach 2005-2015. Acta Haematol Pol. 2017; 1: 187.
- Seyfried H, Brojer E, Grabarczyk P, et al. Analiza częstości wykrywania markerów zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV) u polskich dawców krwi w latach 1994-2003. Przegl Epidemiol. 2005; 59(4): 807–814.
- Rosiek A, Dzieciątkowska A, Lachert E, et al. Działalność jednostek organizacyjnych służby krwi w Polsce w 2008 roku. J Transf Med. 2009; 2(4): 243–252.
- Rosiek A, Tomaszewska A, Lachert E, et al. Działalność jednostek organizacyjnych służby krwi w Polsce w 2018 roku. J Transf Med. 2019; 12(4): 127–143.
- Brojer E, Grabarczyk P. Czynniki zakaźne istotne w transfuzjologii. Fundacja Pro Pharmacia Futura. 2015; 4: 26.
- Wiktor A, Stępień M, Piwowarow K, et al. [Hepatitis B in Poland in 2010]. Przegl Epidemiol. 2012; 66(2): 277–285.
- Ginzberg D, Wong RJ, Gish R. Global HBV burden: guesstimates and facts. Hepatol Int. 2018; 12(4): 315–329.
- Mikołowska A, Antoniewicz-Papis J. Retrospective analysis of selected aspects of public blood transfusion service as a starting point for assessment of the status of transfusion medicine in Poland Part 1: Demographic characteristics of the donor population reporting for blood donation. J Transf Med. 2020; 13(1): 67–103.
- Mikołowska A, Antoniewicz-Papis J. Retrospective analysis of selected aspects of public blood transfusion service activities as a starting point for assessment of the status of transfusion medicine in Poland. Part 2: Demographic characteristics of the population who donated blood/blood com. J Transf Med. 2021; 14(3): 93–110.
- Rosińska M, Czarkowski MP. Wirusowe zapalenie wątroby typu C w 2005 roku. Przegl Epidemiol. 2007; 61(2): 281–286.
- Rosińska M, Stępień M. Wirusowe zapalenie wątroby typu C w Polsce w 2009 roku. Przegl Epidemiol. 2011; 65(2): 265–269.
- Zakrzewska K, Stępień M, Rosińska M. Hepatitis C in Poland in 2018. Przegl Epidemiol. 2020; 74(2): 209–222.
- Główny Urząd Statystyczny. Bazy danych. Demografia. Platforma Analityczna SWAiD. Ludność według płci i pojedynczych roczników wieku (stan na dzień 31.12.2010-31.12.2018) http://swaid.stat.gov.pl/Demografia_dashboards/Raporty_predefiniowane/RAP_DBDDEM_2.aspx [online].
