Wstęp. Analiza poważnych zdarzeń niepożądanych związanych z przetoczeniem składników krwi (PZN) i poważnych niepożądanych reakcji poprzetoczeniowych (PNRP) oraz ich wiarygodne sprawozdawanie stanowią istotny element działań na rzecz bezpieczeństwa krwiolecznictwa. Niniejsze opracowanie stanowi kontynuację analizy PZN i PNRP zgłoszonych do Instytutu Hematologii i Transfuzjologii (IHiT) przez centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa (CKiK) w latach 2011–2014; część pierwsza została opublikowana w Journal of Transfusion Medicine (2018, tom 11, nr 1, s. 8–28). Zasadniczym celem obecnej pracy (część II) była analiza PNRP niebędących następstwem obcogrupowego przetoczenia z uwzględnieniem ich częstości, rodzaju składnika krwi oraz skutków tych reakcji, w tym zgonów, a także prawidłowości kwalifi kacji PNRP i przestrzegania wskazań do przetaczania składników krwi. Drugim celem pracy była analiza wszystkich PNRP sprawozdawanych przez nasz kraj do Komisji Europejskiej (KE). Materiał i metody. Materiał zasadniczy stanowiły zgłoszenia do IHiT przypadków PZN i PNRP w wyżej wymienionym okresie analizowane przez powołany w IHiT Zespół ds. Analizy Niepożądanych Zdarzeń i Reakcji w Krwiodawstwie i Krwiolecznictwie w Polsce (Zespół) w okresie 2011–2014. Materiałem dodatkowo analizowanym były sprawozdania przypadków PNRP w Polsce przekazywane corocznie do KE pochodzące z okresu retrospekcji 2011–2014, a także z dwóch następnych lat 2015–2016. Rozszerzenie okresu retrospekcji wynikało ze zjawiska dostrzegalnej zmiany liczby sprawozdawanych PNRP do KE, jaka nastąpiła w latach 2013–2014 oraz z dążenia do przedstawienia wiarygodnych danych. Wyniki. Spośród 72 zgłoszeń PZN i PNRP do IHiT (w latach 2013–2014) 21 stanowiły przypadki PNRP niezwiązane z obcogrupowym przetoczeniem składnika krwi. Należały do nich w kolejności według liczby zgłoszeń: poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc — TRALI (6 przypadków), poprzetoczeniowe przeciążenie krążenia — TACO (5), reakcja anafi laktyczna (3), poprzetoczeniowa niehemolityczna reakcja gorączkowa — FNHTR (2), sepsa (2), duszność związana z przetoczeniem — TAD (1) oraz inne zdarzenia sercowo-naczyniowe, które wystąpiły w trakcie lub bezpośrednio po transfuzji (2). Najczęściej zgłaszane PNRP występowały po przetoczeniu KKCz (10 przypadków), FFP (6), a najrzadziej KKP (1). W 4 przypadkach PNRP wystąpiła po przetoczeniu wieloskładnikowym. W przypadku reakcji uczuleniowych i anafi laksji ich występowanie było ograniczone wyłącznie do przetoczenia FFP bądź przetoczenia wieloskładnikowego (FFP i KKCz), w przypadku TACO wyłącznie — do KKCz bądź KKCz i FFP, natomiast 1 przypadek przeniesienia zakażenia bakteryjnego i sepsy u pacjenta wystąpił po przetoczeniu KKP. W 15 na 21 przypadków pierwotną kwalifi kację PNRP w zgłoszeniu uznano za właściwą. Ustalenie związku PNRP z przetoczeniem było u części chorych trudne, zwłaszcza u pacjentów w bardzo ciężkim stanie ogólnym w trakcie transfuzji. W 6 przypadkach zgonu pacjenta nie stwierdzono jego bezpośredniego związku z przetoczeniem. Analiza wskazań do przetoczenia składników krwi wykazała w 2 na 21 przypadków wątpliwe wskazania do transfuzji. Dodatkowa analiza przypadków PNRP zgłoszonych przez Polskę do KE w 4-letnim okresie (2011–2014) wykazała tendencję do znacznego zmniejszenia ich liczby w skali roku z 402 w 2011 roku do 71 w 2012 roku i 21 w 2016 roku. Urealnienie liczby zgłoszonych przypadków było efektem poprawy sprawozdawczości, a przede wszystkim ścisłego przestrzegania definicji PNRP. Zatem, jako okres odniesienia przyjęto również okres 4-letni, ale przesunięty o 2 lata, tj. obejmujący lata 2013–2016, w którym roczna liczba zgłaszanych PNRP była stabilna i kształtowała się od 18 do 36 przypadków rocznie. W okresie tym zgłoszono łącznie 105 przypadków PNRP. Najczęściej do KE sprawozdawano reakcje alergiczne i anafi laktyczne (31 przypadków), TRALI (21), reakcje hemolityczne w następstwie obcogrupowego przetoczenia składnika krwi (19) i TACO (16). W 6 przypadkach wstępna kwalifi kacja PNRP była korygowana przez Zespół. Sprawozdawane PNRP tylko w 1 przypadku transfuzji obcogrupowego KKCz skutkowały zgonem chorego. Współczynnik liczby PNRP na 100 000 jednostek wydanych składników krwi wahał się od 1,11 do 1,58, wykazując stosunkowo największą zmienność w przypadku KKP (od 0,93 do 4,41). Wnioski. Wśród PNRP niezwiązanych z obcogrupowym przetoczeniem składników krwi analizowanym w IHiT najczęściej zgłaszano TRALI, TACO i reakcje anafi laktyczne. Z kolei w rocznych zgłoszeniach do KE wszystkich PNRP z obszaru kraju dominowały reakcje uczuleniowe i anafilaktyczne, następnie reakcje hemolityczne w wyniku niezgodnego przetoczenia składnika krwi oraz TRALI, i w mniejszym stopniu, TACO. Obie analizy wskazują na istotny udział i znaczenie niepożądanych reakcji ze strony układu krążenia i oddechowego. Pozytywnym zjawiskiem jest mała liczba zakażeń bakteryjnych przenoszonych w wyniku przetoczenia składników krwi i przestrzeganie wskazań do przetoczenia składników krwi, natomiast prawidłowość wstępnej kwalifi kacji PNRP i określenia związku z przetoczeniem składnika krwi, a zwłaszcza zgonu z przetoczeniem, może nastręczać problemy. W analizowanym okresie nastąpiła wyraźna poprawa sprawozdawczości PNRP do KE z naszego kraju skutkująca urealnieniem i stabilizacją zgłaszanej ich liczby rocznie.