Mastocyty i ich znaczenie w procesach odpornościowych i nowotworowych

Streszczenie

Mastocyty (komórki tuczne), zaliczane do układu odporności wrodzonej, są komórkami wielofunkcyjnymi. Uczestniczą nie tylko w reakcjach alergicznych, lecz także odgrywają istotną rolę w procesach zapalnych, w odporności nabytej oraz wykazują aktywność anty- i pronowotworową. Mastocyty (zwane też leukocytami tkankowymi) pochodzą od macierzystej komórki krwiotwórczej. Ze szpiku do krwi przechodzą w formie niedojrzałej, a dojrzałość, o której świadczy obecność licznych ziaren w cytoplazmie, osiągają w docelowej tkance.

Udział mastocytów w procesach odpornościowych warunkuje ich immunofenotyp z ekspresją wielu receptorów, z których najważniejsze to FceR1 dla IgE, c-Kit dla czynnika komórek macierzystych SCF oraz Toll-like (TLR) dla patogenów bakteryjnych. Aktywacja mastocytów rozpoczyna proces degranulacji i uwalnianie z ziaren zawartych w nich lub syntetyzowanych de novo substancji: histaminy, heparyny, proteaz, leukotrienów i cytokin/chemokin. Proces degranulacji zachodzi głównie drogą egzocytozy przy udziale kompleksu białek SNARE lub drogą wydzielania pęcherzyków zwanych egzosomami. Udział mastocytów w odporności wrodzonej polega na rozpoznawaniu patogenów bakteryjnych poprzez receptory TLR i CD48, a następnie ich likwidacji. W odporności nabytej mastocyty odgrywają rolę immunomodulatora procesów, indukując limfocyty Treg oraz działając jako „nieklasyczne” komórki prezentujące antygen limfocytom T.

Mastocyty wykazują aktywność antynowotworową (m.in. wydzielają TNF-a) oraz pronowotworową: uczestniczą w neoangiogenezie i wpływają supresyjnie na układ odpornościowy, współdziałając między innymi z komórkami Treg. Komórki te mogą wykazywać zaburzenia proliferacji, które skutkują zwiększeniem ich liczby i powstaniem mastocytozy układowej w wielu narządach. Szczególną formą mastocytozy jest białaczka mastocytowa.