Rola konopi i kannabinoidów w terapii osób z endometriozą — ocena potencjału terapeutycznego na podstawie danych z piśmiennictwa oraz własne badanie obserwacyjne
Streszczenie
Endometrioza dotyka do 15% kobiet w wieku rozrodczym, jest chorobą przewlekłą, o niejasnej etiopatogenezie,
a jej dominujący objaw stanowi ból. Istotą endometriozy jest obecność tkanki ektopowego endometrium poza jamą
macicy, które w odróżnieniu od endometrium eutopowego wykazuje zaburzenia w procesie apoptozy, zwiększenie
zdolności do proliferacji, nasilenie neuro- i neoangiogenezy. Konopie i kannabinoidy w ostatnich latach stały się
przedmiotem zainteresowania medycyny ze względu na swoje potencjalne działania terapeutyczne, wśród których
wymieniane są najczęściej właściwości przeciwzapalne oraz przeciwbólowe. Najnowsze doniesienia wskazują
także na ich działanie proapoptyczne, antyproliferacyjne oraz ograniczające proces neuro i neoangiogenezy. Powyższe
dane wskazują, że kannabinoidy zakresem swojego działania wydają się obejmować procesy odpowiedzialne
za rozwój endometriozy. Celem poniższej pracy była ocena potencjału terapeutycznego konopi i kannabinoidów
w leczeniu endometriozy, ze szczególnym uwzględnieniem poziomu bólu oraz ogólnego komfortu życia w świetle
dostępnego piśmiennictwa oraz na podstawie własnego badania obserwacyjnego. Do badania obserwacyjnego
zakwalifikowano 10 pacjentek z histopatologicznym rozpoznaniem endometriozy oraz długotrwałym wywiadem
dolegliwości bólowych. Badanie trwało 3 miesiące, a punktami końcowymi były ocena nasilenia bólu oraz ogólnego
komfortu życia pacjentek przed i po terapii. Wszystkie pacjentki biorące udział w badaniu uzyskały poprawę
w zakresie obydwu ocenianych parametrów przy niskim poziomie działań niepożądanych. Redukcja bólu i poprawa
jakości życia, mimo niewielkiej grupy badawczej była wyraźna i pozostaje w zgodności z dostępnym światowym
piśmiennictwem i dotychczasowymi wynikami badań, co zachęca do dalszej analizy skuteczności konopi i kannabinoidów
w terapii osób z endometriozą.
Słowa kluczowe: ginekologiaendometriozakonopiekannabinoidyprzewlekły bóldysmenorrhoeadyspareunia
Referencje
- Giudice LC. Clinical practice. Endometriosis. N Engl J Med. 2010; 362(25): 2389–2398.
- Berkley KJ, Rapkin AJ, Papka RE. The pains of endometriosis. Science. 2005; 308(5728): 1587–1589.
- Bulletti C, Coccia ME, Battistoni S, et al. Endometriosis and infertility. J Assist Reprod Genet. 2010; 27(8): 441–447.
- Laursen BS, Bajaj P, Olesen AS, et al. Health related quality of life and quantitative pain measurement in females with chronic non-malignant pain. Eur J Pain. 2005; 9(3): 267–275.
- Laganà AS, La Rosa VL, Rapisarda AM, et al. Anxiety and depression in patients with endometriosis: impact and management challenges. Int J Womens Health. 2017; 9: 323–330.
- Garry R. The effectiveness of laparoscopic excision of endometriosis. Curr Opin Obstet Gynecol. 2004; 16(4): 299–303.
- Skovlund CW, Mørch LS, Kessing LV, et al. Association of hormonal contraception with depression. JAMA Psychiatry. 2016; 73(11): 1154–1162.
- Armour M, Sinclair J, Chalmers KJ, et al. Self-management strategies amongst Australian women with endometriosis: a national online survey. BMC Complement Altern Med. 2019; 19(1): 17.
- Sanchez AM, Cioffi R, Viganò P, et al. Elevated systemic levels of endocannabinoids and related mediatorsacross the menstrual cycle in women with endometriosis. Reprod Sci. 2016; 23(8): 1071–1079.
- Shen X, Duan H, Wang S, et al. Decreased expression of cannabinoid receptors in the eutopic and ectopic endometrium of patients with adenomyosis. Biomed Res Int. 2019; 2019: 5468954.
- Bifulco M, Di Marzo V. Targeting the endocannabinoid system in cancer therapy: a call for further research. Nat Med. 2002; 8(6): 547–550.
- Pisanti S, Borselli C, Oliviero O, et al. Antiangiogenic activity of the endocannabinoid anandamide: correlation to its tumor-suppressor efficacy. J Cell Physiol. 2007; 211(2): 495–503.
- Melck D, De Petrocellis L, Orlando P, et al. Suppression of nerve growth factor Trk receptors and prolactin receptors by endocannabinoids leads to inhibition of human breast and prostate cancer cell proliferation. Endocrinology. 2000; 141(1): 118–126.
- Akhmetshina A, Dees C, Busch N, et al. The cannabinoid receptor CB2 exerts antifibrotic effects in experimental dermal fibrosis. Arthritis Rheum. 2009; 60(4): 1129–1136.
- Leconte M, Nicco C, Ngô C, et al. Antiproliferative effects of cannabinoid agonists on deep infiltrating endometriosis. Am J Pathol. 2010; 177(6): 2963–2970.
- Garcia-Gonzalez E, Selvi E, Balistreri E, et al. Cannabinoids inhibit fibrogenesis in diffuse systemic sclerosis fibroblasts. Rheumatology (Oxford). 2009; 48(9): 1050–1056.
- Defer N, Wan J, Souktani R, et al. The cannabinoid receptor type 2 promotes cardiac myocyte and fibroblast survival and protects against ischemia/reperfusion-induced cardiomyopathy. FASEB J. 2009; 23(7): 2120–2130.
- Julien B, Grenard P, Teixeira-Clerc F, et al. Antifibrogenic role of the cannabinoid receptor CB2 in the liver. Gastroenterology. 2005; 128(3): 742–755.
- Michalski CW, Maier M, Erkan M, et al. Cannabinoids reduce markers of inflammation and fibrosis in pancreatic stellate cells. PLoS One. 2008; 3(2): e1701.
- Varma R, Rollason T, Gupta JK, et al. Endometriosis and the neoplastic process. Reproduction. 2004; 127(3): 293–304.
- Taylor AH, Tortolani D, Ayakannu T, et al. (Endo)cannabinoids and gynaecological cancers. Cancers (Basel). 2020; 13(1).
- Freimuth N, Ramer R, Hinz B. Antitumorigenic effects of cannabinoids beyond apoptosis. J Pharmacol Exp Ther. 2010; 332(2): 336–344.
- Jeong S, Jo MJ, Yun HK, et al. Cannabidiol promotes apoptosis via regulation of XIAP/Smac in gastric cancer. Cell Death Dis. 2019; 10(11): 846.
- Guindon J, Hohmann AG. Cannabinoid CB2 receptors: a therapeutic target for the treatment of inflammatory and neuropathic pain. Br J Pharmacol. 2008; 153(2): 319–334.
- Pacher P, Bátkai S, Kunos G. The endocannabinoid system as an emerging target of pharmacotherapy. Pharmacol Rev. 2006; 58(3): 389–462.
- Tsou K, Lowitz KA, Hohmann AG, et al. Suppression of noxious stimulus-evoked expression of Fos protein-like immunoreactivity in rat spinal cord by a selective cannabinoid agonist. Neuroscience. 1996; 70(3): 791–798.
- Stratton P, Berkley KJ. Chronic pelvic pain and endometriosis: translational evidence of the relationship and implications. Hum Reprod Update. 2011; 17(3): 327–346.
- Bouaziz J, Bar On A, Seidman DS, et al. The clinical significance of endocannabinoids in endometriosis pain management. Cannabis Cannabinoid Res. 2017; 2(1): 72–80.
- Rocha MG, e Silva JC, Ribeiro da Silva A, et al. TRPV1 expression on peritoneal endometriosis foci is associated with chronic pelvic pain. Reprod Sci. 2011; 18(6): 511–515.
- Liu J, Liu X, Duan K, et al. The expression and functionality of transient receptor potential vanilloid 1 in ovarian endometriomas. Reprod Sci. 2012; 19(10): 1110–1124.
- Berkley KJ, Dmitrieva N, Curtis KS, et al. Innervation of ectopic endometrium in a rat model of endometriosis. Proc Natl Acad Sci U S A. 2004; 101(30): 11094–11098.
- Han H, Liang X, Wang J, et al. Cannabinoid receptor 1 contributes to sprouted innervation in endometrial ectopic growth through mitogen-activated protein kinase activation. Brain Res. 2017; 1663: 132–140.
- Song N, Leng JH, Lang JH. Expression of transient receptor potentials of vanilloid subtype 1 and pain in endometriosis. Zhonghua Fu Chan Ke Za Zhi. 2012; 47(5): 333–336.
- Anand U, Jones B, Korchev Y, et al. CBD effects on TRPV1 signaling pathways in cultured DRG neurons. J Pain Res. 2020; 13: 2269–2278.
- Escudero-Lara A, Argerich J, Cabañero D, et al. Disease-modifying effects of natural Δ9-tetrahydrocannabinol in endometriosis-associated pain. Elife. 2020; 9.
- Boggs DL, Nguyen JD, Morgenson D, et al. Clinical and preclinical evidence for functional interactions of cannabidiol and Δ-tetrahydrocannabinol. Neuropsychopharmacology. 2018; 43(1): 142–154.
- Huestis MA. Human cannabinoid pharmacokinetics. Chem Biodivers. 2007; 4(8): 1770–1804.
