Multimedialna platforma wiedzy medycznej Internetowa Księgarnia Medyczna Kalendarium Konferencji
Ginekologia i Perinatologia Praktyczna
MENU
Na skróty Zdeponuj artykuł Wytyczne dla autorów Ahead of print Recenzenci 2023

Tom 5, Nr 1 (2020)
Wytyczne / stanowisko ekspertów
Opublikowany online: 2020-05-11
Dodaj do koszyka: 49,00 PLN
Pobierz cytowanie

Toczeń rumieniowaty noworodków. Stanowisko Zespołu Ekspertów w sprawie diagnostyki, monitorowania oraz leczenia matki i noworodka

Bożena Kociszewska-Najman1, Magdalena Jaskólska1, Joanna Schreiber-Zamora1, Natalia Mazanowska2, Bronisława Pietrzak2, Bożena Werner3, Radosław Pietrzak3, Małgorzata Pańczyk-Tomaszewska4, Anna Woźniacka5, Mirosław Wielgoś2, Lidia Rudnicka6
Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020;5(1):33-43.
Afiliacje
  1. Klinika Neonatologii Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Dziecięcy Szpital Kliniczny, Warszawa, Polska
  2. I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
  3. Klinika Kardiologii Wieku Dziecięcego i Pediatrii Ogólnej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa, Polska
  4. Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa
  5. Katedra i Klinika Dermatologii i Wenerologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polska
  6. Klinika Dermatologiczna, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, Polska

dostęp płatny

Tom 5, Nr 1 (2020)
Stanowiska Ekspertów
Opublikowany online: 2020-05-11

Streszczenie

Poniższy artykuł przedstawia stanowisko Zespołu Ekspertów dotyczące postępowania w przypadku tocznia rumieniowatego noworodków (NLE, Neonatal Lupus Erythematosus). Jest to niezwykle rzadko występujące schorzenie i jednocześnie niezwykle rzadko opisywane w literaturze. Praca ma na celu uporządkowanie danych i rekomendację postępowania z noworodkiem. Mamy nadzieję, że znajdzie to odzwierciedlenie w codziennej praktyce zarówno położników i neonatologów, jak również pediatrów. NLE występuje z częstością 1 na 20 000 ciąż. Najczęściej spowodowany jest biernym przejściem przez łożysko autoprzeciwciał przeciwko Ro/SSA lub La/SSB. NLE może wystąpić u noworodków matek chorujących na toczeń układowy lub w przypadku występowania innych chorób związanych z obecnością przeciwciał wywołujących NLE, w tym toczeń podostry skórny (SCLE, Subacute Cutaneous Lupus Erythematosus), ogniskowy toczeń rumieniowaty (DLE, Discoid Lupus Erythematosus), zespół Sjögrena, mieszaną chorobę tkanki łącznej lub reumatoidalne zapalenie stawów. Objawami NLE mogą być: wrodzony blok serca (CHB, Congenital Heart Block), skórna postać NLE, zaburzenia hematologiczne czy zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych. Najgroźniejszą postacią NLE jest całkowity blok przedsionkowo-komorowy występujący z częstością 1:15000 do 1:22000 żywych urodzeń. Najczęstszym objawem jest bradykardia płodu, która może być wykryta przypadkowo przy rutynowym osłuchiwaniu czynności serca płodu lub w trakcie badania ultrasonograficznego. Postać sercowa tocznia jest odpowiedzialna za 85–95% przypadków wrodzonego całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego u noworodków z prawidłowym strukturalnie sercem. U kobiet z grupy ryzyka wystąpienia tocznia rumieniowatego noworodkowego konieczne jest wykonanie badań przesiewowych w kierunku obecności przeciwciał anty-Ro/SSA i anty-La/SSB, najlepiej jeszcze w okresie przedkoncepcyjnym. Zaleca się zwiększony nadzór położniczy w ośrodku dysponującym możliwością wykonania oceny echokardiograficznej (ECHO) płodu.

Streszczenie

Poniższy artykuł przedstawia stanowisko Zespołu Ekspertów dotyczące postępowania w przypadku tocznia rumieniowatego noworodków (NLE, Neonatal Lupus Erythematosus). Jest to niezwykle rzadko występujące schorzenie i jednocześnie niezwykle rzadko opisywane w literaturze. Praca ma na celu uporządkowanie danych i rekomendację postępowania z noworodkiem. Mamy nadzieję, że znajdzie to odzwierciedlenie w codziennej praktyce zarówno położników i neonatologów, jak również pediatrów. NLE występuje z częstością 1 na 20 000 ciąż. Najczęściej spowodowany jest biernym przejściem przez łożysko autoprzeciwciał przeciwko Ro/SSA lub La/SSB. NLE może wystąpić u noworodków matek chorujących na toczeń układowy lub w przypadku występowania innych chorób związanych z obecnością przeciwciał wywołujących NLE, w tym toczeń podostry skórny (SCLE, Subacute Cutaneous Lupus Erythematosus), ogniskowy toczeń rumieniowaty (DLE, Discoid Lupus Erythematosus), zespół Sjögrena, mieszaną chorobę tkanki łącznej lub reumatoidalne zapalenie stawów. Objawami NLE mogą być: wrodzony blok serca (CHB, Congenital Heart Block), skórna postać NLE, zaburzenia hematologiczne czy zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych. Najgroźniejszą postacią NLE jest całkowity blok przedsionkowo-komorowy występujący z częstością 1:15000 do 1:22000 żywych urodzeń. Najczęstszym objawem jest bradykardia płodu, która może być wykryta przypadkowo przy rutynowym osłuchiwaniu czynności serca płodu lub w trakcie badania ultrasonograficznego. Postać sercowa tocznia jest odpowiedzialna za 85–95% przypadków wrodzonego całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego u noworodków z prawidłowym strukturalnie sercem. U kobiet z grupy ryzyka wystąpienia tocznia rumieniowatego noworodkowego konieczne jest wykonanie badań przesiewowych w kierunku obecności przeciwciał anty-Ro/SSA i anty-La/SSB, najlepiej jeszcze w okresie przedkoncepcyjnym. Zaleca się zwiększony nadzór położniczy w ośrodku dysponującym możliwością wykonania oceny echokardiograficznej (ECHO) płodu.

Pełny tekst:

Dodaj do koszyka: 49,00 PLN
Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

toczeń rumieniowaty noworodków; anty-Ro/SSA; anty-La/SSB; wrodzony blok serca; postać skórna tocznia noworodkowego

Informacje o artykule
Tytuł

Toczeń rumieniowaty noworodków. Stanowisko Zespołu Ekspertów w sprawie diagnostyki, monitorowania oraz leczenia matki i noworodka

Czasopismo

Ginekologia i Perinatologia Praktyczna

Numer

Tom 5, Nr 1 (2020)

Typ artykułu

Wytyczne / stanowisko ekspertów

Strony

33-43

Opublikowany online

2020-05-11

Wyświetlenia strony

1275

Wyświetlenia/pobrania artykułu

361

Rekord bibliograficzny

Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020;5(1):33-43.

Słowa kluczowe

toczeń rumieniowaty noworodków
anty-Ro/SSA
anty-La/SSB
wrodzony blok serca
postać skórna tocznia noworodkowego

Autorzy

Bożena Kociszewska-Najman
Magdalena Jaskólska
Joanna Schreiber-Zamora
Natalia Mazanowska
Bronisława Pietrzak
Bożena Werner
Radosław Pietrzak
Małgorzata Pańczyk-Tomaszewska
Anna Woźniacka
Mirosław Wielgoś
Lidia Rudnicka

Referencje (67)
  1. Vanoni F, Lava SAG, Fossali EF, et al. Neonatal Systemic Lupus Erythematosus Syndrome: a Comprehensive Review. Clin Rev Allergy Immunol. 2017; 53(3): 469–476.
    CrossRefPubMed
  2. Teixeira AR, Rodrigues M, Guimarães H, et al. Neonatal lupus - case series of a tertiary hospital. Acta Reumatol Port. 2017; 42(4): 318–323.
    PubMed
  3. Inzinger M, Salmhofer W, Binder B. Neonatal lupus erythematosus and its clinical variability. JDDG: Journal der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft. 2012; 10(6): 407–410.
    CrossRef
  4. Morel N, Georgin-Lavialle S, Levesque K, et al. [Neonatal lupus syndrome: Literature review]. Rev Med Interne. 2015; 36(3): 159–166.
    CrossRefPubMed
  5. Brucato A, Cimaz R, Stramba-Badiale M. Neonatal lupus. Clin Rev Allergy Immunol. 2002; 23(3): 279–299.
    CrossRefPubMed
  6. Boros CA, Spence D, Blaser S, et al. Hydrocephalus and macrocephaly: new manifestations of neonatal lupus erythematosus. Arthritis Rheum. 2007; 57(2): 261–266.
    CrossRefPubMed
  7. Brito-Zerón P, Izmirly PM, Ramos-Casals M, et al. The clinical spectrum of autoimmune congenital heart block. Nat Rev Rheumatol. 2015; 11(5): 301–312.
    CrossRefPubMed
  8. Clowse MEB, Jamison M, Myers E, et al. A national study of the complications of lupus in pregnancy. Am J Obstet Gynecol. 2008; 199(2): 1–6.
    CrossRefPubMed
  9. Yasmeen S, Wilkins EE, Field NT, et al. Pregnancy outcomes in women with systemic lupus erythematosus. J Matern Fetal Med. 2001; 10(2): 91–96.
    CrossRefPubMed
  10. Buyon JP, Kim MY, Guerra MM, et al. Predictors of Pregnancy Outcomes in Patients With Lupus: A Cohort Study. Ann Intern Med. 2015; 163(3): 153–163.
    CrossRefPubMed
  11. Clowse MEB, Magder LS, Witter F, et al. The impact of increased lupus activity on obstetric outcomes. Arthritis Rheum. 2005; 52(2): 514–521.
    CrossRefPubMed
  12. Nalli C, Iodice A, Andreoli L, et al. Children born to SLE and APS mothers. Lupus. 2014; 23(12): 1246–1248.
    CrossRefPubMed
  13. Neiman AR, Lee LA, Weston WL, et al. Cutaneous manifestations of neonatal lupus without heart block: characteristics of mothers and children enrolled in a national registry. J Pediatr. 2000; 137(5): 674–680.
    CrossRefPubMed
  14. Reed JH, Clancy RM, Lee KH, et al. Umbilical cord blood levels of maternal antibodies reactive with p200 and full-length Ro 52 in the assessment of risk for cardiac manifestations of neonatal lupus. Arthritis Care Res (Hoboken). 2012; 64(9): 1373–1381.
    CrossRefPubMed
  15. Buyon JP, Kim MY, Copel JA, et al. Anti-Ro/SSA antibodies and congenital heart block: necessary but not sufficient. Arthritis Rheum. 2001; 44(8): 1723–1727.
    CrossRefPubMed
  16. Cimaz R, Duquesne A. [Neonatal lupus syndromes]. Arch Pediatr. 2006; 13(5): 473–478.
    CrossRefPubMed
  17. Bergman G, Eliasson H, Mohlkert LA, et al. Progression to first-degree heart block in preschool children exposed in utero to maternal anti-SSA/Ro52 autoantibodies. Acta Paediatrica. 2012; 101(5): 488–493.
    CrossRef
  18. Pruetz JD, Miller JC, Loeb GE, et al. Prenatal diagnosis and management of congenital complete heart block. Birth Defects Res. 2019; 111(8): 380–388.
    CrossRefPubMed
  19. Llanos C, Friedman DM, Saxena A, et al. Recurrence rates of cardiac manifestations associated with neonatal lupus and maternal/fetal risk factors. Arthritis Rheum. 2009; 60(10): 3091–3097.
    CrossRefPubMed
  20. Cuneo BF, Strasburger JF, Niksch A, et al. An expanded phenotype of maternal SSA/SSB antibody-associated fetal cardiac disease. J Matern Fetal Neonatal Med. 2009; 22(3): 233–238.
    CrossRefPubMed
  21. Moak JP, Barron KS, Hougen TJ, et al. Congenital heart block: development of late-onset cardiomyopathy, a previously underappreciated sequela. J Am Coll Cardiol. 2001; 37(1): 238–242.
    CrossRefPubMed
  22. Buyon JP, Hiebert R, Copel J, et al. Autoimmune-associated congenital heart block: demographics, mortality, morbidity and recurrence rates obtained from a national neonatal lupus registry. J Am Coll Cardiol. 1998; 31(7): 1658–1666.
    CrossRefPubMed
  23. Falcini F, De Simone L, Donzelli G, et al. Congenital conduction defects in children born to asymptomatic mothers with anti-SSA/SSB antibodies: report of two cases. Ann Ital Med Int. 1998; 13(3): 169–172.
    PubMed
  24. Houssiau FA, Lebacq EG. Neonatal lupus erythematosus with congenital heart block associated with maternal systemic lupus erythematosus. Clin Rheumatol. 1986; 5(4): 505–508.
    PubMed
  25. Mori AD, Bruneau BG. TBX5 mutations and congenital heart disease: Holt-Oram syndrome revealed. Curr Opin Cardiol. 2004; 19(3): 211–215.
    CrossRefPubMed
  26. Baruteau AE, Fouchard S, Behaghel A, et al. Characteristics and long-term outcome of non-immune isolated atrioventricular block diagnosed in utero or early childhood: a multicentre study. Eur Heart J. 2012; 33(5): 622–629.
    CrossRefPubMed
  27. Baruteau AE, Behaghel A, Fouchard S, et al. Parental electrocardiographic screening identifies a high degree of inheritance for congenital and childhood nonimmune isolated atrioventricular block. Circulation. 2012; 126(12): 1469–1477.
    CrossRefPubMed
  28. Seki A, Ishikawa T, Daumy X, et al. Progressive Atrial Conduction Defects Associated With Bone Malformation Caused by a Connexin-45 Mutation. J Am Coll Cardiol. 2017; 70(3): 358–370.
    CrossRefPubMed
  29. Abnormal Positions and Relationships of the Heart in Anderson's Pediatric Cardiology, 4th Edition Editor-in-Chiefs: Gil Wernovsky. Elsevier. ; 2019.
  30. Neonatal Lupus Erythematosus. Definitions. 2020.
    CrossRef
  31. Weston WL, Morelli JG, Lee LA. The clinical spectrum of anti-Ro-positive cutaneous neonatal lupus erythematosus. J Am Acad Dermatol. 1999; 40(5 Pt 1): 675–681.
    CrossRefPubMed
  32. Neiman AR, Lee LA, Weston WL, et al. Cutaneous manifestations of neonatal lupus without heart block: characteristics of mothers and children enrolled in a national registry. J Pediatr. 2000; 137(5): 674–680.
    CrossRefPubMed
  33. Heelan K, Watson R, Collins SM. Neonatal lupus syndrome associated with ribonucleoprotein antibodies. Pediatr Dermatol. 2013; 30(4): 416–423.
    CrossRefPubMed
  34. Silverman E, Jaeggi E. Non-cardiac manifestations of neonatal lupus erythematosus. Scand J Immunol. 2010; 72(3): 223–225.
    CrossRefPubMed
  35. Lee LA, Sokol RJ, Buyon JP. Hepatobiliary disease in neonatal lupus: prevalence and clinical characteristics in cases enrolled in a national registry. Pediatrics. 2002; 109(1): E11.
    CrossRefPubMed
  36. Zuppa AA, Riccardi R, Frezza S, et al. Neonatal lupus: Follow-up in infants with anti-SSA/Ro antibodies and review of the literature. Autoimmun Rev. 2017; 16(4): 427–432.
    CrossRefPubMed
  37. Askanase AD, Izmirly PM, Katholi M, et al. Frequency of neuro-psychiatric dysfunction in anti-SSA/SSB exposed children with and without neonatal lupus. Lupus. 2010; 19(3): 300–306.
    CrossRefPubMed
  38. Skog A, Eliasson H, Tingström J, et al. Long-term growth of children with autoantibody-mediated congenital heart block. Acta Paediatrica. 2013; 102(7): 718–726.
    CrossRef
  39. Skog A, Tingström J, Salomonsson S, et al. Neurodevelopment in children with and without congenital heart block born to anti-Ro/SSA-positive mothers. Acta Paediatr. 2013; 102(1): 40–46.
    CrossRefPubMed
  40. Martin V, Lee LA, Askanase AD, et al. Long-term followup of children with neonatal lupus and their unaffected siblings. Arthritis Rheum. 2002; 46(9): 2377.
    CrossRefPubMed
  41. Izmirly PM, Saxena A, Kim MY, et al. Maternal and fetal factors associated with mortality and morbidity in a multi-racial/ethnic registry of anti-SSA/Ro-associated cardiac neonatal lupus. Circulation. 2011; 124(18): 1927–1935.
    CrossRefPubMed
  42. Levesque K, Morel N, Maltret A, et al. “Lupus néonatal” group, Group of collaborators. Description of 214 cases of autoimmune congenital heart block: Results of the French neonatal lupus syndrome. Autoimmun Rev. 2015; 14(12): 1154–1160.
    CrossRefPubMed
  43. McHenry MM. Factors influencing longevity in adults with congenital complete heart block. Am J Cardiol. 1972; 29(3): 416–421.
    CrossRefPubMed
  44. Eliasson H, Sonesson SE, Salomonsson S, et al. Swedish Congenital Heart Block Study Group. Outcome in young patients with isolated complete atrioventricular block and permanent pacemaker treatment: A nationwide study of 127 patients. Heart Rhythm. 2015; 12(11): 2278–2284.
    CrossRefPubMed
  45. Dewey RC, Capeless MA, Levy AM. Use of ambulatory electrocardiographic monitoring to identify high-risk patients with congenital complete heart block. N Engl J Med. 1987; 316(14): 835–839.
    CrossRefPubMed
  46. Michaëlsson M, Jonzon A, Riesenfeld T. Isolated congenital complete atrioventricular block in adult life. A prospective study. Circulation. 1995; 92(3): 442.
    CrossRefPubMed
  47. Andreoli L, Bertsias GK, Agmon-Levin N, et al. EULAR recommendations for women's health and the management of family planning, assisted reproduction, pregnancy and menopause in patients with systemic lupus erythematosus and/or antiphospholipid syndrome. Ann Rheum Dis. 2017; 76(3): 476–485.
    CrossRefPubMed
  48. Ambrosi A, Wahren-Herlenius M. Congenital heart block: evidence for a pathogenic role of maternal autoantibodies. Arthritis Res Ther. 2012; 14(2): 208.
    CrossRefPubMed
  49. Jaeggi E, Laskin C, Hamilton R, et al. The importance of the level of maternal anti-Ro/SSA antibodies as a prognostic marker of the development of cardiac neonatal lupus erythematosus a prospective study of 186 antibody-exposed fetuses and infants. J Am Coll Cardiol. 2010; 55(24): 2778–2784.
    CrossRefPubMed
  50. Donofrio MT, Moon-Grady AJ, Hornberger LK, et al. American Heart Association Adults With Congenital Heart Disease Joint Committee of the Council on Cardiovascular Disease in the Young and Council on Clinical Cardiology, Council on Cardiovascular Surgery and Anesthesia, and Council on Cardiovascular and Stroke Nursing. Diagnosis and treatment of fetal cardiac disease: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation. 2014; 129(21): 2183–2242.
    CrossRefPubMed
  51. Friedman DM, Kim MY, Copel JA, et al. Prospective evaluation of fetuses with autoimmune-associated congenital heart block followed in the PR Interval and Dexamethasone Evaluation (PRIDE) Study. Am J Cardiol. 2009; 103(8): 1102–1106.
    CrossRefPubMed
  52. Jaeggi ET, Silverman ED, Laskin C, et al. Prolongation of the atrioventricular conduction in fetuses exposed to maternal anti-Ro/SSA and anti-La/SSB antibodies did not predict progressive heart block. A prospective observational study on the effects of maternal antibodies on 165 fetuses. J Am Coll Cardiol. 2011; 57(13): 1487–1492.
    CrossRefPubMed
  53. Mevorach D, Elchalal U, Rein AJ. Prevention of complete heart block in children of mothers with anti-SSA/Ro and anti-SSB/La autoantibodies: detection and treatment of first-degree atrioventricular block. Curr Opin Rheumatol. 2009; 21(5): 478–482.
    CrossRefPubMed
  54. Rein AJ, Mevorach D, Perles Z, et al. Early diagnosis and treatment of atrioventricular block in the fetus exposed to maternal anti-SSA/Ro-SSB/La antibodies: a prospective, observational, fetal kinetocardiogram-based study. Circulation. 2009; 119(14): 1867–1872.
    CrossRefPubMed
  55. Eliasson H, Sonesson SE, Sharland G, et al. Fetal Working Group of the European Association of Pediatric Cardiology. Isolated atrioventricular block in the fetus: a retrospective, multinational, multicenter study of 175 patients. Circulation. 2011; 124(18): 1919–1926.
    CrossRefPubMed
  56. Buyon JP, Clancy RM, Friedman DM. Cardiac manifestations of neonatal lupus erythematosus: guidelines to management, integrating clues from the bench and bedside. Nat Clin Pract Rheumatol. 2009; 5(3): 139–148.
    CrossRefPubMed
  57. Izmirly PM, Saxena A, Sahl SK, et al. Assessment of fluorinated steroids to avert progression and mortality in anti-SSA/Ro-associated cardiac injury limited to the fetal conduction system. Ann Rheum Dis. 2016; 75(6): 1161–1165.
    CrossRefPubMed
  58. Jaeggi ET, Fouron JC, Silverman ED, et al. Transplacental fetal treatment improves the outcome of prenatally diagnosed complete atrioventricular block without structural heart disease. Circulation. 2004; 110(12): 1542–1548.
    CrossRefPubMed
  59. Friedman DM, Llanos C, Izmirly PM, et al. Evaluation of fetuses in a study of intravenous immunoglobulin as preventive therapy for congenital heart block: Results of a multicenter, prospective, open-label clinical trial. Arthritis Rheum. 2010; 62(4): 1138–1146.
    CrossRefPubMed
  60. Pisoni CN, Brucato A, Ruffatti A, et al. Failure of intravenous immunoglobulin to prevent congenital heart block: Findings of a multicenter, prospective, observational study. Arthritis Rheum. 2010; 62(4): 1147–1152.
    CrossRefPubMed
  61. Izmirly PM, Costedoat-Chalumeau N, Pisoni CN, et al. Maternal use of hydroxychloroquine is associated with a reduced risk of recurrent anti-SSA/Ro-antibody-associated cardiac manifestations of neonatal lupus. Circulation. 2012; 126(1): 76–82.
    CrossRefPubMed
  62. Barsalou J, Jaeggi E, Laskin CA, et al. Prenatal exposure to antimalarials decreases the risk of cardiac but not non-cardiac neonatal lupus: a single-centre cohort study. Rheumatology (Oxford). 2017; 56(9): 1552–1559.
    CrossRefPubMed
  63. Izmirly PM, Kim MY, Llanos C, et al. Evaluation of the risk of anti-SSA/Ro-SSB/La antibody-associated cardiac manifestations of neonatal lupus in fetuses of mothers with systemic lupus erythematosus exposed to hydroxychloroquine. Ann Rheum Dis. 2010; 69(10): 1827–1830.
    CrossRefPubMed
  64. Tsocos G, Gordon C, Smolen J. A Companion of Rheumatology, „ Systemic Lupus Erythematosus”.
  65. Waltuck J, Buyon JP. Autoantibody-associated congenital heart block: outcome in mothers and children. Ann Intern Med. 1994; 120(7): 544–551.
    CrossRefPubMed
  66. Jaeggi ET, Hamilton RM, Silverman ED, et al. Outcome of children with fetal, neonatal or childhood diagnosis of isolated congenital atrioventricular block. A single institution's experience of 30 years. J Am Coll Cardiol. 2002; 39(1): 130–137.
    CrossRefPubMed
  67. Cimaz R, Spence DL, Hornberger L, et al. Incidence and spectrum of neonatal lupus erythematosus: a prospective study of infants born to mothers with anti-Ro autoantibodies. J Pediatr. 2003; 142(6): 678.
    CrossRefPubMed

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel.:+48 58 320 94 94, faks:+48 58 320 94 60, e-mail:  viamedica@viamedica.pl