Tom 16, Nr 2 (2022)
Inne materiały uzgodnione z Redakcją
Opublikowany online: 2022-05-17
Pobierz cytowanie

Zespół antycholinergiczny w warunkach opieki nad pacjentem w podeszłym wieku w POZ

Paweł Wacław Królik1, Ewa Rudnicka-Drożak1
Forum Medycyny Rodzinnej 2022;16(2):64-71.
Afiliacje
  1. Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Polska

dostęp płatny

Tom 16, Nr 2 (2022)
Praktyka lekarza rodzinnego
Opublikowany online: 2022-05-17

Streszczenie

Zespół antycholinergiczny jest problemem, z którym w praktyce lekarskiej możemy spotkać się najczęściej wśród chorych najstarszych. Zmiany w metabolizmie i wydalaniu leków, zwiększona przepuszczalność bariery krew-mózg oraz zmniejszona rezerwa cholinergiczna (transmisja za pomocą acetylocholiny w OUN) powodują, że pacjenci w podeszłym wieku są znacznie bardziej wrażliwi w porównaniu z młodszymi na antycholinergiczną aktywność leków. Paradoksalnie, leki o właściwościach antycholinergicznych stosowane są najczęściej właśnie przez chorych najstarszych. Wielu z nich cierpi na liczne schorzenia, głównie o charakterze przewlekłym i w związku z tym stosuje wiele leków, również tych o większym lub mniejszym potencjale antycholinergicznym, które dodatkowo często są ordynowane przez kilku lekarzy. Niektóre są zlecane świadomie ze względu na ich efekt antycholinergiczny, w zdecydowanej jednak większości o ich aktywności antycholinergicznym i ryzyku, które ze sobą niosą nie zdajemy sobie w pełni lub w ogóle sprawy. Oprócz znanych od dawna o silnej aktywności antycholinergicznej np. leki p/histaminowe, p/depresyjne czy p/muskarynowe stosowane w nietrzymaniu moczu, istnieje coraz liczniejsza grupa nowych oraz leki o aktywności umiarkowanej czy nawet słabej, które oddziałują poprzez tzw. skumulowane obciążenie antycholinergiczne. Nie ma jak dotąd złotego standardu służącego ocenie obciążenia antycholinergicznego. Stworzone przez ekspertów listy kwalifikujące leki do grupy o lekkiej, umiarkowanej lub silnej aktywności antycholinergicznej są jedynymi użytecznymi narzędziami, które znajdują zastosowanie w praktyce klinicznej. Kluczową role w ograniczaniu obciążenia antycholinergicznego powinni i mogą pełnić lekarze opieki podstawowej, którzy mają najlepszy kontakt ze swoimi pacjentami i mogą przeprowadzać systematyczny przegląd stosowanych przez nich leków, również tych OTC (over the counter). Zespół antycholinergiczny rozwija się na skutek blokowania neurotransmisji cholinergicznej na poziomie receptorów muskarynowych w OUN. Oprócz objawów ośrodkowych takich jak niepokój, zaburzenia widzenia, dyzatria, zaburzenia świadomości do stanów majaczeniowych włącznie, istotne jest zwrócenie uwagi na pojawiające się wcześniej czasami bardzo dyskretnie objawy obwodowe w postaci skarg na suchość śluzówek jamy ustnej i gardła, zaburzenia połykania, suche spojówki, tachykardię, zaparcia czy problemy z zatrzymywaniem moczu. Leczenie zespołu antycholinergicznego jest w zdecydowanej większości przypadków objawowe, polega na odstawieniu wywołujących go leków. Oczywiście, często może to być proces trudny czy wręcz niemożliwy do przeprowadzenia. Coraz częściej istnieje jednak możliwość zastąpienia leków o dużym potencjale antycholinergicznym, lekami o potencjale niewielkim lub nawet takimi, które są go pozbawione. Najistotniejsza jest więc świadomość, że źródłem zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości mogą być stosowane przez nich leki, co pozwoli uniknąć błędnego koła (vicious circle) zapisywania kolejnych leków, które mogą również nieść ze sobą niebezpieczny potencjał antycholinergiczny.

Streszczenie

Zespół antycholinergiczny jest problemem, z którym w praktyce lekarskiej możemy spotkać się najczęściej wśród chorych najstarszych. Zmiany w metabolizmie i wydalaniu leków, zwiększona przepuszczalność bariery krew-mózg oraz zmniejszona rezerwa cholinergiczna (transmisja za pomocą acetylocholiny w OUN) powodują, że pacjenci w podeszłym wieku są znacznie bardziej wrażliwi w porównaniu z młodszymi na antycholinergiczną aktywność leków. Paradoksalnie, leki o właściwościach antycholinergicznych stosowane są najczęściej właśnie przez chorych najstarszych. Wielu z nich cierpi na liczne schorzenia, głównie o charakterze przewlekłym i w związku z tym stosuje wiele leków, również tych o większym lub mniejszym potencjale antycholinergicznym, które dodatkowo często są ordynowane przez kilku lekarzy. Niektóre są zlecane świadomie ze względu na ich efekt antycholinergiczny, w zdecydowanej jednak większości o ich aktywności antycholinergicznym i ryzyku, które ze sobą niosą nie zdajemy sobie w pełni lub w ogóle sprawy. Oprócz znanych od dawna o silnej aktywności antycholinergicznej np. leki p/histaminowe, p/depresyjne czy p/muskarynowe stosowane w nietrzymaniu moczu, istnieje coraz liczniejsza grupa nowych oraz leki o aktywności umiarkowanej czy nawet słabej, które oddziałują poprzez tzw. skumulowane obciążenie antycholinergiczne. Nie ma jak dotąd złotego standardu służącego ocenie obciążenia antycholinergicznego. Stworzone przez ekspertów listy kwalifikujące leki do grupy o lekkiej, umiarkowanej lub silnej aktywności antycholinergicznej są jedynymi użytecznymi narzędziami, które znajdują zastosowanie w praktyce klinicznej. Kluczową role w ograniczaniu obciążenia antycholinergicznego powinni i mogą pełnić lekarze opieki podstawowej, którzy mają najlepszy kontakt ze swoimi pacjentami i mogą przeprowadzać systematyczny przegląd stosowanych przez nich leków, również tych OTC (over the counter). Zespół antycholinergiczny rozwija się na skutek blokowania neurotransmisji cholinergicznej na poziomie receptorów muskarynowych w OUN. Oprócz objawów ośrodkowych takich jak niepokój, zaburzenia widzenia, dyzatria, zaburzenia świadomości do stanów majaczeniowych włącznie, istotne jest zwrócenie uwagi na pojawiające się wcześniej czasami bardzo dyskretnie objawy obwodowe w postaci skarg na suchość śluzówek jamy ustnej i gardła, zaburzenia połykania, suche spojówki, tachykardię, zaparcia czy problemy z zatrzymywaniem moczu. Leczenie zespołu antycholinergicznego jest w zdecydowanej większości przypadków objawowe, polega na odstawieniu wywołujących go leków. Oczywiście, często może to być proces trudny czy wręcz niemożliwy do przeprowadzenia. Coraz częściej istnieje jednak możliwość zastąpienia leków o dużym potencjale antycholinergicznym, lekami o potencjale niewielkim lub nawet takimi, które są go pozbawione. Najistotniejsza jest więc świadomość, że źródłem zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości mogą być stosowane przez nich leki, co pozwoli uniknąć błędnego koła (vicious circle) zapisywania kolejnych leków, które mogą również nieść ze sobą niebezpieczny potencjał antycholinergiczny.

Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

zespół antycholinergiczny; osoby starsze

Informacje o artykule
Tytuł

Zespół antycholinergiczny w warunkach opieki nad pacjentem w podeszłym wieku w POZ

Czasopismo

Forum Medycyny Rodzinnej

Numer

Tom 16, Nr 2 (2022)

Typ artykułu

Inne materiały uzgodnione z Redakcją

Strony

64-71

Opublikowany online

2022-05-17

Wyświetlenia strony

1878

Wyświetlenia/pobrania artykułu

20

Rekord bibliograficzny

Forum Medycyny Rodzinnej 2022;16(2):64-71.

Słowa kluczowe

zespół antycholinergiczny
osoby starsze

Autorzy

Paweł Wacław Królik
Ewa Rudnicka-Drożak

Referencje (27)
  1. Kudlak M, Tadi P. Physiology, Muscarinic Receptor. 2021. StatPearls. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK555909/.
  2. Dawson AH, Buckley NA. Pharmacological management of anticholinergic delirium - theory, evidence and practice. Br J Clin Pharmacol. 2016; 81(3): 516–524.
  3. Cancelli I, Beltrame M, Gigli GL, et al. Drugs with anticholinergic properties: cognitive and neuropsychiatric side-effects in elderly patients. Neurol Sci. 2009; 30(2): 87–92.
  4. Trenaman SC, Bowles SK, Andrew MK, et al. The role of sex, age and genetic polymorphisms of CYP enzymes on the pharmacokinetics of anticholinergic drugs. Pharmacol Res Perspect. 2021; 9(3): e00775.
  5. De Vreese LP, Mantesso U, De Bastiani E, et al. Anticholinergic burden in adult and elderly people with intellectual disabilities: Results from an Italian multicenter cross-sectional study. PLoS One. 2018; 13(10): e0205897.
  6. Carrière I, Fourrier-Reglat A, Dartigues JF, et al. Drugs with anticholinergic properties, cognitive decline, and dementia in an elderly general population: the 3-city study. Arch Intern Med. 2009; 169(14): 1317–1324.
  7. Cai X, Campbell N, Khan B, et al. Long-term anticholinergic use and the aging brain. Alzheimers Dement. 2013; 9(4): 377–385.
  8. Panula J, Puustinen J, Jaatinen P, et al. Effects of potent anticholinergics, sedatives and antipsychotics on postoperative mortality in elderly patients with hip fracture: a retrospective, population-based study. Drugs Aging. 2009; 26(11): 963–971.
  9. Kumpula EK, Bell JS, Soini H, et al. Anticholinergic drug use and mortality among residents of long-term care facilities: a prospective cohort study. J Clin Pharmacol. 2011; 51(2): 256–263.
  10. Ruxton K, Woodman RJ, Mangoni AA. Drugs with anticholinergic effects and cognitive impairment, falls and all-cause mortality in older adults: A systematic review and meta-analysis. Br J Clin Pharmacol. 2015; 80(2): 209–220.
  11. Salahudeen MS, Duffull SB, Nishtala PS. Anticholinergic burden quantified by anticholinergic risk scales and adverse outcomes in older people: a systematic review. BMC Geriatr. 2015; 15: 31.
  12. Bell B, Avery A. Identifying anticholinergic burden in clinical practice. Prescriber. 2021; 32(3): 20–23.
  13. Lisibach A, Benelli V, Ceppi MG, et al. Quality of anticholinergic burden scales and their impact on clinical outcomes: a systematic review. Eur J Clin Pharmacol. 2021; 77(2): 147–162.
  14. Kiesel EK, Hopf YM, Drey M. An anticholinergic burden score for German prescribers: score development. BMC Geriatr. 2018; 18(1): 239.
  15. Reinold J, Braitmaier M, Riedel O, et al. Anticholinergic burden: First comprehensive analysis using claims data shows large variation by age and sex. PLoS One. 2021; 16(6): e0253336.
  16. Cebron Lipovec N, Jazbar J, Kos M. Anticholinergic Burden in Children, Adults and Older Adults in Slovenia: A Nationwide Database Study. Sci Rep. 2020; 10(1): 9337.
  17. Gorup E, Rifel J, Petek Šter M. Anticholinergic Burden and Most Common Anticholinergic-acting Medicines in Older General Practice Patients. Zdr Varst. 2018; 57(3): 140–147.
  18. Wilczyński K, Gorczyca M, Gołębiowska J, et al. Anticholinergic Burden of Geriatric Ward Inpatients. Medicina (Kaunas). 2021; 57(10).
  19. Pasina L, Lucca U, Tettamanti M. Relation between anticholinergic burden and cognitive impairment: Results from the Monzino 80-plus population-based study. Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2020; 29(12): 1696–1702.
  20. Kennedy R, Fowler M, Cutter G, et al. Anticholinergic burden among participants in Alzheimer’s clinical trials. Alzheimer's & Dementia. 2020; 16(S9).
  21. McMichael AJ, Zafeiridi E, Ryan M, et al. Anticholinergic drug use and risk of mortality for people with dementia in Northern Ireland. Aging Ment Health. 2021; 25(8): 1475–1482.
  22. Egberts A, Moreno-Gonzalez R, Alan H, et al. Anticholinergic Drug Burden and Delirium: A Systematic Review. J Am Med Dir Assoc. 2021; 22(1): 65–73.e4.
  23. Reinold J, Schäfer W, Christianson L, et al. Anticholinergic Burden and Fractures: A Systematic Review with Methodological Appraisal. Drugs Aging. 2020; 37(12): 885–897.
  24. Salahudeen MS, Alfahmi A, Farooq A, et al. Effectiveness of Interventions to Improve the Anticholinergic Prescribing Practice in Older Adults: A Systematic Review. J Clin Med. 2022; 11(3).
  25. Moore PW, Rasimas JJ, Donovan JW. Physostigmine is the antidote for anticholinergic syndrome. J Med Toxicol. 2015; 11(1): 159–160.
  26. Grossi CM, Richardson K, Savva GM, et al. Anticholinergic medication use and cognitive impairment in the older population: the medical research council cognitive function and ageing study. J Am Geriatr Soc. 2011; 59(8): 1477–1483.
  27. Chandramouleeshwaran S, Rajji T, Ahsan N, et al. Validation of a new serum anticholinergic assay using anticholinergic burden scales and cognitive assessments in older adults with mild cognitive impairment or major depressive disorder. Alzheimer's & Dementia. 2020; 16(S3).

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

Czasopismo Forum Medycyny Rodzinnej dostęne jest również w Ikamed - księgarnia medyczna

Wydawcą czasopisma jest VM Media Group sp. z o.o., ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel.:+48 58 320 94 94, faks:+48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl