Praktyczne aspekty stosowania diety bezglutenowej u osób z chorobą trzewną
Streszczenie
Choroba trzewna jest autoimmunologiczną, uwarunkowaną genetycznie, trwającą całe życie nietolerancją glutenu, prowadzącą w konsekwencji do patologicznych zmian w obrębie błony śluzowej jelita cienkiego. Spośród 4 postaci celiakii obecnie dominuje postać objawowa nieklasyczna, coraz częściej rozpoznawana dopiero po 60. roku życia. Według najnowszych wytycznych The European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) celiakię stwierdza się na podstawie specjalistycznego testu genetycznego, oznaczenia typowych dla tej choroby przeciwciał i wykonaniu biopsji dwunastnicy. W niektórych, ściśle określonych przypadkach, można pominąć ostatni punkt diagnostyki. W przypadku celiakii lekarz rodzinny odgrywa bardzo ważną rolę we wstępnym jej rozpoznaniu i następnie we współpracy z gastroenterologiem w odpowiednim leczeniu. W ostatnim czasie pojawiło się wiele prac badawczych dotyczących nowych metod leczenia, ale są one ciągle w fazie eksperymentalnej. Nadal podstawową i sprawdzoną formą leczenia jest ścisła, odpowiednio prowadzona dieta bezglutenowa. Jak wskazują wyniki najnowszych badań, pacjenci często mają problem z rozpoznawaniem źródeł glutenu i nieświadomie przekraczają dzienną dopuszczalną ilość tego białka w diecie. Wiąże się to z ryzykiem wystąpienia wielu powikłań, takich jak osteoporoza, wady zgryzu, zapalenie kącików ust, zaburzenia funkcji wątroby, nowotwory — rak gruczołowy jelita cienkiego, rak jamy ustnej, przełyku, dwunastnicy i jelita grubego. Szczególną grupą wiekową są dzieci, u których przewlekłe niedożywienie spowodowane zapaleniem błony śluzowej jelita cienkiego zaburza wzrost i dojrzewanie całego organizmu. Bardzo ważna jest również odpowiednia edukacja pacjenta skorelowana ze wsparciem ze strony psychologa, niekiedy nawet psychiatry.
Słowa kluczowe: choroba trzewnadieta bezglutenowadiagnostykaedukacjaleczenie
Referencje
- Ludvigsson JF, Leffler DA, Bai JC, et al. The Oslo definitions for coeliac disease and related terms. Gut. 2013; 62(1): 43–52.
- Adrych K, Marek IE, Kryszewski AJ. Choroba trzewna u dorosłych — wierzchołek góry lodowej. Wiad Lek. 2006; 59: 5–6.
- Ludvigsson JF, Bai JC, Biagi F, et al. BSG Coeliac Disease Guidelines Development Group, British Society of Gastroenterology. Diagnosis and management of adult coeliac disease: guidelines from the British Society of Gastroenterology. Gut. 2014; 63(8): 1210–1228.
- Jarocka-Cyrta E. Choroba trzewna. Patogeneza, diagnostyka serologiczna, nowe metody leczenia. Gastroeneterol Prakt. 2011; 3: 19–26.
- Konińska G, Marczewska A, Źródlak M. Celiakia i dieta bezglutenowa — praktyczny poradnik. Wyd. VIII Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej, Warszawa 2012.
- Jarosz M, Wojtasik A, Wierzejska R. Praktyczny podręcznik dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010: 209–220.
- Schuppan D, Zimmer KP. The diagnosis and treatment of celiac disease. Dtsch Arztebl Int. 2013; 110(49): 835–846.
- Tarasiuk A, Jurkowska G, Dąbrowski A. Choroba trzewna u osób dorosłych. Lekarz. 2009; 7: 41–47.
- Richman E. The safety of oats in the dietary treatment of coeliac disease. Proc Nutr Soc. 2012; 71(4): 534–537.
- Ciborowska H, Rudnicka A. Dietetyka — żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. III uzupełnione. PZWL, Warszawa 2010: 557–563.
- Dobrzańska A, Czerwionka-Szafarska M, Kunachowicz H, et al. Zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych w pierwszym roku życia, opracowane przez zespół ekspertów powołany przez konsultanta krajowego ds. pediatrii. Polskie Towarzystwo Pediatryczne. 2007.
- Szajewska H, Chmielewska A, Dziechciarz P, et al. Biegunka przewlekła i celiakia. Med Prakt Pediatr . 2010; 2: 42–49.
- Food and Drug Administration. HHS: Food labeling: gluten-free labeling of foods. Final rule Fed Regist. 2013; 78: 47154–47179.
- Daniewski W, Wojtasik A, Kunachowicz A. Zawartość glutenu w bezglutenowych środkach spożywczych specjalnego żywieniowego przeznaczenia i innych produktach spożywczych. Roczn PZH. 2010; 61: 51–55.
- Kunachowicz H, Kłys W, Iwanow K. Wartość odżywcza produktów i potraw. Dieta bezglutenowa, co wybrać? PZWL, Warszawa 2001.
- Fouda MA, Khan AA, Sultan MS, et al. Evaluation and management of skeletal health in celiac disease: position statement. Can J Gastroenterol. 2012; 26(11): 819–829.
- Skrzelewska K, Czerwionka-Szaflarska M. Analiza zmian w jamie ustnej u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych z chorobą trzewną. Przegl Pediatr. 2004; 34: 21–25.
- Vajro P, Paolella G, Maggiore G, et al. Pediatric celiac disease, cryptogenic hypertransaminasemia, and autoimmune hepatitis. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2013; 56(6): 663–670.
- Nastasio S, Sciveres M, Riva S, et al. Celiac disease-associated autoimmune hepatitis in childhood: long-term response to treatment. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2013; 56(6): 671–674.
- Farahid OH, Khawaja N, Shennak MM, et al. Prevalence of coeliac disease among adult patients with autoimmune hypothyroidism in Jordan. East Mediterr Health J. 2014; 20(1): 51–55.
- Szaflarska-Popławska A. Coexistence of coeliac disease and type 1 diabetes. Prz Gastroenterol. 2014; 9(1): 11–17.
- Batur-Caglayan HZ, Irkec C, Yildirim-Capraz I, et al. A case of multiple sclerosis and celiac disease. Case Rep Neurol Med. 2013.
- Satora D, Bochen K, Prystupa A, et al. Celiakia — choroba nie tylko dziecięca. Fam. Med. & Prim. Care Rev. 2011; 13: 90–94.
- Reguła J, Smidowicz A. Share of dietary supplements in nutrition of coeliac disease patients. Acta Sci Pol Technol Aliment. 2014; 13(3): 301–307.
- Szaflarska-Popławska A. Czy możliwe jest wyleczenie z celiakii? Badania wstępne Pediatr Współcz. 2010; 12: 186–190.
- Sainsbury K, Mullan B, Sharpe L. Reduced quality of life in coeliac disease is more strongly associated with depression than gastrointestinal symptoms. J Psychosom Res. 2013; 75(2): 135–141.
- Araújo HM, Araújo WM. Coeliac disease. Following the diet and eating habits of participating individuals in the Federal District, Brazil. Appetite. 2011; 57(1): 105–109.
- Verrill L, Zhang Y, Kane R. Food label usage and reported difficulty with following a gluten-free diet among individuals in the USA with coeliac disease and those with noncoeliac gluten sensitivity. J Hum Nutr Diet. 2013; 26(5): 479–487.
