Etyka lekarska w okresie późnego antyku i wczesnego średniowiecza — ideał a codzienność

Streszczenie

W artykule ukazano wybrane aspekty etyki chr ześcijańskiej w pierwszym tysiącleciu jej
istnienia, stosowanej w obszar ze medycyny. Podstawą zmiany postrzegania w etyce za -
równo osoby chorego, jak i osoby lekarza, stało się przeorientowanie myślenia o chorobie.
Cierpienie postrzegano odtąd nie tylko jako karę za grzechy, ale doświadczenie zsyłane
przez Boga, również na sprawiedliwego. W myśl słów Ewangelii chory stał się personifikacją
samego Chrystusa. W efekcie pojawia się nowa frazeologia, tak w języku te ologicznym,
jak i medycznym. Wpisanie miłosierdzia w kanon postępowania chrześcijanina sprawiło,
że teksty deontologiczne lekar zy chrześcijańskich mogły skupić się również na cechach
osobowościowych lekarzy czy też na tworzeniu pozytywnych relacji z chorymi, za pomocą
skonkretyzowanych technik socjomedycznych, a nie tylko na wytyc znych o charakter ze
moralnym. Silne zakor zenienie etosu miłości bliźniego spowodowało, że postać osoby
cierpiącej, jako personifikacji Chrystusa, stała się osią, wokół której dokonywano czynów
miłosierdzia. Jednym z namacalnych i trwałych tego skutków jest zakładanie od IV w.
niespotykanych do tej por y instytucji char ytatywnych — szpitali. Tego rodzaju fundacje
erygowane są odtąd z przeznaczeniem dla osób potrzebujących (ubogich, chorych, kalek,
starców, wdów, sierot, pielgrzymów) w coraz to nowych obszarach Europy, Azji Mniejszej
i Afryki Północnej.
Z drugiej strony pojawiły się też zjawiska co najmniej kontrowersyjne. Duchowość chrześcijańska
sprzyjała wytwarzaniu się postaw, w któr ych ciało ludzkie zostaje oskar żone
o więzienie duszy, o jej demoralizację. W efekcie wielu z chrześcijan zaniedbywało troskę
o swe zdrowie. Do pr zypadków skrajnych należało daleko idące umar twianie się, często
na granicy możliwości przeżycia, a także poddawanie się kastracji celem pozbawienia się zdolności do grzechu. Etyka wczesnochrześcijańska nie była w stanie rozwiązać też wielu
problemów szczegółowych, jak chociażby stworzenia optymalnych wzorców wobec schorzeń
nieuleczalnych. Do interesujących, choć o mniejszym ciężar ze gatunkowym, zagadnień,
na które, jak się wydaje, przeorientowanie etyczne chrześcijaństwa nie miało wpływu, był
system sprawowania opieki i wykonywania zabiegów terapeutycznych, który nie sprzyjał
zachowaniu propagowanej przez Hipokratesa tajemnicy lekarskiej.