Zmiany w elektrokardiogramie u pacjentów z COVID-19
Streszczenie
Elektrokardiografia jest jednym z podstawowych badań wykonywanych u pacjentów hospitalizowanych z powodu choroby koronawirusowej 2019 (COVID-19, coronavirus disease 2019). Duża dostępność oraz niski koszt wykonania badania sprawiają, że jest użyteczne we wstępnej ocenie zakażonych pacjentów z chorobami układu krążenia w wywiadzie, jak również chorych z podejrzeniem wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych w przebiegu zakażenia. Zmiany w elektrokardiogramie (EKG) obserwowane u chorych na COVID-19 mogą dotyczyć różnych elementów krzywej EKG: od zaburzeń dotyczących załamka P oraz przewodzenia przedsionkowo-komorowego, poprzez zmiany zespołów QRS obejmujące ich fragmentację oraz cechy przeciążenia prawej komory serca, zmiany ST-T, aż do wydłużenia odstępu QTc. Wśród zaburzeń rytmu serca najczęściej stwierdza się arytmie nadkomorowe, zwłaszcza migotanie przedsionków.
Słowa kluczowe: EKGelektrokardiogramCOVID-19SARS-CoV-2zaburzenia rytmu serca
Referencje
- Medycyna Praktyczna [Internet]. Interna. Dodatkowe materiały. COVID-19 (choroba spowodowana przez SARS-CoV-2). 07.04.2021. https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.XI.C.18.1 (7.06.2021).
- Long B, Brady WJ, Bridwell RE, et al. Electrocardiographic manifestations of COVID-19. Am J Emerg Med. 2021; 41: 96–103.
- Madjid M, Safavi-Naeini P, Solomon SD, et al. Potential effects of coronaviruses on the cardiovascular system: a review. JAMA Cardiol. 2020; 5(7): 831–840.
- Yenerçağ M, Arslan U, Şeker OO, et al. Evaluation of P-wave dispersion in patients with newly diagnosed coronavirus disease 2019. J Cardiovasc Med (Hagerstown). 2021; 22(3): 197–203.
- Amaratunga EA, Corwin DS, Moran L, et al. Bradycardia in patients with COVID-19: a calm before the storm? Cureus. 2020; 12(6): e8599.
- Babapoor-Farrokhran S, Batnyam U, Wiener PC, et al. Atrioventricular and sinus node dysfunction in stable COVID-19 patients. SN Compr Clin Med. 2020; 2(11): 1955–1958.
- Bertini M, Ferrari R, Guardigli G, et al. Electrocardiographic features of 431 consecutive, critically ill COVID-19 patients: an insight into the mechanisms of cardiac involvement. Europace. 2020; 22(12): 1848–1854.
- Abrams MP, Wan EY, Waase MP, et al. Clinical and cardiac characteristics of COVID-19 mortalities in a diverse New York City Cohort. J Cardiovasc Electrophysiol. 2020; 31(12): 3086–3096.
- Yildirim A, Karaca IO, Yilmaz FK, et al. Fragmented QRS on surface electrocardiography as a predictor of cardiac mortality in patients with SARS-CoV-2 infection. J Electrocardiol. 2021; 66: 108–112.
- Li Yi, Liu T, Tse G, et al. Electrocardiograhic characteristics in patients with coronavirus infection: a single-center observational study. Ann Noninvasive Electrocardiol. 2020; 25(6): e12805.
- Angeli F, Spanevello A, De Ponti R, et al. Electrocardiographic features of patients with COVID-19 pneumonia. Eur J Intern Med. 2020; 78: 101–106.
- Wang Y, Chen L, Wang J, et al. Electrocardiogram analysis of patients with different types of COVID-19. Ann Noninvasive Electrocardiol. 2020; 25(6): e12806.
- World Health Organization. COVID-19 clinical management: living guidance 25 January 2021.
- Chen L, Feng Yi, Tang J, et al. Surface electrocardiographic characteristics in coronavirus disease 2019: repolarization abnormalities associated with cardiac involvement. ESC Heart Fail. 2020; 7(6): 4408–4415.
- Öztürk F, Karaduman M, Çoldur R, et al. Interpretation of arrhythmogenic effects of COVID-19 disease through ECG. Aging Male. 2020; 23(5): 1362–1365.
- van den Broek MPH, Möhlmann JE, Abeln BGS, et al. Chloroquine-induced QTc prolongation in COVID-19 patients. Neth Heart J. 2020; 28(7-8): 406–409.
- Carafoli E. Chloroquine and hydroxychloroquine in the prophylaxis and therapy of COVID-19 infection. Biochem Biophys Res Commun. 2021; 538: 156–162.
- Shah RR. Chloroquine and hydroxychloroquine for COVID-19: perspectives on their failure in repurposing. J Clin Pharm Ther. 2021; 46(1): 17–27.
- Bhatla A, Mayer MM, Adusumalli S, et al. COVID-19 and cardiac arrhythmias. Heart Rhythm. 2020; 17(9): 1439–1444.
- Coromilas EJ, Kochav S, Goldenthal I, et al. Worldwide survey of COVID-19-associated arrhythmias. Circ Arrhythm Electrophysiol. 2021; 14(3): e009458.
- Gopinathannair R, Merchant FM, Lakkireddy DR, et al. COVID-19 and cardiac arrhythmias: a global perspective on arrhythmia characteristics and management strategies. J Interv Card Electrophysiol. 2020; 59(2): 329–336.
- Kho J, Ioannou A, Van den Abbeele K, et al. Pulmonary embolism in COVID-19: Clinical characteristics and cardiac implications. Am J Emerg Med. 2020; 38(10): 2142–2146.
- Middeldorp S, Coppens M, van Haaps TF, et al. Incidence of venous thromboembolism in hospitalized patients with COVID-19. J Thromb Haemost. 2020; 18(8): 1995–2002.
- Avila J, Long B, Holladay D, et al. Thrombotic complications of COVID-19. Am J Emerg Med. 2021; 39: 213–218.
