Szanowne Koleżanki i Koledzy,
Drodzy Czytelnicy,

Nareszcie przyszła upragniona wiosna. Jeszcze niedawno, pod koniec marca, uczestniczyliśmy w wiosennej edycji naszego Kursu Kształcenia Ustawicznego, który odbywał się w Sopocie nad Bałtykiem skutym lodem. Po tej niekończącej się w tym roku zimie możemy bardziej optymistycznie spojrzeć na świat. Z nową energią wybraliśmy dla Was prace, które mamy nadzieję spełnią oczekiwania stawiane naszemu pismu.

Wzrastająca, co szczególnie stało się widoczne w ostatniej dekadzie, przewidywana długość życia społeczeństw uzmysłowiła nam konieczność opracowania wartości referencyjnych dla związków znajdujących zastosowanie w endokrynologii, a oznaczanych u ludzi w zaawansowanym wieku. Wyniki wieloośrodkowego PolSenior Study, które prezentujemy na łamach „Endokrynologii Polskiej”, mają więc szansę stać się bardzo przydatnymi dla endokrynologów Europy Środkowej i Wschodniej. Przykładowo w Polsce brak danych o stężeniach hormonów płciowych u starzejących się osób. W wyżej wymienionej pracy przedstawiono wartości referencyjne hormonów płciowych w zależności od płci, wieku i czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Badania te sugerują również, że wartości referencyjne przedstawione w 5-letnich przedziałach wiekowych są bardziej precyzyjne niż przedstawione dla całej populacji powyżej 60. roku życia, a ich przydatność kliniczna zwiększa się, jeśli uwzględni się liczbę czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i BMI.

W kolejnej pracy oryginalnej prezentowanej przez Autorów warszawskich oceniono skład ciała, wskaźniki metabolizmu węglowodanów i surowicze stężenia androgenów u kobiet z zespołem policystycznych jajników. Za pomocą metody DEXA wykazano brzuszny typ otyłości u wszystkich badanych otyłych kobiet z PCOS. Stwierdzono też dodatnią korelację między wykładnikami otyłości a badanymi wskaźnikami metabolizmu lipidów i węglowodanów oraz wartościami ciśnienia tętniczego krwi. Wykazano również korelację między wskaźnikiem wolnych androgenów a masą ciała i BMI. Praca ta potwierdza i uszczegóławia znany klinicystom fakt zależności pomiędzy składowymi zespołu metabolicznego a składowymi zespołu PCO.

Autorzy z Ciechocinka i jego okolic zbadali związek pomiędzy wybranymi polimorfizmami w genach kodujących elementy szlaku dopaminergicznego a współczynnikiem masy ciała u kobiet z nadwagą i otyłością. Dopamina jest bowiem kluczowym związkiem w regulacji łaknienia, przyjmowaniu pokarmów, a jej zwiększone stężenie obserwuje się po posiłkach w grzbietowej części prążkowia. Interpetacja wyników oznaczeń polimorfizmów jest jak zwykle skomplikowana. Z wyników tych wyciągnięto jednak jasny wniosek, że wpływy polimorfzów obu badanych genów mogą się kumulować i prowadzić do obniżenia działania dopaminergicznego układu nagrody.

Osteoporoza z racji zmian demografcznych oraz nieprawidłowego stylu życia społeczeństw rozwiniętych stała się poważnym problemem społecznym, a złamanie bliższego końca kości udowej stanowi jej najpoważniejsze powikłanie, związane z dużą umieralnością lub trwałymi następstwami. Z pracy wyciągnięto bezcenne wnioski socjoekonomiczne. Złamanie bliższego końca kości udowej, mimo zastosowania leczenia zabiegowego, nadal jest obarczone dużym ryzykiem zgonu. Duża aktywność fizyczna, szczególnie poza domem, samodzielność oraz posiadanie partnera wpływają korzystnie na rokowanie pacjentów po złamaniu bliższego końca kości udowej. Złamanie bliższego końca kości udowej miało negatywny wpływ na sytuację materialną pacjentów. Szybkość interwencji chirurgicznej po złamaniu bliższego końca kości udowej nie miała wpływu na przeżywalność.

Wprawdzie eksplozja badań nad melatoniną wydaje się, że jest już za nami, ale wcale to nie oznacza, że w tej dziedzinie zapanowała stagnacja — przeczą temu doniesienia łódzkich Autorów, którzy ocenili wpływ melatoniny na objawy zespołu jelita nadwrażliwego u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Założeniem pracy były dane, że melatonina ma relaksujące działanie na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, a jej wydzielanie zmienia się wraz z wiekiem, szczególnie u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Z pracy wynika, że melatonina może być stosowana w skojarzonej terapii jelita nadwrażliwego, szczególnie w postaci z zaparciami.

U kobiet z cukrzycą typu 1 (T1DM) stwierdza się zwiększoną częstość występowania klinicznych i biochemicznych objawów hiperandrogenizmu. Celem pracy Autorów z Katowic była ocena profilu hormonalnego oraz częstości występowania hiperandrogenizmu, ale u dojrzewających dziewcząt z tą samą chorobą. Wyniki badań porównano z grupą zdrową i z zespołem PCO. Okazało się między innymi, że u dziewcząt z T1DM menarche występowało później niż u zdrowych, u dziewcząt równocześnie z cukrzycą i PCOS stwierdzono niższe HbA1c w porównaniu z grupą z cukrzycą i bez PCOS, a dziewczęta z T1DM i PCOS miały niższy indeks wolnych androgenów i objętość gonad w porównaniu z grupą z PCOS i bez cukrzycy. Z powyższego wynika, że kliniczne objawy PCOS u dojrzewających dziewcząt z T1DM są łagodniejsze aniżeli u dojrzewających dziewcząt z PCOS niechorujących na cukrzycę, co może być spowodowane protekcyjną rolą SHBG i mniejszą ilością wolnych androgenów.

Autorzy z Wrocławia dowiedli, że przeszczep jednojądrzastych autologicznych komórek szpiku kostnego inkubowanych z genem VEGF poprawia rokowanie w krytycznym niedokrwieniu kończyn dolnych spowodowanym cukrzycą. Dodatkowym celem pracy była ocena bezpieczeństwa tej formy terapii. Zmniejszenie bólu spoczynkowego odnotowano u wszystkich pacjentów, w wielu angiogramach wykazano rozwój naczyń krążenia obocznego. Niedokrwienne owrzodzenie zostało całkowicie wyleczone u większości chorych, a w pojedynczych przypadkach udało się też zmniejszyć zakres amputacji kończyny.

Ostatnią z prac oryginalnych prezentowanych w bieżącym numerze „Endokrynologii Polskiej” jest praca doświadczalna przeprowadzona na modelu zwierzęcym przez zespół badaczy z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Autorzy przedstawili wyniki badania, w którym oceniali wpływ galaniny na uwalnianie oksytocyny w odpowiedzi na ostry lub przewlekły bodziec osmotyczny. Badacze wykazali, że galanina działa jako neuromodulator pobudzający uwalnianie oksytocyny (OT) w odpowiedzi na stan przewlekłego pobudzenia osmotycznego, zaś ostry bodziec osmotyczny blokuje wrażliwość neuronów OT-ergicznych na działanie galaniny.

W Pracy poglądowej pt. „Patomechanizm rozwoju otyłości w wybranych endokrynopatiach — przegląd” autorzy z Kliniki Endokrynologii i Diabetologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przedstawili przegląd piśmiennictwa oraz omówili prawdopodobne mechanizmy rozwoju otyłości w chorobach tarczycy, zespole policystycznych jajników, hiperkortyzolemii i niedoczynności przysadki.

W Opisie przypadków w bieżącym numerze naszego pisma Autorzy przedstawili przypadek 30-letniej ciężarnej, u której w drugim trymestrze ciąży w biopsji cienkoigłowej guza tarczycy stwierdzono nowotwór z komórek Hürthla, a badanie ultrasonograficzne i cytologiczne wskazywało na przerzuty do węzłów chłonnych szyi. Podjęte przed 22. tygodniem ciąży leczenie operacyjne było skuteczne i niepowikłane. W dyskusji poruszono problem chirurgicznego leczenia zróżnicowanego raka tarczycy u kobiet ciężarnych.

W dziale Szkolenie podyplomowe mamy ogromną przyjemność polecić Państwu pracę pt. „Postępowanie w chorobie Cushinga — od testu diagnostycznego do leczenia”, w której Autorzy Agata Juszczak oraz Ashley Grossman z Uniwersytetu w Oxfordzie omawiają aktualne poglądy na diagnostykę i leczenie tej choroby. Znajdziecie w niej wiele praktycznych odniesień do postępowania w tym, niejednokrotnie sprawiającym wiele problemów, zaburzeniu endokrynnym. Autorzy wnioskują, że chorzy z chorobą Cushinga powinni być diagnozowani i leczeni w specjalistycznych ośrodkach endokrynologicznych z udziałem wielodyscyplinarnego zespołu obejmującego również neurochirurga, radiologa oraz onkologa, co decyduje o powodzeniu leczenia.

Z wiosennymi życzeniami zachęcamy Państwa do lektury naszego pisma.

W imieniu Redakcji

Beata Kos-Kudła