Basic HTML Version
47
Łukasz Dobaj i wsp
., Borelioza i całkowity blok przedsionkowo-komorowy
www.chsin.viamedica.pl
zaawansowanych, objawowych zaburzeń przewodze-
nia przedsionkowo-komorowego, choremu implanto-
wano na stałe układ stymulujący typu VVIR (kardio-
stymulator Talos SR, Biotronik). Ryzyko powikłań za-
krzepowo-zatorowych u chorego wmigotaniu przed-
sionków według skali CHA2DS2-VASc oceniono na
1 punkt, uwzględniając nowo rozpoznane nadciśnie-
nie tętnicze. Zastosowano leczenie przeciwkrzepliwe
za pomocąwarfaryny pod kontroląmiędzynarodowe-
go wskaźnika znormalizowanego (INR,
international
normalized ratio
). Opinie specjalistów chorób zakaź-
nych, z którymi dyskutowano problem włączenia an-
tybiotykoterapii w późnym okresie choroby, były roz-
bieżne. Chory pozostaje pod opieką poradni kardiolo-
gicznej i chorób zakaźnych. W obserwacji 6-miesięcz-
nej nie zgłaszał dolegliwości. Podczas planowej kon-
troli kardiostymulatora stwierdzono utrzymywanie się
migotania przedsionkówz całkowitymblokiemprzed-
sionkowo-komorowym i zastępczym rytmem z łącza
przedsionkowo-komorowego.
OMÓWIENIE
Po raz pierwszyw 1977 roku Steere i wsp. [9] zwró-
cili uwagę namożliwość zajęcia serca upacjentówz LB,
objawiającego się głównie zaburzeniami przewodze-
nia przedsionkowo-komorowego. Trzy lata później
autorzy z tego samego ośrodka opisali grupę 20 cho-
rych z LC, w tym 18 z blokiem przedsionkowo-komo-
rowym. Całkowity blok przedsionkowo-komorowy
stwierdzono u 8 chorych z badanej grupy [9]. Pierwsze
przypadki LC z całkowitym blokiem przedsionkowo-
-komorowym w Europie opisano w 1984 roku [10],
a w Europie Wschodniej — dopiero w 1989 roku [11].
Chociaż LBwystępuje z podobną częstością u obu płci,
do zajęcia serca dochodzi 3-krotnie częściej umężczyzn
[3, 12]. Objawy sercowo-naczyniowewLB zwykle roz-
wijają się między 7. dniem a 7. miesiącem (mediana
21 dni) od pojawienia się ECM [13, 14]. Według aktu-
alnych poglądów, zajęcie serca w przebiegu LB jest
główną przyczyną zgonóww tej jednostce chorobowej
[1, 2]. Objawy kardiologiczne mogą być pierwszą i je-
dyną kliniczną manifestacją LB [12, 13]. W większości
przypadkówzaburzenia temają charakter przemijają-
cy i ustępują po 3–6 tygodniach skutecznej antybioty-
koterapii lub samoistnie [1]. Większość bloków przed-
sionkowo-komorowychwprzebiegu LC jest zlokalizo-
wana na poziomie lub powyżej łącza przedsionkowo-
-komorowego, choć opisywano także związane z LB
wielopoziomowe i rozlane zaburzenia przewodzenia,
obejmujące wiele pięter układu bodźcoprzewodzące-
go [2–4]. Rzadziej LC objawia się izolowanymblokiem
odnogi pęczka Hisa lub innymi zaburzeniami prze-
wodnictwa śródkomorowego, dysfunkcją węzła zato-
kowego, komorowymi i/lub nadkomorowymi zaburze-
niami rytmu, w tym migotaniem przedsionków, co
obrazuje przedstawiony przypadek chorego [1–4, 15].
Opisano także zakończone zgonemprzypadki
pancar-
ditis
o etiologii boreliozowej, z nasilonymi uogólniony-
mi zaburzeniami kurczliwości mięśnia sercowego
i obecnością dużych ilości wysięku w jamie osierdzia
[1–4]. Jednak w większości przypadków obserwowa-
ne w przebiegu LC zaburzenia kurczliwości mięśnia
sercowego są łagodne [12, 13].
U większości chorych objawy kliniczne LC są nie-
swoiste i obejmują: ogólne zmęczenie, ograniczenie
tolerancji wysiłku, stany przedomdleniowe i omdlenia,
duszność oraz kołatania serca [3, 12]. Rzadziej LCmoże
się manifestować klinicznie ostrym bólem w klatce
piersiowej, także o charakterze dławicowym, naśladu-
jąc ostry zespół wieńcowy [3, 12]. Około 50%przypad-
kówLCprzebiega bez jakichkolwiek objawówklinicz-
nych [3]. Rumień wędrujący—patognomoniczny ob-
jaw LB — występuje u 53,4–92,7% chorych [6, 16].
U osób narażonych na częsty kontakt z kleszczem
(leśnicy, drwale, rolnicy) ECM występuje jedynie
u około 20% zakażonych [6], co ilustruje przykład pre-
zentowanego chorego.
Całkowite ustąpienie zmian mimo zajęcia mięśnia
sercowego w przebiegu LB uzyskuje się u ponad 90%
chorych. Jednakwniektórych przypadkach powrót do
zdrowia jest opóźniony lub pojawiają się późne powi-
kłania, między innymi w postaci kardiomiopatii roz-
strzeniowej [16, 17]. Dowody na możliwy związek
przewlekłej infekcji
B. burgdorferi
z rozwojempóźnych
następstwkardiologicznych przedstawili Stanek i wsp.
[18]. Metodą ELISA stwierdzili obecność przeciwciał
przeciwko krętkomu 26,4%pacjentówz kardiomiopa-
tią rozstrzeniową, u 12,7% z kardiomiopatią niedo-
krwienną oraz u 8,2% zdrowych dawców krwi [18].
Z kolei czescy autorzy Bartunek i wsp. w2006 roku [19]
opisali 3 przypadki kobiet, u których rozwinął się ob-
raz kliniczny kardiomiopatii rozstrzeniowej wprzebie-
gu boreliozy.Wtokuwnikliwego procesudiagnostycz-
nego wykluczono inne przyczyny niewydolności ser-
ca, a zakażenie krętkiem potwierdzono na podstawie
bezpośredniej identyfikacji
B. burgdorferi
w miokar-