Wstęp: Krytyczne niedokrwienie jest najbardziej zaawansowaną postacią przewlekłego niedokrwienia kończyn, a jego występowanie wiąże się z potencjalnym wpływem nie tylko na stan miejscowy kończyny, ale także stan ogólny chorego i rokowanie. W pracy podjęto próbę oceny markerów stanu zapalnego u chorych z krytycznym niedokrwieniem kończyn (CLI), kwalifikowanych do leczenia rekonstrukcyjnego.
Materiał i metody: Badaniem objęto 14 chorych z krytycznym niedokrwieniem kończyn dolnych (z bólami stałymi lub bólami stałymi i towarzyszącą martwicą) w przebiegu zespołu Leriche’a i wielopoziomowej niedrożności tętnic kończyn dolnych, poddawanych leczeniu rekonstrukcyjnemu w odcinku aortalno-udowym, oraz 6 chorych z grupy kontrolnej (leczonych operacyjnie z powodu tętniaka aorty brzusznej). U chorych w okresie okołooperacyjnym oznaczano w surowicy krwi stężenie markerów stanu zapalnego, takich jak białko C-reaktywne (CRP), interleukina 6 (IL-6) i czynnik martwicy guza (TNF-alfa) oraz liczbę leukocytów. W trakcie badania oceniano wyniki leczenia operacyjnego zarówno w okresie hospitalizacji pooperacyjnej, jak i w okresie odległym (12-miesięcznym), odnotowując między innymi uratowanie kończyny, drożność przęsła, powikłania infekcyjne, incydenty sercowo-naczyniowe i zgony.
Wyniki: W grupie chorych z CLI bez współistniejących zmian martwiczych wartości stężenia białka CRP w surowicy w okresie przedoperacyjnym wynosiły 0,8–21 mg/l, w grupie z towarzyszącą martwicą 3,5–116 mg/l (w porównaniu do grupy kontrolnej wyższe wartości CRP zanotowano jedynie w grupie CLI ze współistniejącą martwicą). Wykazano istotne statystycznie różnice w wyjściowym stężeniu IL-6 pomiędzy grupą kontrolną a grupami CLI z bólami stałymi i CLI z towarzyszącą martwicą — wyższy poziom IL-6 obserwowano w obu grupach z krytycznym niedokrwieniem kończyn (p<0,05). Nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic w zakresie stężeń TNF-alfa pomiędzy badanymi grupami. We wczesnym okresie pooperacyjnym jeden chory wymagał reoperacji z powodu zakrzepicy lewego ramienia przęsła aortalno-dwuudowego, kolejny chory wymagał leczenia rozstrzeni żołądka z towarzyszącym krwawieniem. Nie zanotowano zgonów w okresie obserwacji wczesnej — u jednego chorego, ze względu na postęp martwicy, mimo leczenia rekonstrukcyjnego, zaistniała konieczność wykonania amputacji kończyny na poziomie goleni.
Wnioski: Krytyczne niedokrwienie kończyny jest chorobą ogólnoustrojową, stanowiącą stan zagrożenia żywotności kończyny i życia chorego. Ze względu na często obecne schorzenia współistniejące, w tym schorzenia związane z obecnością zmian miażdżycowych w innych obszarach, chorzy z CLI wymagają kompleksowego interdyscyplinarnego przygotowania i optymalnego planowania przeprowadzanych zabiegów rekonstrukcyjnych tętnic. Mimo istotnego z punktu widzenia klinicznego przygotowania przedoperacyjnego chorych z CLI, terapia zachowawcza krytycznego niedokrwienia kończyny nie przynosi oczekiwanych korzyści w postaci spadku aktywności prozapalnej układu immunologicznego. Planując leczenie rekonstrukcyjne tętnic ważne jest ograniczenie urazu okołooperacyjnego przez zastosowanie technik wewnątrznaczyniowych i hybrydowych, w szczególności w leczeniu zmian tętnic w odcinku aortalno-biodrowym współistniejących ze zmianami tętnic poniżej więzadła pachwinowego.