Wstęp: Celem leczenia operacyjnego martwiczego zapalenia trzustki jest usunięcie zmian martwiczo-ropnych trzustki, martwicy tkanek okołotrzustkowych i płynu z jamy otrzewnowej oraz ograniczenie procesu zapalnego. Jedną z trzech podstawowych technik operacyjnych pozwalających osiągnąć założone cele jest metoda "otwartego brzucha" (open abdomen).
Cel pracy: W pracy przedstawiono wyniki leczenia chorych z ciężkimi postaciami ostrego zapalenia trzustki, leczonych metodą "otwartego brzucha", ze szczególnym uwzględnieniem leczenia żywieniowego.
Materiał i metody: 30 chorych (16 mężczyzn, 14 kobiet, średnia wieku 51,5 roku [zakres 29-86 lat]), leczonych na Oddziale Chirurgii Ogólnej i Intensywnej Terapii w Oświęcimiu w latach 1994-1999. U wszystkich chorych zastosowano leczenie w postaci: wyrównywania niedoborów wodno-elektrolitowych, białkowych, zaburzeń kwasowo-zasadowych, antybiotyków, leków analgetycznych, przeciwzakrzepowych, antyoksydantów. U 23 (76,6%) chorych stosowano dodatkowo żywienie poza- i dojelitowe. Oceniano powikłania okresu pooperacyjnego, czas trwania hospitalizacji oraz jakość życia za pomocą skali Zubroda, a u chorych, u których zastosowano leczenie żywieniowe, analizowano dodatkowo zapotrzebowanie energetyczne, podaż energii, czas trwania leczenia żywieniowego oraz powrót do odżywiania drogą doustną.
Wyniki: Średni czas pobytu na oddziale chorych leczonych metodą "otwartego brzucha" wynosił 45 dni (zakres 27-95), zmarło 8 chorych (26,6%). W trakcie hospitalizacji u 12 chorych (40%) wystąpiła posocznica, u 15 (50%) niewydolność nerek, a u 13 operowanych (43,3%) niewydolność krążeniowo-oddechowa. Zanotowano następujące powikłania związane z zabiegiem operacyjnym: przetoki - 12 (40%) [w tym jelita cienkiego - 4 (13,3%), jelita grubego - 3 (10%), trzustkowe - 5 (16,6%)], krwotoki z uszkodzonych naczyń krwionośnych - 4 (13,3%), niedrożność mechaniczna - 2 (6,7%), zakażenie powłok brzucha - 20 (66,6%), przepuklina brzuszna w bliźnie - 15 (50%). W okresie obserwacji poszpitalnej, trwającym średnio 14 miesięcy (zakres 5–25), oceniano jakość życia na podstawie skali Zubroda, w której 0 punktów uzyskało 8 chorych, 1 punkt - 5 chorych, 2 punkty - 5 chorych, 3 punkty - 4 operowanych chorych (żaden z chorych nie uzyskał 4 i 5 punktów wg ww. punktacji). Średnie zapotrzebowanie energetyczne wyniosło 3188,4 kcal (zakres 1303-5950), średnia podaż energii - 37,3 kcal/kg, podaż białka - 1,25 g/kg. Całkowity czas trwania żywienia wyniósł 26 dni (zakres 11-73), w tym: pozajelitowego - 22 dni (8-47), a dojelitowego, które rozpoczynano średnio w 10. (zakres 3-24) dniu po zabiegu - 10 dni (zakres 2-32).
Wnioski: 1) W warunkach szpitala terenowego leczenie powikłań ostrego zapalenia trzustki metodą "otwartego brzucha" jest trudne, lecz możliwe przy dużym doświadczeniu zespołu chirurgicznego i anestezjologicznego w leczeniu operacyjnym schorzeń trzustki, umiejętnym postępowaniu z chorym w okresie pooperacyjnym i możliwości zastosowania leczenia żywieniowego. 2) W ciężkich postaciach ostrego zapalenia trzustki należy dążyć do jak najszybszego włączenia terapii żywieniowej, zwłaszcza żywienia dojelitowego.