Wstęp: Mimo coraz większej liczby doniesień dotyczących leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, częstość zespołu pozakrzepowego w przypadku chorych z proksymalną zakrzepicą żył głębokich pozostaje wysoka i sięga 29-79%. W pracy oceniono skuteczność leczenia antykoagulacyjnego oraz terapii uciskowej w prewencji zespołu pozakrzepowego w zależności od czasu trwania leczenia oraz rozległości i umiejscowienia proksymalnej zakrzepicy żylnej.
Materiał i metody: Badaniu poddano 100 chorych z proksymalną zakrzepicą żył głębokich (średni wiek 55,7 roku; przedział 18-80 lat) hospitalizowanych w Klinice Chirurgii Ogólnej i Naczyń Śląskiej Akademii Medycznej w latach 1996-2002. Wszystkich chorych poddano leczeniu antykoagulacyjnemu oraz zalecono stosowanie terapii uciskowej zgodnie z aktualnymi wytycznymi. Chorych poddano obserwacji w okresie 1-7 lat po pierwszym epizodzie zakrzepicy żylnej (średni okres obserwacji - 53,9 miesiąca). Podczas badań kontrolnych ocenie poddano dolegliwości chorego związane z występowaniem zespołu pozakrzepowego na podstawie skali Villalta oraz wykonano badanie USG kolor Doppler układu żylnego. Analizowano również rzeczywisty czas stosowania terapii antykoagulacyjnej oraz leczenia uciskowego przez chorych oraz wpływ tych czynników na rozwój zespołu pozakrzepowego.
Wyniki: Nawrót żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej stwierdzono u 13% chorych. Na podstawie wywiadu stwierdzono, że aż 8% chorych nie stosowało farmakologiczne; profilaktyki wtórnej, co wynikało z braku przestrzegania zaleceń lekarskich. Dalsze 11% pacjentów stosowało profilaktykę wtórną w okresie poniżej 1 miesiąca, a 12% poniżej 3 miesięcy. U pozostałych 69% chorych okres stosowania profilaktyki wtórnej określono jako adekwatny do rozpoznanego schorzenia. Obecność objawów umożliwiających rozpoznanie zespołu pozakrzepowego (> 4 pkt. wg skali Villalta) stwierdzono u 75% badanych, z czego u 54% w stopniu niewielkim lub średnim (skala Villalta 5-14 pkt.), a u 21% w stopniu zaawansowanym (> 14 pkt.). Obecność owrzodzenia żylnego rozpoznano u 7% pacjentów. Nie stwierdzono istotnych różnic w częstości występowania zespołu pozakrzepowego w zależności od rodzaju leczenia antykoagulacyjnego stosowanego w leczeniu inicjującym i profilaktyce wtórnej. Uwzględniając wpływ pozostałych analizowanych w pracy czynników stwierdzono występowanie korelacji między wzrostem częstości zespołu pozakrzepowego a: nawrotem zakrzepicy w trakcie obserwacji odległej, brakiem stałego stosowania terapii uciskowej oraz rozległością zakrzepicy żylnej (wielopoziomowe umiejscowienie zakrzepicy żylnej w kończynie).
Wnioski: 1. Mimo leczenia uciskowego, antykoagulacyjnego oraz wczesnego uruchomienia nadal brak skutecznego i pewnego sposobu zapobiegania zespołowi pozakrzepowemu u chorych poddanych zachowawczemu leczeniu proksymalnej zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych.
2. Ze względu na często późny okres ujawniania się dolegliwości, każdy chory po proksymalnej zakrzepicy żył głębokich powinien obligatoryjnie podlegać obserwacji odległej i weryfikacji dotyczącej przestrzegania zaleceń dotyczących leczenia antykoagulacyjnego oraz stosowania terapii uciskowej.
3. Długotrwałe i regularne stosowanie terapii uciskowej wpływa na redukcję odsetka chorych z objawami zespołu pozakrzepowego w populacji pacjentów z proksymalną zakrzepicą żył głębokich.