Ataksja Friedreicha — aktualne spojrzenie na chorobę
Abstract
Ataksja Friedreicha (FA) spowodowana jest deficytami w produkcji frataksyny, co skutkuje akumulacją żelaza w mitochondriach. Choroba ta prowadzi do postępującego zwyrodnienia niektórych części układu nerwowego, a także mięśnia sercowego. Na jej obraz kliniczny składa się szerokie spektrum objawów, jednak konsekwentnie obejmuje ataksję chodu i kończyn, dyzartrię i utratę odruchów głębokich w kończynach dolnych. Postępowanie w tej jednostce od lat koncentruje się na multidyscyplinarnym leczeniu objawowym. W lutym 2023 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA, Food and Drug Administration) zatwierdziła pierwszy i obecnie jedyny lek zarejestrowany w leczeniu FA. Omaweloksolon jest aktywatorem czynnika transkrypcyjnego Nrf2, który indukuje szlaki molekularne odpowiedzialne za przywrócenie funkcji mitochondriów, zmniejszenie stresu oksydacyjnego i hamowanie reakcji prozapalnej.
Keywords: ataksja Friedreichafrataksynaomaweloksolon
References
- Cook A, Giunti P. Friedreich's ataxia: clinical features, pathogenesis and management. Br Med Bull. 2017; 124(1): 19–30.
- Lynch DR, Schadt K, Kichula E, et al. Friedreich ataxia: multidisciplinary clinical care. J Multidiscip Healthc. 2021; 14: 1645–1658.
- Campuzano V, Montermini L, Moltò MD, et al. Friedreich's ataxia: autosomal recessive disease caused by an intronic GAA triplet repeat expansion. Science. 1996; 271(5254): 1423–1427.
- Ocana-Santero G, Díaz-Nido J, Herranz-Martín S. Future prospects of gene therapy for Friedreich's ataxia. Int J Mol Sci. 2021; 22(4).
- Strawser C, Schadt K, Hauser L, et al. Pharmacological therapeutics in Friedreich ataxia: the present state. Expert Rev Neurother. 2017; 17(9): 895–907.
- Parkinson MH, Boesch S, Nachbauer W, et al. Clinical features of Friedreich's ataxia: classical and atypical phenotypes. J Neurochem. 2013; 126 Suppl 1: 103–117.
- Dürr A, Cossee M, Agid Y, et al. Clinical and genetic abnormalities in patients with Friedreich's ataxia. N Engl J Med. 1996; 335(16): 1169–1175.
- Fahey MC, Cremer PD, Aw ST, et al. Vestibular, saccadic and fixation abnormalities in genetically confirmed Friedreich ataxia. Brain. 2008; 131(Pt 4): 1035–1045.
- Tsirikos AI, Smith G. Scoliosis in patients with Friedreich's ataxia. J Bone Joint Surg Br. 2012; 94(5): 684–689.
- Nieto A, Correia R, de Nóbrega E, et al. Cognition in Friedreich ataxia. Cerebellum. 2012; 11(4): 834–844.
- Brak referencji.
- Reata Pharmaceuticals Announces FDA Approval of SKYCLARYS™ (Omaveloxolone) for Friedreich’s Ataxia. https://www.reatapharma.com/investors/news/news-details/2023/Reata-Pharmaceuticals-Announces-FDA-Approval-of-SKYCLARYS-Omaveloxolone-the-First-and-Only-Drug-Indicated-for-Patients-with-Friedreichs-Ataxia/ (22.09.2023).
- Lynch D, Lynch DR, Chin MP, et al. Safety and Efficacy of Omaveloxolone in Friedreich Ataxia (MOXIe Study). Ann Neurol. 2021; 89(2): 212–225.
- Lynch DR, Chin MP, Boesch S, et al. Efficacy of omaveloxolone in Friedreich's ataxia: delayed-start analysis of the moxie extension. Mov Disord. 2023; 38(2): 313–320.
- Dayalan Naidu S, Dinkova-Kostova AT. Omaveloxolone (Skyclarys) for patients with Friedreich's ataxia. Trends Pharmacol Sci. 2023; 44(6): 394–395.
- Strawser C, Schadt K, Hauser L, et al. Pharmacological therapeutics in Friedreich ataxia: the present state. Expert Rev Neurother. 2017; 17(9): 895–907.
- Abeti R, Baccaro A, Esteras N, et al. Novel Nrf2-inducer prevents mitochondrial defects and oxidative stress in Friedreich's ataxia models. Front Cell Neurosci. 2018; 12: 188.