Wstęp: Z każdym rokiem, dzięki coraz lepszemu rozpoznawaniu zaburzeń rytmu serca oraz rozszerzaniu wskazań do leczenia stałą stymulacją serca, wzrasta ilość chorych z wszczepionymi stymulatorami serca - w tym również dziewcząt i młodych kobiet, u których zachowanie poczucia atrakcyjności istotnie wpływa na poczucie własnej wartości i zespół czynników określanych jako "jakość życia': Od kilku lat "kosmetyczna'; a więc najmniej oszpecająca technika implantacji układów stymulujących stała się obowiązującym standardem w Stanach Zjednoczonych - jeżeli zabieg dotyczy młodej kobiety, w standardach przygotowania zabiegu konsultacja chirurga plastycznego jest obowiązkowa. Technika implantacji stymulatora z dostępu podsutkowego zaproponowana w 1984 roku przez Bellota była stosowana w Polsce już w latach 70.
Materiał i metody: Elektrodę (elektrody) do układu żylnego wprowadza się drogą nakłucia żyły podobojczykowej przez kilkumilimetrowe nacięcie skóry, a kieszeń stymulatora wykonuje się przez 3-4-centymetrowe nacięcie w załamaniu skóry pod sutkiem. Proksymalny koniec elektrody (elektrod) przeprowadza się do wykonanej pod mięśniem piersiowym kieszeni stymulatora za pomocą odpowiednio długiego narzędzia lub typowego introduktora. W latach 1975-1999 technikę tę zastosowano u 68 kobiet (śr. wiek 42,8 lat), a czas obserwacji wynosił średnio 6, 4 lat.
Wyniki: Poza 4 dyslokacjami elektrod przedsionkowych nie obserwowano powikłań w okresie pooperacyjnym. Z powodów technicznych lub infekcji u 8 pacjentek w okresie średnio 5, 7 lat podczas lub po zabiegu reoperacji zmieniono lokalizację stymulatora na typową. Jedyną wadą umieszczania stymulatora pod mięśniem piersiowym było zwiększone ryzyko przetarcia osłonki elektrody o obudowę stymulatora, jeżeli jej pętla samoistnie wsunęła się pomiędzy stymulator a żebra.
Wnioski: Technika implantacji stymulatora wykonana z dostępu podsutkowego zapewnia doskonały efekt kosmetyczny, a odsetek powikłań i niepowodzeń towarzyszących jej stosowaniu jest zbliżony do opisywanego przy stosowaniu technik uznawanych dziś za klasyczne.