Wstęp: Stymulacja resynchronizująca serca (CRT) jest uznaną metodą leczenia wyselekcjonowanych pacjentów z zaawansowaną niewydolnością serca, lecz u 5-15% chorych warunki anatomiczne uniemożliwiają implantację elektrody lewokomorowej. Epikardialna implantacja wiąże się z ryzykiem powikłań okołooperacyjnych, zwiększa koszty zabiegu i jest dostępna tylko w ośrodkach, w których istnieje możliwość przeprowadzenia procedur kardiochirurgicznych. Istnieją dane świadczące, że stymulacja 2-punktowa w prawej komorze poprawia parametry hemodynamiczne w porównaniu z klasyczną stymulacją wierzchołkową, zwłaszcza u pacjentów z niewydolnością serca. Celem pracy była kliniczna oraz echokardiograficzna ocena osób, u których z powodów technicznych (anatomicznych bądź elektrofizjologicznych) nie zdołano implantować w pożądanym miejscu elektrody lewokomorowej przez zatokę wieńcową i u których implantowano układ stymulujący z 2-punktową stymulacją prawej komory.
Materiał i metody: Badania przeprowadzono u 8 chorych w wieku śr. 65 ± 9 lat, u których ze względu na trudności techniczne implantowano układ z 2-punktową stymulacją prawej komory. Wszyscy pacjenci mieli wskazania do implantacji CRT. U 3 chorych rozpoznano kardiomiopatię pozawałową, u pozostałych 5 - idiopatyczną kardiomiopatię zastoinową. U wszystkich pacjentów występowała znacząca (IV klasa czynnościowa wg NYHA), skurczowa (śr. LVEF = 22%) niewydolność serca i znaczące zaburzenia przewodzenia międzykomorowego (śr. czas trwania zespołów QRS = 180 ms). Pacjenci otrzymali przedsionkowo-komorowy układ stymulujący z dodatkową elektrodą w drodze odpływu prawej komory oraz stymulator Stratos LV.
Wyniki: U każdego z pacjentów po włączeniu 2-punktowej stymulacji prawej komory pokonanywany dystans podczas 6-minutowego marszu wydłużył się w porównaniu z testem wykonanym przy natywnej aktywacji komór, a średnia różnica pokonanego dystansu była istotna statystycznie. Stymulacja 2-punktowa w prawej komorze nie spowodowała znamiennej różnicy w średniej szerokości zespołów QRS w elektrokardiogramie rejestrowanym przed zabiegiem (aktywacja natywna) i po zabiegu (rytm stymulatorowy). W badaniu echokardigraficznym wykazano, że po zastosowaniu 2-punktowej stymulacji prawej komory wskaźnik asynchronii międzykomorowej uległ istotnemu zmniejszeniu w porównaniu z badaniem podstawowym. Znamiennie zmniejszył się wymiar skurczowy lewej komory, któremu towarzyszył istotny wzrost frakcji wyrzutowej, pojemności minutowej i wskaźnika sercowego.
Wniosek: Stymulacja 2-punktowa prawej komory może być interesującą opcją terapeutyczną dla pacjentów ze wskazaniami do resynchronizacji serca i nieudaną próbą implantacji elektrody lewokomorowej.