Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące celów terapeutycznych w zakresie stężeń cholesterolu frakcji LDL w prewencji wtórnej zawałów serca
Abstract
Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią przyczynę 43% zgonów w Polsce. Pandemia COVID-19 zwiększyła liczbę zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych aż o 16,7%. Zaburzenia gospodarki lipidowej obserwowane są u około 20 milionów Polaków. Przebiegając bezobjawowo, powodują znaczne zwiększenie ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. U 20% pacjentów, u których wystąpił ostry zespół wieńcowy, może pojawić się ponowne zdarzenie sercowo-naczyniowe w ciągu roku, a ponowna hospitalizacja może dotyczyć nawet 40% pacjentów z tej grupy. W ciągu 5 lat po zawale serca 18% pacjentów doznaje ponownego zawału, a 13% udaru mózgu. Leczenie hipolipemizujące stanowi niezwykle istotny element kompleksowego postępowania zarówno w prewencji pierwotnej, jak i wtórnej, a jego głównym celem jest zapobieganie lub wydłużenie czasu do pojawienia się choroby serca i naczyń oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych. Chory po przebytym ostrym zespole wieńcowym (OZW) należy do grupy bardzo wysokiego ryzyka wystąpienia zdarzenia sercowo-naczyniowego na podłożu miażdżycy. W tej grupie chorych należy dążyć do osiągnięcia stężenia cholesterolu frakcji lipoprotein o wysokiej gęstości (LDL-C) poniżej 55 mg/dl (1,4 mmol/l). Wiele wytycznych definiuje grupę ekstremalnego ryzyka, do której należą nie tylko pacjenci po dwóch epizodach naczyniowych w ciągu dwóch lat, ale także pacjenci po przebyciu OZW z chorobą naczyń obwodowych lub chorobą wielołożyskową (miażdżyca wielopoziomowa) lub wielonaczyniową chorobą wieńcową, rodzinną hipercholesterolemią, cukrzycą i co najmniej jednym dodatkowym czynnikiem ryzyka: podwyższonym stężeniem lipoproteiny a > 50 mg/dl lub białka C-reaktywnego oznaczanego metodą o dużej czułości > 3 mg/l, lub przewlekłą chorobą nerek (eGFR < 60 ml/min/1,73 m2). W tej grupie chorych należy dążyć do osiągnięcia stężenia LDL-C poniżej 40 mg/dl (1,0 mmol/l). Osiąganie celów terapeutycznych u chorych po OZW powinno następować jak najszybciej. W tym celu należy w momencie rozpoznania włączyć do terapii silnie działającą statynę w dużej dawce i w przypadku nieosiągnięcia celu po 4–6 tygodniach dołączenie ezetymibu. Terapię skojarzoną można rozważyć u wybranych pacjentów od samego początku. Po 4–6 tygodniach leczenia skojarzonego, jeżeli w dalszym ciągu nie osiągnięto celu, należy rozważyć dołączenie inhibitora białka PCSK9 lub inklisiranu. W celu zwiększenia przestrzegania zaleceń Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego proponuje się zapisy w karcie wypisowej pacjenta po zawale mięśnia sercowego, jasno określające, jakie leki powinny być stosowane i jakie wartości LDL-C należy osiągnąć. Konieczna jest współpraca pomiędzy pacjentem a lekarzem, stosowanie się do zaleceń i regularne przyjmowanie leków, aby osiągnąć i utrzymać cele terapeutyczne.
Keywords: ezetymibhipercholesterolemiainhibitory PCSK9inklisiranprofilaktyka wtórnastatynyzawał serca
References
- Witkowski A. Legutko J. Mitkowski P.: Stanowisko PTK na temat raportu NFZ o chorobie niedokrwiennej serca. 19 maja 2020. https://ptkardio.pl/aktualnosci/521-stanowisko_ptk_na_temat_raportu_nfz_o_chorobie_niedokrwiennej_serca_naklady_na_leczenie_kardiologiczne_spadaja_smiertelnosc_z_powodu_chorob_serca_nadal_jest_najwieksza (2.04.2023).
- Vrablik M, Seifert B, Parkhomenko A, et al. Lipid-lowering therapy use in primary and secondary care in Central and Eastern Europe: DA VINCI observational study. Atherosclerosis. 2021; 334: 66–75.
- Informacja o zgonach w Polsce w 2020. Ministerstwo Zdrowia. Luty 2021.
- GUS: Umieralność w 2021 roku, Zgony wg przyczyn — dane wstępne. 16.05.2022.
- Szymański F. Hypercholesterolemia, as the most common cardiovascular risk factor in Poland. What should we remember in everyday clinical practice? [article in Polish]. Choroby Serca i Naczyń. 2014; 11(4): 204–211.
- Banach M, Burchardt P, Chlebus K, et al. PoLA/CFPiP/PCS/PSLD/PSD/PSH guidelines on diagnosis and therapy of lipid disorders in Poland 2021. Arch Med Sci. 2021; 17(6): 1447–1547.
- Banach M, Penson PE. Cellular senescence, telomeres, and cardiovascular risk in familial hypercholesterolaemia. Eur J Prev Cardiol. 2022; 29(5): 718–720.
- Jankowski P, Topór-Mądry R, Gąsior M, et al. Management and predictors of clinical events in 75 686 patients with acute myocardial infarction. Kardiol Pol. 2022; 80(4): 468–475.
- Strzelecki Z., Szymborski J. Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski, 2015. https://bip.stat.gov.pl/files/gfx/bip/pl/zamowieniapubliczne/426/248/1/81_gp_rrl_2015_monografia_kardiologiczna.pdf (2.04.2023).
- Wojtyniak B, Gierlotka M, Opolski G, et al. Observed and relative survival and 5-year outcomes of patients discharged after acute myocardial infarction: the nationwide AMI-PL database. Kardiol Pol. 2020; 78(10): 990–998.
- Mach F, Baigent C, Catapano AL, et al. 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. Eur Heart J. 2020; 41(1): 111–188.
- Modrzejewski W, Musiał WJ. Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka. Forum Zaburzeń Metab. 2010; 1: 106–114.
- Studziński K, Tomasik T, Windak A, et al. The differences in the prevalence of cardiovascular disease, its risk factors, and achievement of therapeutic goals among urban and rural primary care patients in Poland: results from the LIPIDOGRAM 2015 study. J Clin Med. 2021; 10(23): 5656.
- Mickiewicz A, Marlęga J, Fijałkowski M, et al. Inclisiran: a revolution in the treatment of hypercholesterolemia? [article in Polish]. Kardiol Inwazyjna. 2021; 16(4): 150–154.
- Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, et al. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur Heart J. 2021; 42(34): 3227–3337.
- Cybulska B, Kłosiewicz-Latoszek L, Penson PE, et al. International Lipid Expert Panel (ILEP). How much should LDL cholesterol be lowered in secondary prevention? Clinical efficacy and safety in the era of PCSK9 inhibitors. Prog Cardiovasc Dis. 2021; 67: 65–74.
- Banach M, Penson PE, Vrablik M, et al. Optimal use of lipid-lowering therapy after acute coronary syndromes: A Position Paper endorsed by the International Lipid Expert Panel (ILEP). Pharmacol Res. 2021; 166: 105499.
- Szymański F, Mickiewicz A, Dzida G, et al. Leczenie dyslipidemii w Polsce — interdyscyplinarne stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. IV Deklaracja Sopocka. Choroby Serca i Naczyń. 2021; 18(3): 95–120.
- Nowowiejska-Wiewióra A, Wita K, Mędrala Z, et al. Dyslipidemia treatment and attainment of LDL-cholesterol treatment goals in patients participating in the Managed Care for Acute Myocardial Infarction Survivors program. Kardiol Pol. 2023; 81(4): 359–365.
- Jankowski P, Kozieł P, Setny M, et al. Dyslipidemia management in patients with coronary artery disease. Data from the POLASPIRE survey. J Clin Med. 2021; 10(16): 3711.
- Drygas W, Niklas AA, Piwońska A, et al. Multi-centre National Population Health Examination Survey (WOBASZ II study): assumptions, methods, and implementation. Kardiol Pol. 2016; 74(7): 681–690.
- Averna M, Banach M, Bruckert E, et al. Practical guidance for combination lipid-modifying therapy in high- and very-high-risk patients: A statement from a European Atherosclerosis Society Task Force. Atherosclerosis. 2021; 325: 99–109.
- Ray KK, Reeskamp LF, Laufs U, et al. Combination lipid-lowering therapy as first-line strategy in very high-risk patients. Eur Heart J. 2022; 43(8): 830–833.
- Sabouret P, Lemesle G, Bellemain-Appaix A, et al. Post-discharge and long-term follow-up after an acute coronary syndrome: International Collaborative Group of CNCF position paper. Arch Med Sci. 2022; 18(4): 839–854.
- Ray KK, Molemans B, Schoonen WM, et al. EU-wide cross-sectional observational study of lipid-modifying therapy use in secondary and primary care: the DA VINCI study. Eur J Prev Cardiol. 2021; 28(11): 1279–1289.
- Penson PE, Bruckert E, Marais D, et al. Step-by-step diagnosis and management of the nocebo/drucebo effect in statin-associated muscle symptoms patients: a position paper from the International Lipid Expert Panel (ILEP). J Cachexia Sarcopenia Muscle. 2022; 13(3): 1596–1622.
- Banach M, Rizzo M, Toth PP, et al. Statin intolerance — an attempt at a unified definition. Position paper from an International Lipid Expert Panel. Arch Med Sci. 2015; 11(1): 1–23.
- Bytyçi I, Penson PE, Mikhailidis DP, et al. Prevalence of statin intolerance: a meta-analysis. Eur Heart J. 2022; 43(34): 3213–3223.
- Banach M, Cannon CP, Paneni F, et al. Individualized therapy in statin intolerance: the key to success. Eur Heart J. 2023; 44(7): 544–546.
- Banach M, Jankowski P, Jóźwiak J, et al. PoLA/CFPiP/PCS Guidelines for the Management of Dyslipidaemias for Family Physicians 2016. Arch Med Sci. 2017; 13(1): 1–45.
- Howard JP, Wood FA, Finegold JA, et al. Side effect patterns in a crossover trial of statin, placebo, and no treatment. J Am Coll Cardiol. 2021; 78(12): 1210–1222.
- Penson PE, Pirro M, Banach M. LDL-C: lower is better for longer-even at low risk. BMC Med. 2020; 18(1): 320.
- Ling JZJ, Montvida O, Khunti K, et al. Therapeutic inertia in the management of dyslipidaemia and hypertension in incident type 2 diabetes and the resulting risk factor burden: Real-world evidence from primary care. Diabetes Obes Metab. 2021; 23(7): 1518–1531.
- Rodriguez F, Maron DJ, Knowles JW, et al. Association of statin adherence with mortality in patients with atherosclerotic cardiovascular disease. JAMA Cardiol. 2019; 4(3): 206–213.
- World Health Organization. Global Atlas on cardiovascular disease prevention and control. 2011. https://www.who.int/publications/i/item/9789241564373 (2.04.2023).